آیا به اعتقاد مسلمانان، آهن از آسمان نازل شده است؟

قرآن می گوید که ما آهن را نازل کرده ایم:
«وَ أَنْزَلْنَا الْحَدیدَ فیهِ بَأْسٌ شَدیدٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ[حدید/۲۵] آهن را نازل كردیم كه در آن نیروى شدید و منافعى براى مردم است.»

و این تعبیر، تعبیری منحصر به آهن نیست، بلکه این تعبیر برای هر شی ای می تواند به کار رود:
«وَ أَنْزَلَ لَكُمْ مِنَ الْأَنْعامِ ثَمانِیَةَ أَزْواجٍ[زمر/۶] و براى شما از چارپایان هشت جفت نازل كرد.»

«وَ إِنْ مِنْ شَیْ‏ءٍ إِلاَّ عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ[حجر/۲۱] و خزائن همه چیز، تنها نزد ماست ولى ما جز به اندازه معیّن آن را نازل نمى ‏كنیم!»
اما مساله قابل توجه این است که با فهم صحیح بیان قرآن، تلقی صحیحی از این تعبیر داشته باشیم. و منظور را به اشتباه برداشت نکنیم. بحث نزول آهن به این معنا نیست که از آسمان فیزیکی چند کیلو آهن به زمین افتاده باشد و خدای متعال آن را هدیه ای از جانب خود دانسته باشد.

این گونه برداشت ها، شاید ریشه در این داشته باشد که عده ای تصور می کنند، خدا موجودی جسمانی است و در بالای سر ما زندگی می کند. در حالی که مسلمانان خدا را جسمانی نمی دانند و او را موجودی درون مکان نمی دانند.
برای فهم صحیح ادبیات دینی در این گونه موارد، باید توجه داشته باشیم که عادت ما برای استعمال این واژه ها در مفاهیم حسی و مادی، ذهن را به بیراهه نکشاند. و تصور نکنیم که هر گونه نزول، نزولی مادی و از فضایی در مکان به قسمت دیگری از آن است.
حضرت علی (ع) در حدیثی در توضیح این گونه موارد می فرمایند: «آیه: وَ جاءَ رَبُّكَ وَ الْمَلَكُ صَفًّا صَفًّا، و: وَ لَقَدْ جِئْتُمُونا فُرادى‏، و هَلْ یَنْظُرُونَ إِلَّا أَنْ تَأْتِیَهُمُ الْمَلائِكَةُ أَوْ یَأْتِیَ رَبُّكَ أَوْ یَأْتِیَ بَعْضُ آیاتِ رَبِّكَ، همه و همه صحیح و درست است، و فعل «آمدن» در مورد خداوند عزّ و جلّ همچون خلایق نیست، چرا كه حقیقت برخى از آیات قرآن غیر از ظاهر عرفی آن است، و آن مانند كلام و فعل بشر نیست، و براى تفهیم مطلب مثالى برایت مى زنم كه تو را بخواست خدا كفایت نماید، و آن حكایت خداوند از إبراهیم مى ‏باشد در این آیه: وَ قالَ إِنِّی ذاهِبٌ إِلى‏ رَبِّی سَیَهْدِینِ.
و فعل رفتن او به سمت خداوند در اصل؛ توجّه او به پیشگاه حضرت حقّ در عبادت و اجتهاد بود، حال دیدى كه حقیقت آن غیر از ظاهر عرفی بود، و در آیه: وَ أَنْزَلَ لَكُمْ مِنَ الْأَنْعامِ ثَمانِیَةَ أَزْواجٍ، و وَ أَنْزَلْنَا الْحَدِیدَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ، مراد از انزال؛ خلق آن مى‏باشد.»[۱]

در تفسیر نمونه نیز در توضیح منظور از انزال در آیه مورد اشاره می نویسد: « تعبیر به" انزال" در اینگونه موارد اشاره به مواهبى است كه از مقام بالایى به مقامات پائینتر داده مى ‏شود، و از آنجا كه خزائن همه چیز نزد خدا است و او است كه آهن را براى منافع گوناگونش آفریده تعبیر به انزال شده است.»[۲]
همچنین علامه طباطبایی می فرمایند: « اگر خلقت مخلوقات زمینى را انزال نامیده، به این اعتبار است كه خداى تعالى ظهور اشیا در عالم هستى را بعد از عدم انزال خوانده، به این اعتبار كه هر موجودى از موجودات نزد خدا و در عالم غیب خزینه‏ ها دارد، و آن موجود پس از آنكه اندازه‏ گیرى شده، و در خور عالم شهادت شده به ظهور پیوسته است، و این خود نوعى نزول است‏. »[۳]

[۱]. الإحتجاج على أهل اللجاج، ج‏۱، ص: ۲۵۰.
[۲]. تفسیر نمونه، ج‏۲۳، ص: ۳۷۳.
[۳]. ترجمه المیزان، ج‏۱۹، ص: ۳۰۲.