چرا حضرت فاطمه (س) وصیت کردند که مخفیانه دفن شوند؟

برای متاملان این مقطع تاریخی بسیار درس آموز است! جایی که جو عمومی جامعه، در مقابل حق خاضع نمی شود و دعوت حضرت زهرا(س) برای تصحیح مساله خلافت به نتیجه نمی رسد، ایشان از مبارزه دست برنمی دارند و آنچنان با تدبیر اقدام می کنند که برای همیشه تاریخ، تمام اقدامات شورای سقیفه، برای کسی که اندکی چشم خویش را باز کند، نقش برآب خواهد شد. و بیداران به راحتی می توانند حقیقت را بیابند. چون با این وصیت حضرت زهرا(س) آبرویی برای غاصبان نخواهد ماند.

چون قرائن و شواهد نشان می دهد که  وصیت حضرت زهرا(سلام الله علیها) مبنی بر دفن شبانه برای این بوده که حضرت زهرا(س) می خواست با این وصیت نارضایتی و ناخشنودی خود از برخی مسلمانان (به ویژه ابابكر و عمر) را اعلام نماید، چنان كه حضرت در بستر بیماری از مسلمانان شكایت نموده و فرمود: "به خدا دنیای شما را دوست نمی دارم و از مردان شما بیزارم! درون و بیرونشان را آزمودم و از آنچه كردند ناخشنودم!‌ ... نفرین بر این مكّاران... وای بر آنان! چرا نگذاشتند حق(ولایت امام علی) در مركز خود قرار یابد و خلافت بر پایه های نبوت استوار ماند؟".[۱]

در برخی از روایات و متون تاریخی تصریح شده است كه حضرت زهرا(سلام الله علیها) وصیت نمود كه ابابكر و عمر در تشییع جنازه او شركت نكنند.[۲]
از امام صادق(علیه السلام) سؤال شد كه چرا حضرت زهرا(سلام الله علیها) شبانه دفن شد؟ حضرت فرمود:  «لانّها أوصت أن لا یصلّی علیها الرّجلان العربیان؛[۳] حضرت زهرا(سلام الله علیها) وصیت نمود كه آن دو مرد (ابوبكر و عمر) بر او نماز نخوانند».

امام علی(علیه السلام) نیز طبق وصیت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) عمل نمود و او را شب دفن نمود.[۴] در صحیح بخاری آمده است: "شوی او شبانه او را به خاك سپرد و رخصت نداد تا ابوبكر بر جنازه‌ او حاضر شود".[۵]

بنابراین، با این وصیت، حضرت زهرا(سلام الله علیها) خواست نارضایتی خود از مردم، (به ویژه ابابكر و عمر) اعلام نموده و افكار عمومی را در طول تاریخ به این نكته جلب كند كه دختر پیامبر از برخی مسلمانان راضی نبوده و دستگاه حكومت نسبت به خاندان پیامبر(صلی الله علیه و آله) ستم روا داشته است. هم چنین از این طریق، مظلومیت حضرت علی، غصب خلافت او و غصب فدك فهمیده شود.

اكنون بسیاری از اهل سنت معتقدند كه حضرت زهرا(سلام الله علیها) در نهایت از آن دو نفر راضی شده اما هیچ دلیل موجهی نمی توانند برای این ادعا ارائه کنند و چه چیز واضح تر از اینکه حضرت حتی در وصیت خویش نیز نارضایتی را ابراز کرده است.

دانشمند ارجمند جعفر شهیدی می نویسد: «... به هر حال پنهان داشتن قبر دختر پیغمبر ناخشنود بودن او را از كسانی چند نشان می دهد و پیداست كه او - فاطمه زهرا(سلام الله علیها) - می خواسته است با این كار آن ناخشنودی را آشكار سازد».[۶]

ابن ابی الحدید می گوید: «وَ الصَّحیحُ عِندِی اَنـَّها ماتَتْ وَ هِیَ واجِدَةٌ عَلی اَبی بَکْرٍ وَ عُمَرَ وَ اَنـَّها اَوْصَتْ اَلا یُصَلِّیا عَلَیْها...[۷] آنچه از نظر من صحیح می باشد این است که: فاطمه از دنیا رفت در حالی که بر ابوبکر و عمر غضبناک بود و وصیّت نمود که آن دو بر جنازه وی نماز نخوانند...»
بخاری در این رابطه می گوید: «فَغَضِبَتْ فاطِمَةُ بِنْتُ رَسُولِ اللهِ، فَهَجَرَتْ اَبابَکْرٍ فَلَمْ تَزَلْ مُهاجِرَتُهُ حَتّی تُوُفِّیَتْ.[۸] فاطمه بر ابوبکر غضبناک شد و با او قطع رابطه کرد و این قطع رابطه و قهر وی تا وفاتش ادامه یافت.»

طبق نقل بخاری حضرت زهرا سلام الله علیها ، در حالی این دنیا را ترک فرمودند که شدیداً از دست خلیفه اول ناراضی و غضبناک بوده ، و با او قطع رابطه کردند.
ابن قتیبه در کتاب الامامة و السیاسة می گوید: «ابوبکر و عمر به دیدار حضرت زهرا سلام الله علیها رفتند: فَلَمّا قَعَدا عِنْدَها، حَوَّلَتْ وَجْهَها اِلَی الْحائِطِ.فَسَلَّما عَلَیْها، فَلَمْ تَرُدَّ عَلَیْهِما السَّلامَ. ...قالَتْ: فَاِنـّی اُشْهِدُ اللهَ وَ مَلائِکَتَهُ اَنـَّکُما اَسْخَطْتُمانی وَ ما اَرْضَیْتُمانی وَ لَئِنْ لَقیتُ النَّبِیَّ لَاَشْکُوَ نَّکُما اِلَیْهِ....وَ هِیَ تَقُولُ: وَاللهِ! لَاَدْعُوَنَّ اللهَ عَلَیْکَ فی کُلِّ صَلاةٍ اُصَلِّیها.[۹]  چون نزد فاطمه نشستند، فاطمه رویش را به سوی دیوار برگرداند. بر وی سلام کردند، ولی فاطمه جواب سلام آن دو را نداد. فاطمه (س) گفت: خدا و ملائکه را شاهد می گیرم که شما دو نفر، مرا به غضب آوردید و مرا راضی نکردید.... فاطمه خطاب به ابوبکر گفت: به خدا سوگند! در هر نمازی که بخوانم تو را نفرین خواهم کرد.»

بنابراین روشن نیست كه قبر دختر پیامبر در بقیع است و یا در خانه ‌حضرت علی(سلام الله علیها).[۱۰] برخی معتقدند كه فاطمه زهرا(سلام الله علیها) را در بقیع دفن نمودند،[۱۱] ولی برای پنهان داشتن قبر،‌صورت هفت قبر درست كردند[۱۲] و به روایتی چهل قبر ساختند تا قبر اصلی مخفی بماند. نیز روایتی در بحار دیده می شود كه مسلمانان بامداد شبی كه دختر پیغمبر به جوار حق رفت، در بقیع جمع شدند و در آنجا چهل قبل تازه دیدند.[۱۳] اما حتی وجود در بقیع نیز قطعی نیست و احتمال دارد که در خانه باشد.

پی نوشت:
[۱]. اعیان الشیعه، ج ۲، ص ۴۶۹؛ بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۲۰۶ - ۲۰۷؛ جعفر شهیدی،‌زندگانی حضرت فاطمه(س)، ص ۱۵۰ - ۱۵۱.
[۲]. بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۲۰۶- ۲۰۷.
[۳]. همان؛ مناقب ابن شهر آشوب، ج ۱، ص ۵۰۴.
[۴]. طبقات الكبری، ج ۸، ص ۱۸ - ۱۹.
[۵]. صحیح بخاری، ج ۵، ص ۱۷۷.
[۶]. جعفر شهیدی، زندگانی حضرت فاطمه، ص ۱۶۵.
[۷]. شرح نهج البلاغه ،ج۶،ص۵۰
[۸]. صحیح بُخاری، حدیث شماره ۲۸۶۲؛ [نقل مشابه:] مُسند احمدبن حنبل، حدیث شماره ۲۵.
[۹]. الامامة و السیاسة، ج۱،ص۱۳.
[۱۰]. زندگانی حضرت فاطمه، ص ۱۶۲.
[۱۱]. همان، ص ۱۶۵.
[۱۲]. بحارالانوار،‌ج ۴۳، ص ۱۸۲.
[۱۳]. زندگانی فاطمه زهرا، ص ۱۶۵.