چگون می توان بشر را از رنج ها خلاص کرد؟

قبل از هر چیز باید به تفکیک مساله بپردازیم. منظور از رنج، چه نوع رنجی است؟ رنجی که در زندگی مادی با آن مواجه هستیم، یا رنج در زندگی معنوی مد نظر است؟
اگر منظور رنج در زندگی مادی است، باید اطمینان داد که چنین رنجی حذف شدنی نیست آیا سوگندهای موکد خدای تعالی را نمی بینیم؟
«لَا أُقْسِمُ بهِ اذَا الْبَلَدِ* وَ أَنتَ حِلُّ  بهِاذَا الْبَلَدِ* وَ وَالِدٍ وَ مَا وَلَدَ* لَقَدْ خَلَقْنَا الْانسَانَ فىِ كَبَدٍ[بلد، ايات ۱ الي ۴] قسم به این شهر. و تو در این شهر سكنا گرفته‌‏اى. و قسم به پدر و فرزندانى كه پدید آورد، كه آدمى را در رنج و محنت بیافریده‌‏ایم.»

آیا زمانی که سازنده این جهان موکدا سوگند خورده که انسان در رنج است، می توانیم راهی برای بیرون رفتن از مشیت او بیابیم؟
«یا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطارِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ فَانْفُذُوا [الرحمن/۳۳] اى گروه جنیان و آدمیان، اگر مى‌‏توانید كه از كناره‌‏هاى آسمانها و زمین بیرون روید، بیرون روید.»

پس بهتر است، واقع بین شویم، و به جای تلاش بیهوده، متوجه نوع مناسب برخورد با مشکلات باشیم:
«وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَیْ‏ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرینَ [بقره/۱۵۵] قطعاً همه شما را با چیزى از ترس، گرسنگى، و كاهش در مالها و جانها و میوه‌‏ها، آزمایش مى‌‏كنیم و بشارت ده به استقامت‏ كنندگان!»

اما مساله رنج معنوی، مساله ای متفاوت است. کسی که دل در گرو خدا بدارد، و ولایت و سرپرستی او را بر زندگی خود بپذیرد، دچار رنج معنوی نخواهد بود:
«یَأَیَّتهُا النَّفْسُ الْمُطْمَئنَّةُ* ارْجِعِى إِلىَ‏ رَبِّكِ رَاضِیَةً مَّرْضِیَّةً[فجر،آيات ۲۷و۲۸] اى روح آرامش یافته، خشنود و پسندیده به سوى پروردگارت باز گرد»

رنج معنوی تنها با اعراض از ذکر خدا به وجود می آید:
«وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْكاً [طه/۱۲۴] و هر كس از یاد من روى گردان شود، زندگى (سخت و) تنگى خواهد داشت.»
و ذکر خداست که ارامش بخش دلهاست:
«أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ [۲۸ رعد] آگاه باشید، تنها با یاد خدا دلها آرامش مى‌‏یابد.»

پس می توان تمام مصائب و مشکلات دنیا را پذیرفت و با روحی منبسط و با آرامش در مقابل آن ها ظاهر شد. چنین راهی سعادت دنیا و آخرت انسان را به ارمغان می آورد. اما کسی که راه دیگری را بجوید، هرگز از مصائب دنیا، خلاص نخواهد شد، و تنها به رنج خود خواهد افزود:
«إِنْ تَكُونُوا تَأْلَمُونَ فَإِنَّهُمْ یَأْلَمُونَ كَما تَأْلَمُونَ وَ تَرْجُونَ مِنَ اللَّهِ ما لا یَرْجُونَ وَ كانَ اللَّهُ عَلیماً حَكیماً [نساء/۱۰۴] اگر شما درد و رنج مى‌‏بینید، کافران نیز همانند شما درد و رنج مى‏‌بینند ولى شما امیدى از خدا دارید كه آنها ندارند و خداوند، دانا و حكیم است.»