مگر حضرت موسی(ع) قتل نفس نکرد؟ آیا این کار او گناه نبود؟

آنچه از حضرت موسى سر زد ترك اولائى بیش نبود، و روشن است كه ترك اولى به معنى كارى است كه ذاتاً حرام نیست بلكه موجب مى‏شود كه كار خوبتر ترك گردد بى آنكه خلافى انجام شده باشد. و موسى (ع) با این عمل، خودش را به زحمت انداخت چرا كه قتل یك قبطى بتوسط موسى چیزى نبود كه فرعونیان به آسانى از آن بگذرند. و اضافه بر آن اینكه حضرت موسى (ع) در دعواى مرد قبطى و مرد بنى اسرائیل قصد كشتن مرد قبطى را نداشت، و این عدم قصد موسى نه به خاطر آنكه آنها مستحق قتل نبودند بلكه به خاطر پى‏آمدهایى كه این عمل ممكن بود براى موسى و بنى اسرائیل داشته باشد.

و اینكه حضرت موسى (ع) بعداز كشته شدن مرد قبطى گفت:
«قالَ هذا مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ إِنَّهُ عَدُوٌّ مُضِلٌّ مُبِینٌ[قصص/۱۵] این (نزاع شما) از عمل شیطان بود، كه او دشمن و گمراه‏ كننده آشكارى است»

منظور این است كه در آن شرایط اقدام به چنین كارى مصلحت نبود، و همانطور هم شد، یعنى همین عمل سبب شد كه موسى دیگر نتواند در مصر بماند و راه مدین را پیش گرفت. لذا اصل عمل «كشته شدن قبطى» مسأله مهمى نبوده، چرا كه جنایتكاران فرعونى مفسدان بى رحمى بودند كه هزاران نوزاد بنى اسرائیل را سربریدند و از هیچگونه جنایت بر بنى اسرائیل ابا نداشتند و به این ترتیب افرادى نبودند كه خونشان مخصوصاً براى بنى اسرائیل محترم باشد.

تنها مشكلى كه براى علماى تفسیر ایجاد شده است این است كه چطور حضرت موسى با داشتن مقام عصمت مى ‏گوید.

قالَ هذا مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ
یا
«رَبِّ إِنِّى ظَلَمْتُ نَفْسِى فَاغْفِرْ لِى[قصص/۱۶] پروردگارا! من به خویشتن ستم كردم مرا ببخش!»

جواب این سؤال نیز در توضیح بالا آمد كه منظور از جمله «هذا مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ» كه موسى (ع) مى ‏گوید وارد این ماجرا شدن و نزاع و جدال مرد بنى اسرائیلى و مرد قبطى كه منجر به كشته شدن مرد قبطى مى ‏شود و اینكه مى ‏گوید رَبِّ إِنِّى ظَلَمْتُ نَفْسِى مسلماً موسى (ع) گناهى مرتكب نشد بلكه در واقع ترك اولائى از او سرزد و بى احتیاطى كرد و خود را به مشقت و زحمت و درد سر انداخت.

در حدیثى نیز از امام على بن موسى الرضا (ع) در تفسیر این آیات آمده است كه امام فرمود: «منظور از جمله هذا مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ نزاع و جدال آن دو مرد با یكدیگر بوده كه عمل شیطانى محسوب مى‏شده، نه عمل موسى، و منظور از جمله رَبِّ إِنِّى ظَلَمْتُ نَفْسِى فَاغْفِرْ لِى این است كه من خود را در آنجا كه نباید بگذارم گذاردم، من نباید وارد این شهر مى ‏شدم، و منظور از جمله فَاغْفِرْ لِى» این است كه مرا از دشمنانت مستور دار تا بر من دست پیدا نكنند (و یكى از معانى غفران پوشانیدن است)[۱]

 بنابراین حضرت موسى (ع) مرتكب گناهى نشد كه با مقام عصمت آن حضرت منافات داشته باشد بلكه كشتن مرد قبطى را كه در آنجا نیز قصد كشتن نداشت ترك اولى بود و بى احتیاطى از طرف آنحضرت به حساب مى‏آید. كه براى خودش مشكل ایجاد كرد.

[۱]. تفسیر نمونه، جلد ۱۶، صفحه ۲۴، ۳۴، ۴۴، ۴۵.