چرا در اسلام برده داری و كنیزداری ممنوع نشد؟

سلام
به نظر می رسد که با تامل بیشتر، حقیقت برای شما روشن شود.
درباره شراب حتما می دانید که دستور بر حرمت آن به صورت تدریجی بیان شده است. که درباره برده داری نیز همین گونه است. که مطابق اسلام برده گیری ظالمانه با قوانین آزاد کردن برده، به تدریج از بین می رفت. اما یک نوع برده گیری باقی می ماند و آن برده گیری ای است که اسلام شروع به آن را جایز می داند که صرفا درباره اسرای جنگی معنا دارد.
در واقع اسلام هرگز اجازه نمی دهد که عده ای با زورگویی و تجاوز گری به سرزمین دیگر بروند و برده بگیرند. اما اگر کسانی به مسلمانان حمله کنند، اسلام می گوید پس از فروکش کردن آتش جنگ، اسرای جنگی را به شکل برده نگه داری کنید. امری که حتی امروز هم انجام نمی دهند و اسرای جنگی به طور کلی از زندگی طبیعی محروم می شوند. حال آنکه اسلام حق ازدواج، تجارت و ... را برای برده قرار داده است. و در کنار زندگی طبیعی اسیر جنگی، ازادی او را سلب کرده که از باب مجازات اوست! و همه دنیا این را قبول دارند که انسان در مقابل جرایمش باید مجازات شود.

سلام
یک بخش برده داری که کاملا منطقی و موجه بوده است و آن اینکه اسرای جنگی را به جای نگهداری در سوله ها (که مقتضی محرومیت بسیار برای آنها و تحمیل هزینه زندگی شان به جامعه است) در جامعه به عنوان شهروند درجه دو قبول کنند. برای آنها حق ازدواج و خوراک و پوشاک مناسب قائل شوند و مدتی آنها را به شیوه جدید زندگی در فضای جدید انس دهند تا از آن سابقه شان جدا شوند. در واقع این برده گیری یک تنبیه است و قطعا تنبیه خلافکار همیشه موجه و منطقی است و اینکه آزادی او در قبال قصدش برای کشتار گرفته شود، چیز عجیبی نیست.
بزرگان دینی نیز با خرید برده، آنها را به آزاد شدن نزدیک می کردند. علاوه بر اینکه شیوه صحیح رفتار با برده ها را به صورت الگوی عملی به جامعه آموزش می دادند.

سلام
کدامین تاریخ این گونه نوشته است؟ حتما می دانید که در مجاورت مرزهای عربستان، دو امپراطوری بزرگ ایران و روم وجود داشت و عربستان در مقابل آن ها هیچ چیزی نداشت. فکر می کنید چه شد که در عرض مدت کوتاهی اسلام در تمام خاورمیانه و آفریقای شمالی و بخش هایی از اروپا پیش رفت و این امپراطوری ها را به زیر کشید؟
آیا ممکن است بدون ابعاد فتح کننده قلوب اسلام بتواند در مدت کوتاهی این گستره عظیم را گرفته و در آن ماندگار باشد؟
البته شکی نیست که جنایاتی نیز توسط اعراب انجام شده، اما هر چه بوده، نتوانسته قلوب مردم را از حقیقت اسلام بازگرداند. کما اینکه خودتان نیز به این مطلب اعتراف کرده اید و نوشته اید: "اسلام بشارت دهنده بعنوان نقابی" پس آنچه مردم این کشورها می دیدند، چهره ای زیبا از اسلام بوده که طبیعتا باید افرادی واجد آن و مبلغ آن بوده باشند.

سلام بر شما

اسلام دین کامل است و هر چه لازم بوده بیان شده. و کمرنگ کردن برده داری با همان دستورات آزاد سازی برده که در قرآن بیان شده، اجرایی می شود. یعنی دستورات کافی بوده و برای ثمردهی آن زمان لازم بوده است. نه آنکه باید سخن دیگری گفته می شده که آن بیان نشده باشد.

در نمونه های صدر اسلام که زنان به کنیزی گرفته می شدند، این زنان در جنگ مشارکت داشته اند. علاوه بر اینکه زنان و فرزندان تابع مردان می باشند و شاید هم رها کردن زنان یک قبیله بدون هر گونه مردی، اوضاعی بدتر از کنیزی برای آنان به ارمغان بیاورد.

فرزندان یک برده اگر حاصل ازدواج برده با ازاد باشند، برده نیستند. بلکه حتی مثلا فرزند زن برده، سبب ازاد سازی مادر خود هم می شود.

سلام
آن برده داری ای غیر منطقی از همان روز اول ممنوع شد و دیگر کسی حق نداشت با غارت و چپاول کسی را به بردگی بگیرد.
اما وقتی کسی حمله می کرد و قصد نابودی جان و مال و ناموس مسلمانان را داشت، او را بعد از اسیر کردن، در اردوگاههای بیرون شهر محبوس نمی کردند. بلکه به داخل شهر می آوردند و به او زندگی طبیعی می دادند. با این قید که به دلیل جرایمش، آزادی اش محدود میشود و باید تحت نظردیگری کار کند.

سلام دوست عزیز
ظاهرا همان تعصبی که از آن انتقاد می کنید دامن خودتان را هم گرفته ! چون حتی به خود زحمت نداده اید که متن بالا را یک مرتبه بخوانید و آن وقت بگویید اسلام هیچوقت برده داری را تحریم نکرده است !!!
در متن بالا آمده که پیش از ظهور اسلام ، انسانها از یازده طریق به بردگی گرفته می شدند . با ظهور اسلام ، ده راه آن از طرف دین اسلام حرام اعلام شد و دیگر کسی حق نداشت از آن راهها کسی را به بردگی بگیرد ! ( دقت کنید ) فقط یک راه از این تعداد برای گرفتن برده باقی گذاشته شد که ان هم به خاطر مصالحی که در بالا بدان اشاره شد بوده .
لطفا ابتدا سخن طرف مقابل را بخوانید و پس از آن وارد نقد شوید .

با سلام
این که احکام اسلامی هر یک برای اجرایی شدن در ظرف زمان و مکان هم سنجیده می شوند ، حرف درست و منطقی است هست .
اما شما فرمودید بسیاری از فقها همین الان هم به شرط فراهم بودن شرایط موافق به بردگی گرفتن هستند ! میشه بفرمایید اسامی این « بسیاری از فقها » که قاعدتا باید شمار زیادی هم باشند چی هست ؟ لطفا بفرمایید از مراجع امروزین کدام یک در این باره فتوا داده اند ؟

سلام . همانطور که قبلا گفته شد ابدی بودن احکام دین ربطی به ابدی بودن همه احکام نیست .چرا که احکام دین دو قسم است . احکام ابدی و احکام موقت . چنانچه برخی از احکام تابع بقاء موضوع آن است . از این رو اگر موضوع منتفی شود حکم آن نیز منتفی خواهد شد . و این ربطی به ابدی بودن یا نبودن ندارد .

پاسخ :
با سلام و تشکر .
در ابتدا لازم است اشاره شود در قدیم از سه راه انسان ها به بردگی گرفته می شدند:
۱. زور و قلدری: مثلاً رئیس قبیله به زور می توانست دیگران را به بردگی بگیرد یا یک قبیله بدون دلیل به قبیله دیگری شبیخون زده و هجوم برده و افراد قبیله دیگر از زن و مرد و کودک را به اسیری بگیرد.
۲. داشتن ولایت ارث و شوهری، و غیره; به عنوان مثال: پدر می توانست فرزند خود را بفروشد;
۳. جنگ ؛ برده گیری در جنگ های دفاعی حتی در بین ملل دارای تمدن نظیر روم، هند، یونانو ایران نیز معمول بوده است. ابتدا قبیلة پیروز در جنگ خواه مهاجم یا مدافع، تا آخرین نفر از طرف مغلوب را می کشت; امّا در طول زمان، و نیز از باب نوع دوستی، بنا را بر این گذاشتند که اسیران جنگی را به عنوان غنیمت تملک کنند، هر چند در آن دوران هم روش ها فرق می کرد و رومی ها و یونانی ها سختگیرتر بودند.(۱)
دین اسلام قانونی به نام برده داری تأسیس نکرد; بلکه از سه روش فوق; دو روش زور و ارث را ردّ و روش سوم یعنی جنگ دفاعی را تحت شرایطی امضا کرد تا به مرور زمان و با شرایطی که قرار داده است، زمینه های آن نوع برده داری را هم از بین ببرد.
اما اینکه چرا اسلام راه سوم برده گیری را مردود ندانست; بلکه محدودیت هایی در آن ایجاد کرد؟ بدان خاطر بود که :
۱. اصلاح عادات غلط به زمان نیازمند است;
۲. در آن زمان بردگان فراوانی وجود داشتند و گاهی بخش عظیمی از جامعه را بردگان تشکیل می دادند، و اگر از ابتدا بردگی به طور کلّی ملغا می شد، رهایی بردگان باعث نابودی آنان و خانواده های شان می شد; زیرا بردگان در آن زمان نه کسب و کار مستقلی داشتند و نه زندگی مستقلی.( ۲)
حداقل اثر سوء آزاد کردن این جمعیت انبوه، مختل کردن امنیت جامعه بود. بررسی این نکته نشان می دهد که برخورد ضربتی و یکباره با برده داری، امری غیر حکیمانه، بلکه غیر ممکن است; از این رو اسلام، در برخورد با این مسأله ـ چنان که در مورد "شراب" عمل کرد ـ به اصلاح تدریجی پرداخت.
۳. بندگان در آغاز اسلام منبع اقتصادی و نیروی نظامی نیرومندی برای مشرکان و حتی مسلمانان بودند. مشرکان آنان را در مزرعه ها، نخلستان ها و میدان های جنگ به کار می گرفتند; چنانچه اسلام در همان ابتدا دستور آزادی بردگان را می داد، بدیهی بود که تنها مسلمانان به آن عمل کنند; چرا که مشرکان به آن اعتقادی نداشتند.
این شیوه ، پیامدهای بسیار ناخوشایند و ضربه مهلکی برای جامعه اسلامی نوپا در پی داشت. از جمله:
الف: مسلمانان به یکباره از نیروی اقتصادی و نظامی عظیمی محروم می شدند و این ضربه مهلک اقتصادی به آنان بود.
ب: بندگانی که به اسیری گرفته می شدند، چنانچه آزاد می شدند، چون جا و مکان و درآمد مناسبی نداشتند، به ناچار پیش مشرکان باز می گشتند و آنان دوباره، از اینان برای تقویت بنیه اقتصادی و نیروی نظامی استفاده می کردند.
اما آزادی بندگان به تدریج، مانع از خسارت اقتصادی و نظامی مسلمانان شد.
. به طور کلی، دشمن محارب در صدد نابود ساختن است و فطرت بشر چنین فردی را محکوم به فنا دانسته و دست کم به بردگی گرفتن او را تجویز می کند.
۴. علاوه بر حکم فطری، تا آنجا که تاریخ نشان داده است، انسان ها دشمنان خود را به عنوان غنیمت اسیر می گرفته اند.(۳)
برده گیری که اسلام معتبر دانسته حقی است که با فطرت بشر مطابقت دارد که همان برده گیری دشمنان دین و مجتمع اسلامی است، و چنین کسانی به حکم اجبار به داخل جامعه جذب می شوند و در لباس بردگی درمی آیند تا تربیت صالح دینی یافته و به تدریج آزاد شوند همانند مریضی که پزشک، آزادی عمل او را تحت کنترل در می آورد تا به سلامتی برسد.
جهان متمدن هر چند به ظاهر، نظام برده داری را ملغا اعلام کرد، امّا هنوز همان نظام به شکلی دیگر در جهان معمول است. با نگاهی کوتاه به جنگ جهانی دوم و قیمومیت بر ملل محروم و مغلوب می بینید که چه فجایعی به بار آوردند. هنوز هم محرومان ، گرفتار نظام قیمومیتی غلط هستند.(۴)
اسلام نه تنها برده داری را تأسیس نکرد; بلکه برای حل تدریجی اما سریع آن راه حل هایی را ارائه داد که در محورهای زیر آنها را مورد توجه قرار می دهیم:
الف) بستن سرچشمه بردگی: اسلام از بین سه راه معمول برده گیری در آن زمان، دو راه را ردّ کرد و نپذیرفت (زور و قلدری، ولایت شوهر، ارث و غیره) و به عللی که گذشت، برای از بین بردن راه سوم (راه برده گیری در جنگ) محدودیت هایی ایجاد کرد، حتی در صورت پیروزی در جنگ ،گرفتن برده الزامی نبود، بلکه دستور اسلام در این مورد این است که بعد از پایان جنگ با کفار، افرادی که اسیر می شوند، به چند صورت با آنان برخورد شود:
از آنان فدیه گرفته شده، آزاد شوند;
با اسیران مسلمان مبادله شوند;
در مواردی که دو راه قبلی صلاح نبود، به جای این که آنها را بکشند، اسیرشان کرده و برای خدمت، به کار بگمارند و بین مردم تقسیم کنند.(۵)
ب) گشودن دریچة آزادی: اسلام، تمهیداتی دیگر برای آزادی بردگان اندیشیده است، از جمله :
ـ آزادی اسیر را یکی از کفارات قرار داده است(۶)
ـ با ازدواج زنی که برده است با یک انسان آزاد و بچه دار شدن آن زن، فروش آن زن ممنوع می شود تا از سهمیة ارث فرزندش آزاد شود.(۷)
ـ سهمی از زکات برای خرید برده و آزاد کردن آنان قرار داده شد که بدین ترتیب بودجة دایمی برای این کار از بیت المال در نظر گرفته شده و تا آزادی کامل همة بردگان ادامه خواهد یافت.(۸)
ـ آزادی بردگان یکی از عبادات شمرده شده و بزرگان در این زمینه پیش قدم بوده اند تا آنجا که گفته شده حضرت علی بن ابی طالب با دسترنج خود هزار بنده را آزاد کرد.(۹)
ـ هر کس سهم خود از بردة مشترک را آزاد کند، سهم شریک دیگر به طور قهری آزاد می شود.(۱۰)
ـ هرگاه کسی مالک یکی از پدر، مادر، اجداد، فرزندان، عمو، عمّه، دایی، خاله، برادر، خواهر، برادرزاده و یا خواهرزادة خود شود، آنها فوراً آزاد می شوند.(۱۱)
ـ در برخی موارد، اگر صاحب بَرده نسبت به برده اش مجازات های سختی انجام دهد، برده خود به خود آزاد خواهد شد.(۱۲ ) و...
ج) احیای شخصیت بردگان: در دورانی که بناست بردگان به تدریج آزاد شوند، دین مبین اسلام برای اِحیای حقوق آنان اقدامات وسیعی کرده است; به طوری که هیچ فرقی بین بردگان و آزادها قرار نمی دهد; جز به تقوا و پرهیزکاری; از این رو به بردگان اجازه می دهد همه گونه پُست های اجتماعی را عهده دار شوند، از فرماندهی گرفته تا پست های حساس دیگر که به عنوان نمونه سلمان، بلال و قنبر را می توان نام برد.(۱۳)
د) رفتار انسانی با بردگان، در اسلام دستورهای زیادی در مورد مدارا با بردگان آمده است از جمله:
ـ پیامبر(ص) فرمود: جبرئیل آن قدر برای آزادی برده سفارش کرد که فکر کردم برای آزادی برده مهلت معینی مقرر گردید.(۱۴)
روایاتی داریم که در مورد بردگان، مهلت هفت سال را مطرح کرده و فرموده اند: بعد از هفت سال برده را از کار معاف و او را آزاد کنید.(۱۵)
حضرت امام صادق می فرمود: هرگاه پدرم به غلامش دستوری می داد و ملاحظه می کرد که آن کار، سخت است خود بسم الله می گفت و کمک می کرد.(۱۶)
خوشرفتاری نسبت به بردگان در دوران انتقالی، به حدی است که حتی بیگانگان نیز از آن ستایش کرده اند; به عنوان نمونه، جرجی زیدان می گوید: اسلام نسبت به بردگان فوق العاده مهربان است و پیامبر این دین در مورد بردگان سفارش بسیار نموده است; به عنوان مثال: "کاری که برده تاب آن را ندارد، به او واگذار نکنید" یا "هرچه خودتان می خورید به او بدهید"(۱۷)
بنا بر این اسلام در آن زمان که برده داری وجود داشت وجود آن را تا حدودی تجویز کرد تا با برنامه حساب شده و موفق به مبارزه با آن پردازد و به هیچ وجه اسلام این قانون را ایجاد نکرد . طریقی هم که اسلام برای مبارزه برگزید طریق تدریجی بود و با موفقیت قرین شد در حالی که اگر طریق مبارزه یکباره را پیش می گرفت ، علاوه بر اینکه زیان بزرگی به جامعه نوپای اسلامی می زد ، با موفقیت هم قرین نمی شد. اتفاقا در تاریخ مبارزه با بردگی توسط غربیان با مبارزه قاطع و یکباره مواجهیم که به شکست انجامید .
اما در جامعه اسلامی کنیزان از دو راه وارد می شدند:
۱-زنانی که در میدان های جنگ شرکت می کردند و اسیر می شدند. در قدیم در جنگ ها قبیله در جنگ در گیر بود ؛یعنی زنان و مردان و کودکان همگی اعضای میدان نبرد بودند و برای پیروزی بر طرف مقابل تلاش می کردند . سهم زنان کمتر از مردان نبود و وقتی یک طرف شکست می خورد، تمام مردان و زنان و کودکان و اموالی که در میدان بود ،به اسارت طرف مقابل در می آمد.
۲- زنانی که قبلا در جامعه غیر اسلامی اسیر و کنیز شده بودند ، برده فروش ها آنها را به جامعه اسلامی می آوردند و می فروختند. در اسلام خرید و فروش اینان نیز جایز شمرده شد تا راهی برای ورود آنان به جامعه اسلامی و در معرض آزادی قرار گرفتن باشد.

پی نوشت :
۱) المیزان، علامه طباطبایی، ترجمه موسوی همدانی، ج ۶، ص ۵۴۴، نشر رجأ.
۲) همان
۳) همان، ص ۵۴۹.
۴) همان، ص ۵۶۱ ـ ۵۶۶.
۵)همان، ج ۱۸، ص ۳۳۷ ـ ۳۴۱، چ جامعه مدرسین.
۶) تحریرالوسیله، امام خمینی، ج ۲، ص ۱۱۰ ـ ۱۱۷، چ جامعه مدرسین.
۷) مکاسب، شیخ انصاری، ص ۱۷۵، سطر ۱۴،چ دارالحکمة.
۸) تفسیر نمونه، مکارم، ج ۱۲، ص ۴۱۸، چ اسلامیة تهران.
۹) بحارالانوار، مجلسی، ج ۴۱، ص ۴۳، چ اسلامیه تهران.
۱۰) جواهرالکلام، شیخ محمدحسن، ج ۳۴، ص ۱۵۴ ـ ۱۵۸، چ بیروت
۱۱) تفسیر نمونه، ج ۲۱، ص ۴۲
۱۲) وسائل الشیعه، ج ۱۶، ص ۲۶(۲۰ جلدی)
۱۳) تفسیر نمونه، ج ۲۱، ص ۴۲۱
۱۴) وسائل الشیعه، همان
۱۵) همان.
۱۶) بحارالانوار ، ج ۷۴، ص ۱۴۲، ح ۱۳
۱۷) تاریخ تمدن، جرجی زیدان، ج ۴، ص ۵۴

پاسخ :
باسلام وتشکر :
در تکمیل سخن تان باید اشاره شود :
دين اسلام در بستري ظهور مي كند كه برده داري به عنوان يك سنت ديرينه بخش عظيمي از اقتصاد جامعه را در بر دارد و ريشه كن نمودن آن به يكباره نه به صلاح جامعه مي باشد و نه حتي به صلاح خود بردگان و اسرائي كه نسل ها به برده بودن عادت كرده و خو گرفته بودند، لذا دين اسلام به صورت مشروط و با وضع مقرراتي نظير لزوم خوش رفتاري با اسيران و رعايت اخلاق اسلامي با آن ها (۱) اين واقعيت موجود و ريشه دار را مي پذيرد؛ لذا پذیرش واقعیت و سنت حاکم بر جوامع بشری آن زمان و بیان احکام و آداب فقهی آن، جای اشکال و خرده گیری بر اسلام ندارد.
۳. پيامبر اسلام و ساير اهل بيت (ع) وجود بردگان كه غالبا افرادي از ساير ملت ها و قوميت هاي دور مي بودند در ميان مسلمانان را با مديريتي صحيح تبديل به يك فرصت ويژه جهت نشر اخلاق و ديانت در دنيا نمودند؛ زيرا با تربيت و آموزش بردگان موجود با فرهنگ اسلام و سپس آزاد نمودن آن ها به بهانه هاي مختلف باعث برچيده شدن تدريجي فرهنگ برده داري از يك سو و نشر و تبليغ دين از سوئي ديگر شدند. (۲)
دين اسلام با وضع قوانين اخلاقي در مورد لزوم خوش رفتاري و رعايت آداب اسلامي و رعايت حقوق انساني با بردگان به تدريج فرهنگ برده داري را به فرهنگ خدمتكاري و مزد دهي تبديل نمود، كه در هيچ زماني كسي آن را بد نمي دانسته است،لذا نمي توان چنين مواردي را به معناي تغيير ارزش هاي ذاتي رفتار ها در طول زمان محسوب نمود و از آن نسبيت اخلاق را نتيجه گرفت.
پی نوشت ها:
۱. مجلسی، بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۱۴۱ و ۱۴۲.الوفاء بيروت ،۱۴۰۴ق.
۲. تفسیر نمونه ، همان ، ج ۲۱، ص ۴۲۰

سلام
ضمن تشکر از توجه شما
اولا راههای متعدد آزاد کردن برده، و ارزش شمردن آن به گونه ای که در قرآن، گذر کردن از عقبه خوانده شده، خود نشان دهنده اهتمام اسلام به آزادی بردگان است. حتی در مواردی که هیچ بحثی از کفاره نیست
ثانیا متون اسلامی، فقط ناظر به آزاد کردن برده نیست. مثلا پست ترین شغل برده فروشی عنوان شده است.
ثالثا یکسانی انسان ها، اصل اولی است که می تواند به دست خود انسان ها تغییر کند. کما اینکه اصل آزادی به خاطر دزدی یک شخص از او سلب می شود. و این را کاملا منطقی می دانیم که کسی به خاطر محارب بودن (تلاشش برای کشتار) ، صلاحیت ازادی نداشته باشد و برده بودن او، حداقل برای مدتی که با فرهنگ متفاوتی آشنا بشود، لازم است.

سلام
نفی تدریجی برده داری، برای همه انواع برده داری نبوده، بلکه برای برده داری از طرقی بوده که اسلام آن ها را نامشروع می داند. و باید توجه کنید که یک راه برده گیری، کاملا مشروع و منطقی و معقول است. و آن اینکه اگر کسی برای جنگ و به قصد کشتار و نابودی آمده، او را نمی کشیم. بلکه چند سال در زندگی خود وارد می کنیم تا با شیوه زندگی مسلمانان از نزدیک آشنا شود و طبیعتا با راههای متعدد آزاد سازی برده، آزاد شود.
یعنی یک دوره زندگی برای انسانی که تفکرات خطرناک دارد، تا تفکرات خطرناکش عوض شود. و کافیست به شیوه زندگی او در این دوره هم توجه شود (از حق ازدواج تا همسانی با مولا در خوراک و پوشاک) تا درک شود، این شیوه هیچ اشکالی ندارد.
فقط باید بر توهمات ذهنی غلبه کرد تا از اسم برده داری، به سراغ مصادیق نامشروع نرود و آنها را ملاک قضاوت قرار ندهد.

تعصب چشمان انسان را از دیدن حقیقت محروم می کند. و این همه توهین شما، و وارونه کردن حقایق تاریخی، نشان دهنده تعصبی است که بعید می دانم توضیح من ثمری داشته باشد.
اروپا و غرب، در قرن اخیر برده داری را در سرزمین های خود و صرفا در حد ادعا از بین بردند. و در واقع شکل جدیدی از آن را ایجاد کردند. که حداقل بخشی از آن را با عنوان بردگان جنسی، در آمار و ارقام خود بیان می کنند.
اما در اسلام برده داری کثیف نبوده، بلکه تنبیه مجرم ترین افرادی بوده که دست به کشتار دیگران دراز کرده بودند. و این تنبیه در عادلانه ترین صورت بوده که به جای کشتن آنها، اجازه زندگی جدید در فضایی متفاوت به آنها داده می شد. و تمام نیازهای آن ها از ازدواج تا بهره مندی از پوشاک و خوراک حتی در حد ارباب خود به رسمیت شناخته شده بود. و تنها محدوده انتخاب شان کم می شد چرا که با این توان خود بدترین انتخاب ها را داشته اند. تا پس از تغییر رویه شان با راههای متعددی که اسلام برای آزادی برده قرار داده است به آزادی و زندگی جدید برسند.

پاسخ :
با سلام وتشکر .
د این باره به چند نکته باید اشاره شود :
۱- در جوامع غربی فساد اخلاقی وکار های ضد بشری اگر بشتر از جای دیگر نباشد کمتر نیست .
مگر این همه کشتار در کشورهای نظیر : یمن ، عراق ، افغانستان ، لبی ، ووو توسط غربی های واذناب شان انجام نمی شود ؟
امروز شاهد مدعیان حقوق بشر و مبارزه با تروریسم هستید که چگونه درافغانستان و عراق و فلسطین و لبنان و کشورهای آفریقایی حتی درآمریکا جنوبی و مرکزی به نام آزادی، جنایت کردند و مردمان بیدفاع را به خاک وخون کشیدند.
۲- از این به عنوان یک مسلمان شیعه درست بر مدار دین حرکت می نمایید وبه آموزه های دین تان وفا داری هستید به شما تبریک وشاد باش باید گفت .
۳- سوالات وپرسش های خود را از همین طریق به تدریج مطرح نمایید تا پاسخ های مفید تقدیم گردد .
دغدغه دینی شما و حساسیتی که نسبت به این موضوعات دارید را می ستاییم و برایتان آرزوی موفقیت بیش از پیش می نماییم ؛ پاسخ به این پرسش ها نیازمند تبیین دقیق از اصل مقوله برده داری در اسلام است که ایدواریم از مطالعه آن ملول نشوید.
در این خصوص قبل از هر چيز توجه به اين نكته مهم ضروري است كه اسلام بردگی را ابداع نکرده است، بلکه در عصری که مسئله بردگی با تار و پود جوامع بشر آمیخته بود، آن را به عنوان حقیقت تلخ موجود، پذیرفته و با بیان دستورهایی در جهت رهایی بردگان قدم برداشت.
ما معتقدیم که اسلام در برنامه ای هدفمند و حساب شده مسیری را در پیش گرفت که امر ناپسند برده داری در زمانی کوتاه از فرهنگ اجتماعی جامعه اسلامی رخت بربندد و به فراموشی سپرده شود که البته در این امر اسلام و برنامه ریزی اش بسیار موفق بوده است.
البته این که چرا اسلام به یکباره و به صورت انقلابی همانند مبارزه با بت پرستی در جهت رهایی بردگان گام بر نداشت، بلکه در جهت رهایی تدریجی آنان کوشید،سوال مهمی است ؛ اما پاسخ آن این است که موضوع برده داری به عنوان یک پدیده شوم اجتماعی و فرهنگی با مساله بت پرستی به عنوان ریشه ای ترین انحراف فکری و عملی انسان بسیار متفاوت است و نباید این دو مساله را با هم یکسان دید .
اصولا برخورد با هر نوع انحراف و اشتباه فکری یا عملی اگر به هدف نتیجه گیری و حل مشکل باشد. باید با دقت و ظرافت انجام شود و برخورد قاطع و به اصطلاح ضربتی در هر موردی جوابگو و مفید نخواهد بود ؛ اتفاقا اسلام هم در مورد همه مسائل به طور سریع و ضربتی عمل نکرد و احکام دین در طول ۲۳ سال حیات پیامبر به تدریج به جامعه ابلاغ شد. حتی جدی ترین و مهم ترین دستورات شرعی مانند حکم حجاب یا حرمت شراب .
آیات تکلیف زنان مسلمان به حجاب دقیق مانند آیه ۵۹ سوره احزاب یا آیه ۳۱ سوره نور آیات مدنی هستند و در مدینه نازل شده اند که نشان می دهد اصل حکم حجاب یا تاکید بر رعایت دقیق و جزییات این حکم آسمانی در مدینه و سال ها بعد از نزول اسلام به مسلمانان ابلاغ شده است.
همچنین در مورد شراب به شهادت آیات متعدد قرآن و روایات و تصریح مفسران (۱) این حرمت به طور تدریجی بود و در ابتدای بعثت حرمت قطعی شراب صادر نشده بود و مسلمانان تا سال ها بعد از اسلام آوردن و در مدینه شراب می نوشیدند. حتی مقابله با بت پرستی نیز گرچه به خاطر مبنایی و ریشه ای بودن این انحراف از ابتدا کلید خورد اما رویکرد مبارزاتی پیغمبر در یک دوره طولانی با کار فرهنگی و فکری و تبیینی انجام شد و در ابتدا حتی قرآن که بت و بت پرستی را به هیچ وجه تحمل نمی کرد، اجازه توهین به بت های بت پرستان را نیز به مومنان نمی داد. (۲) اما در نهایت که زشتی این عمل آشکار و علنی شد پیامبر بت ها را در هم شکست و با این انحراف عمیق برخوردی قاطع و انقلابی نمود .
به هر حال برخورد ضربتی و دفعی با بسیاری از پدیده های زشت فرهنگی و اجتماعی نتیجه ای جز بی ثمر ماندن تلاش ها و فشارها نخواهد داشت و همه نتایج به طور معکوس حاصل می گردد و اصولا چنین شیوه ای معقول و منطقی و ثمر بخش نخواده بود و اسلام هم واقع بینانه در مورد این قبیل موضوعات چنین نکرد . به همین دلیل ما معتقدیم که همین نمونه برخورد منطقی و حساب شده اسلام با پدیده های ناپسند فرهنگی و اجتماعی ، خود بهترین گواه بر حقانیت اسلام است که نشان می دهد در تعالیم آن تا چه حد به جزییات و ظرافت ها توجه شده است.
البته ممکن است این تسامح و برخورد تدریجی به نفع برخی افراد محسوب گردد، اما این شیوه برخورد در نهایت به نفع دین و توده افراد جامعه و به صلاح دنیا و آخرت همه خواهد بود. چنان که چنین شد و در مدت کوتاهی بساط برده و برده داری از جامعه اسلامی برچیده شد.
در این موضوع خاص نیز تامل نشان می دهد که برخورد ضربتی اصلا مناسب نبود و رهایی دفعی بردگان از طوق بندگی، مشکلاتی را به دنبال داشت که به ضرر جامعه و البته خود آن ها بود، زیرا اگر نظام غلطی در بافت جامعه ای وارد شود، ریشه کن نمودن آن به زمان و برنامه حساب شده ای نیاز دارد. در غیر این صورت نمی توان آن را ریشه کن نمود. درست مانند انسانی که به بیماری خطرناکی مثل اعتیاد مبتلا شده و بیماریش کاملاً پیشرفت نموده است. آزادی دفعی بردگان ممکن بود مفاسدی را در پی داشته باشد:
۱ـ اگر اسلام یک باره و به طور کلی بردگی را لغو می کرد، نظام اقتصادی و اجتماعی مردم به ناگاه از هم می پاشید؛ در این صورت هم بدنه جامعه متضرر می شد و هم بردگان که فاقد کار و زندگی و خانه و مسکن بودند، ممکن بود از جهت معیشتی و اقتصادی جامعه را به بحران سوق دهند. در تاریخ معاصر آمده که رییس جمهور آمریکا بدون ایجاد مقدمات لازم به یکباره برده داری را لغو و ممنوع اعلام کرد ، ولی بردگانی که به ظاهر آزاد شده، ولی روحا آزاد نشده بودند و توان روحی و اجتماعی اداره خود را نداشتند ، از صاحبان خود به التماس می خواستند مثل سابق آنان را به بردگی بگیرند و رها نسازند!!
۲ـ اگر بردگان به یک باره آزاد می شدند، با توجه به ظلم و ستمی که در طول سالیانی دراز متحمل شده بودند، ممکن بود به انتقام جویی روی آوردند و امنیت عمومی، وضع سیاسی جامعه و روابط اجتماعی و انسانی جامعه متحمل خسارات های فراوانی کنند .
۳ـ اسلام در مسیر حرکت تکاملی خویش خواه ناخواه با جنگ هایی روبه رو می شد و اسیر می گرفت. حال اگر اسیران را یک باره آزاد می کرد، ممکن بود بار دیگر توطئه نمایند و با مسلمانان دیگر بار بجنگند. اسلام راه بهتری را انتخاب نمود؛ اوّل اسیران جنگی را به صورت غلامان و کنیزان وارد خانه مسلمانان نمود و به مسلمانان سفارش نمود که با آنان خوش رفتاری نمایند، تا از نزدیک خوبی های مسلمانان را بنگرند و تدریجاً با فرهنگ و اخلاق اسلامی آشنا شوند و از دشمنی با اسلام دست بردارند و به تدریج آزاد شوند. در این صورت نه تنها با اسلام و مسلمانان دشمنی نمی ورزند، بلکه به یاوران و سربازان اسلام تبدیل می شوند.
اسلام برای از بین بردن پدیده بردگی برنامه هایی را ارائه داده است. اینک به بیان برخی می پردازیم:
ا) لغو همة راه های بردگی جز یک راه :
در عصر بعثت رسول برای بردگی راه های متعددی وجود داشت. یعنی از راه های مختلف، انسان آزاد تبدیل به برده می شود مانند اسارت در جنگ، حکم و خواست حاکمان وقت برای برده گرفتن افراد آزاد. طفلی که از ام ولد(مادری که کنیز است)به دنیا می آمد، هرچند پدرش آزاد بود. کسی که از رفتن به جنگ امتناع می کرد یا از جنگ فرار می کرد، تبدیل به برده می شد. کسانی که از کشور فرار می کردند و به کشور و قلمرو حکومت حاکم دیگر پناهنده می شد، حاکمان آن سرزمین آن ها را برده قرار می دادند. کسی که مرتکب جرایمی مانند قتل و دزدی می شد، یا به واسطه فقر گاهی انسان آزاد خود یا فرزندش را در معرض فروش قرار می داد. یا همسرش را به عنوان کنیز به فروش می رسانید. یا از طریق آدم ربایی و دزدیدن فرد آزاد او را برده قرار می داد یا اگر کسی در قمار می باخت و خود را گرو قمار می داد، بعد از باخت در قمار برده دیگری می شد.
اسلام تمام این راه ها را ملغی نمود و فقط بردگی را از طریق اسارت در جنگ قبول نمود.(۳) آن را هم هرگز به عنوان جنبه الزامی اعلان نکرد؛ در واقع در صورت پیروزی در جنگ ، گرفتن برده الزامی نبود، بلکه دستور اسلام در این مورد این است که بعد از پایان جنگ با کفار، افرادی که اسیر می شوند، به چند صورت با آنان برخورد شود:
- از آنان فدیه گرفته شده، آزاد شوند؛
- با اسیران مسلمان مبادله شوند؛
- با انجام اموری نظیر آموختن خواندن و نوشتن به مسلمانان آزادی خود را به دست آورند؛
در مواردی که راه های قبلی به صلاح یا ممکن نبود، به جای این که آن ها را بکشند، اسیرشان کرده و برای خدمت، به کار بگمارند و بین مردم تقسیم کنند.
بسیاری همین امر را نشانه تایید برده داری و همراهی اسلام با این رفتار غلط دانسته اند، در حالی که به نظر می رسد. این قضاوت اصلا منصفانه و دقیق نیست؛ فرض کنید دولتی کافر به جامعه اسلامی حمله کرده و در نتیجه این نبرد افرادی از سپاه دشمن به اسارت در آمدند؛ تکلیف این عده چیست و حکومت اسلامی چگونه باید با آن ها برخورد کند؟
جواب از چند گزینه خارج نیست؛ یا باید آن ها را از دم تیغ بگذراند، یا در زندان اسیر کرده و یا آن ها را آزاد نماید؛ اگر دقت کنیم همه این موارد دچار مشکلات عدیده ای است؛ زندانی کردن اسرا علاوه بر همه مفاسدی که اصل قانون زندان در پی دارد، بار مالی سنگینی را بر دولت اسلامی تحمیل می کرد. جدای آن که با نیاز مالی بسیار مسلمانان در آن مقطع زمانی و کمبودهای فراوان و حجم زیاد اسرا این امر امکان پذیر نبود.
کشتن همه اسرا هم نتایج مثبتی در پی نداشت. زیرا بسیاری از این افراد شناخت کاملی از اسلام نداشتند. چه بسا با آشنایی درست به اسلام می گرویدند. به علاوه کشتن بیش تر افراد آثار و نتایج سوء فرهنگی و روانی در پی داشت که با فلسفه اسلام همخوانی نداشت.
از طرف دیگر آزادی همه اسرا هم کاری بسیار نامعقول بود، زیرا این افراد کسانی بودند که با اسلام و مسلمانان به جنگ برخاسته ،حتی برخی از آنان را کشته بودند. یقینا آزادی آن ها همان و بازگشت به آغوش کفار و آمادگی برای شرکت در نبرد بعدی همان؛ پس ناچار لازم بود بدون آن که نگه داری آن ها هزینه و فشاری بر جامعه اسلامی وارد کند.
این افراد در متن جامعه به نوعی وارد شوند که هم آثار مثبت اقتصادی و رفاهی برای جامعه در پی داشته باشند و هم زمینه آشنایی آن ها با حقایق اسلام و بستر میل و گرایش به اسلام در آن ها فراهم گردد. این همان قانون برده داری مورد امضا و تجویز اسلام بود که اعمال شد که اگر چه باز مساله مالکیت مولا بر عبد و برده در آن برقرار بود و مولا امکان بهره برداری های معینی از بنده خود را داشت، اما با تجویز دستورات و قوانین دقیق اسلامی تبعات منفی این امر به حد اقل رسید.

ب) زشت شمردن انسان فروشی:
حال که یک سرچشمه بردگی آن هم به ناچار مورد پذیرش قرار گرفت، ممکن است از همین راه مردم سوء استفاده کنند و سایه ‌شوم بردگی را بر جامعه اسلامی چیره گردانند. برای این که چنین اتفاقی نیافتد، اسلام آمد و خرید و فروش بردگی را بدترین و منفورترین معاملات اعلام کرد. پیامبر(ص) فرمود: "شَرُّ النّاسِ مَن بَاعَ النّاسِ؛(۴) بدترین مردم کسی است که انسان ها را خرید و فروش نماید".
ج) رفتار انسانی با بردگان:
اسلام در مورد رفتار انسانی با بردگان بسیار سفارش نموده . پیامبر(ص) فرمود: "کسی که برادرش زیردست او است، باید از آنچه می خورد، به او بخوراند . از آن چه می پوشد، به او بپوشاند . زیادتر از توانایی به او تکلیف نکند.(۵) امام علی(ع) به غلامش، قنبر گفت: " از خدا شرم دارم که لباسی بهتر از تو بپوشم".(۶)
هم چنین اسلام برای بردگان شخصیت انسانی بیان کرد تا آن جا که از نظر شخصیت انسانی، هیچ تفاوتی میان بردگان و افراد آزاد نمی گذارد و معیار ارزش را تقوا قرار می‌دهد.(۷) نیز اسلام راه های فراوانی را برای آزادی بردگان در نظر گرفته است که با توجه به این راه ها خواه ناخواه بردگی از جامعه بشری زدوده می شود. راه ها به دو دسته تقسیم می شود:
راه استحبابی و سفارش های اخلاقی:
درباره پسندیده بودن آزاد نمودن بردگان، در سخنان رسول گرامی و امامان معصوم(ع) بسیار سفارش و تأکید شده است. پیامبر فرمود: "هر که برده مسلمانی را آزاد کند، ‌خداوند او را از آتش جهنم آزاد می سازد".(۸)
راه وجوبی و دستورهای قانونی:
اسلام افزون بر سفارش های اخلاقی و ارزش نهادن به آزاد نمودن بردگان، در موارد متعددی با دستورهای الزامی، مسلمانان را به آن وادار نموده است.
اینک نگاهی اجمالی به راه های قانونی برای آزادی بردگان:
آزادی بردگان از راه معاهده و مکاتبه (مکاتبه مشروط یا مطلق)؛ عتق تدبیر؛ تبعیت اشرف ابوین؛ عتق برای تملک انثی بر احدالعمودین؛ عتق برای تملک ذکر بر احد العمودین یا محارمی از زنان؛عتق سرایت؛ عتق استیلاد (ام ولد)؛ عتق مرضی، همانند کوری، جذام، لنگ و زمین گیر؛ مسلمان شدن عبد قبل از این که مولایش در محیط کفر مسلمان شود؛ اگر مولا وارث نداشته باشد، برده با مال آزادی به واسطه عهد و نذر و قسم. آزادی به واسطه‌ کفاره در موارد مختلف مانند کفاره روزه، قتل خطایی .(۹)
اما در این میان مهم ترین راهکار همان تلاش فرهنگی و تغییر رویکرد رفتار و نگرش مردم نسبت به بردگان بود که این امر بدون وجود الگوهای عملی امکان پذیر نبود . به همین خاطر پیامبر و ائمه علیهم السلام ، خود برده و کنیزانی را می خریدند . به واسطه رفتار انسانی خود و کرامتی که در حق آنان روا می داشتند ، به صورت عملی نحوه نگرش و برخورد جامعه با بردگان را تصحیح کرده تغییر می دادند . دستورات اسلام در خصوص بردگان را خود به بهترین شکل محقق می نمودند و زمینه تشویق دیگران به این امر می شدند .
به عنوان مثال کنیز در جامعه آن روز از ارزش و حرمتی برخوردار نبود ، اما پیامبر که دارای کنیزانی به نام های جویریه و صفیه بودند . هر دو را آزاد کرده و سپس با آن دو ازدواج نمودند (۱۰) ، این رفتار تاثیر شگرفی در نوع رفتار و برخورد مردم با کنیزان داشت چون مردم می دیدند زنی که تا دیروز همچون حیوانات خرید و فروش می شد، به ناگاه همسر پیامبر و ام المومنین گشته، از بالاترین مقام و منزلت اجتماعی برخوردار شد .
این که گفتید بعد از آزادی پیامبر برخی افراد را به بردگی می پذیرفت معنا ندارد زیرا برده بعد از ازادی نمی تواند برده شود حتی اگر خود بخواهد ؛ در نتیجه این نقل اساسا صحیح نیست ؛ البته ممکن است برخی افراد درخوایت زندگی و همراهی و حضور در خانه حضرات معصومین را داشتند که پذیرش این امر از جانب این بزرگواران نوعی قبول سرپرستی و عهده داری هزینه این افراد و رفتاری شرافتمندانه و انسانی است نه برده داری مذموم .
اصولا رفتار و سیره اهل بیت درباره بردگان , از درخشان ترین فضایل اسلام در برخود با زیر دستان می باشد. همین رفتار شایسته , سبب شده بود غلامان و کنیزانِ ائمه , از آزادی خود خوشحال نشوند و تقاضا کنند برای همیشه غلام آن بزرگواران باقی بمانند. اکثر بردگان در خانه اهل بیت با معارف دینی و احکام الهی آشنا می شدند و از محضر آنان استفاده های علمی و عملی بسیاری می نمودند.
در نتیجه این افراد پس از آزادی , انسان هایی نمونه , مؤمن و حقیقت جو بودند و در مسیر ترویج حقیقت و اسلام ناب می کوشیدند که رفتار اهل بیت در این زمینه بسیار آموزنده و شنیدنی است ؛ مثلا نقل شده امام سجاد علیه السلام در پایان هر رمضان به دست کم بیست تن برده و کنیز را که خریده بود پاداش های گران بها می بخشید و در راه خدا آزاد می کرد . چنان که غلامی را بیش از یک سال نزد خود نگاه نمی داشت و گاه در نیمه سال او را آزاد می ساخت. (۱۱)
داشتن غلام و کنیز برای رسول خدا و ائمه را, نمی توان در تضاد با ناپسندی برده داری در اسلام دانست , زیرا این نوع برده داری به رابطه پدر و فرزندی بیش تر شباهت دارد تا به رابطه مولا و برده ! در نتیجه غلام و کنیز داشتن این بزرگواران بالاترین تبلیغ در مسیر آزادی بردگان یا لااقل آموزش رفتار صحیح و درست با ایشان و فرهنگ سازی درست در این زمینه بود .
در نهایت در مورد تفوات حقوق بدره و انسان آزاد باید گفت تا زمانی که برای رهایی از سیستم برده داری تلاش فکری و فرهنگی می شود نمی توان این ساختار را بدون هیچ قاعده و قانونی رها نمود و اسلام هم به برده داری نظام بخشید و قواعد و ضوابطی برای آن تدوین نمود و تفاوت حقوق اجتماعی - و نه انسانی- که در مورد کنیز و زن آزاد دیده می شود از همین جهت ناشی است .
پی نوشت ها :
۱. علامه طبا طبایی، تفسیر المیزان ترجمه موسوي همداني،نشر جامعه مدرسين، قم، ۱۳۷۴ه.ش ،ج ۲، ص ۲۹۴ .
۲.انعام (۶) آیه ۱۰۸.
۳. مکارم شیرازى ناصر، تفسیر نمونه، دار الکتب الإسلامیه ، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ ش ، ج ۲۱، ص ۴۱۷
۴. کلینی، کافی،نشر دار الکتب الاسلامیه، تهران، بی تا ، ج ۵، ص ۱۱۴.
۵. علامه مجلسی، بحارالانوار.نشر اسلاميه تهران ، بي تا ، ج ۷۱، ص ۱۴۱ و ۱۴۲.
۶. همان، ص ۱۴۴.
۷. حجرات (۴۹) آیة ۱۳.
۸. کافی، ج ۴، ص ۱۳۴. همان.
۹. محقق حلّى، نجم الدين جعفر بن حسن ، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام‏، کتاب العتق ، مؤسسه اسماعيليان‏ ، تهران ، ۱۴۰۸ ه ق‏ .
۱۰. حسين استادولى‏ ، امالي شيخ مفيد با ترجمه استاد ولي ، ص ۳۰۵ ، انتشارات آستان قدس‏ ، مشهد، ۱۳۶۴ ش .
۱۱. بحار، ج ۴۶ ،ص ۱۰۳ـ ۱۰۵. همان.

سلام
ائمه توان لازم برای مخالفت با برده گیری را نداشتند. حتی در مواضع امام علی (ع) مخالفت با برده گیری در جنگ های دوران خلفا دیده می شود. اما حتی حضرت علی (ع) در دوران حکومت کوتاه خود نتوانستند، بردگان را بازگرداند. باقی ائمه هم که اصولا حکومت در اختیار نداشتند تا بخواهند راجع به این مساله اقدامی بکنند.
بهترین کاری که در توان آنها بود و انجام دادند، خریدن برده و رفتار مناسب با آنها و آزاد کردنشان پس از مدت کوتاهی بوده است. مثل آنکه امام سجاد (ع) هر سال تعداد زیادی برده خریداری می کردند و در سال بعد آزاد می کردند.

سلام
آقا یزدان. نمی توان گفت برده ای که در اختیار داری، همچنان برده توست، اما اجازه فروش آن را نداری! بهترین کار را اسلام کرد و آن بستن راههای نامشروع برده گیری و هموار نمودن راه های متعدد برای آزادی بردگان بود.
البته اسلام خرید و فروش برده را از پست ترین مشاغل شمرد و نسبت به آن مذمت کرد، اما امکان ممنوع کردن آن منطقا وجود نداشته است.
اما درباره زن ها، انچه روشن است اینکه پیامبر (ص) در موارد متعدد حتی در جایی که حق برده گیری داشتند، آنها را آزاد کردند. در دوران امیر المومنین (ع) هم در هیچ واقعه ای برده ای گرفته نشد. و پس از آن نیز حکومت مشروعی نبوده که بخواهیم موضع آن نسبت به برده گیری را بررسی کنیم.

سلام
نکته اساسی که پاسخ سوالات شما در آن قرار دارد، اینکه انسان حقوق اولیه ای دارد که با اعمال و رفتارش، دایره آن را توسعه می دهد یا ضیق می کند.
مثلا همه حق آزاد بودن را دارند، اما دزد به خاطر اعمالش این حق را از خود سلب کرده و مستحق زندان است.
بحث در برده (اعم از زن یا مرد) همین است که رفتاری داشته اند و مستحق عقوبت شده اند.
کسانی که آتش جنگ بر پا می کنند، مستحق کشته شدن هستند (کفار حربی) اما می توان بدان ها رحم کرد و به جای کشتن تنبیه خفیف تری نسبت بدانها داشت. مثل همین سلب آزادی در زندگی که برده شدن است. و دیگری به جای شخص تصمیم می گیرد.
البته باید بدانید کنیز غیر از آن چیزی است که امروزه به نام برده جنسی یاد می شود. ازدواج با کنیز ضوابط دقیقی دارد. تنها امر این است که کنیز نقشی در انتخاب همسر ندارد. شاید شبیه جوامعی که دختر مجبور است نظر بزرگترهای خود برای انتخاب شوهر را بپذیرد.
کنیز مانند زن آزاده، چیزی شبیه عده دارد و نمی توان مثل برده جنسی با او برخورد کرد.
کما اینکه در صورت بارداری کنیز، مالک حق فروش آن را ندارد، چون یکی از راههای آزادی کنیز از طریق فرزند دار شدن از مولای خودش است.

سلام
برده گیری مجاز فقط در دوران پیامبر ص بوده و پس از آن هیچ برده گیر مجازی در تاریخ اسلام نداشته ایم.
چون حضرت علی (ع) با کفار جنگ نگردند، و باقی زمان ها هم همیشه حکومت ها نامشروع بوده اند.
حتی در خطبه ای از حضرت علی (ع) به ناروا بودن برده گیری از ایرانیان اشاره شده
بنابراین دقت کنید که ما راجع به قانون سخن می گوییم نه مصادیق
و قطعا ازدواج ائمه با کسی که به اسارت درآمده بوده و کنیز شده بوده، به معنای جفا در حق آنان نیست. بلکه آنهایی که ائمه در اختیار می گرفتند، در واقع نجات یافته بودند.

راجع به جواب توسط ایمیل نیز این امکان هنوز در سایت مهیا نشده
و البته سوال در فضای منطقی و همراه جواب اشکالی ندارد.

اگر مصر هستید پس از دیدن جواب، مجدد کامنتی بگذارید تا حذف شود.

سلام
۱-آیا دادن پول به کسی که کنیز را در اختیار گرفته، و آزاد کردن او و بعد ازدواج با او، رهایی دادن او از ظلم نیست؟ یا حتی اگر مدتی هم نگاه داشته شود و بعد آزاد شود، بهتر از وضعیت سابقش نخواهد بود؟ چگونه می توان لطف را ظلم دید؟ کافیست به این فکر کنید که اگر ائمه با بی اعتنایی رد می شدند، آیا چیزی حل می شد؟
۲- به این لینک و آخرین پاورقی آن مراجعه کنید: http://www.soalcity.ir/node/1002
۳-بنده سعی می کنم به تمام ابهامات پاسخ دهم. البته فضای اختصار کامنت ها ایجاب می کند، در مواردی ریشه واحد را جواب دهم تا مساله حل شود. و طبیعتا اگر بخش هایی مبهم باقی مانده، این حق برای آن شخص باقیست که سوال خود را ادامه دهد. کما اینکه حضرتعالی چنین کرده اید.
۴-جنگ ابتدایی در اسلام، با کفار حربی است. و کافر حربی، یعنی کافری که سر جنگ با ما دارد. بنابراین بهتر است پیش فرض هایتان را عوض کنید.

ضمنا اگر شما مایل به طرح خصوصی پرسش هایتان هستید، این امکان در بسیاری از مراکز پاسخگویی مرکز ملی پاسخگویی در فضای مجازی مهیاست. می توانید به یکی از انجمن های اسک دین یا اسک قرآن یا بخش آن لاین یا تلگرام و ... مراجعه کنید.

سلام
قانع شدن نیاز به فاکتورهای متعددی دارد که تنها یکی از آنها، سخن منطقی و معقول است.

سلام
به نظر می رسد، برده داری در اسلام را به آن شکلی که بوده، درست متوجه نشده اید. برای مطالعه بیشتر مراجعه بفرمایید:
http://www.soalcity.ir/node/3502
ضمنا ما از قانون برده داری می گوییم و با مصادیق ناروای آن مخالف هستیم. و باید بین این دو تفکیک کرد.
اگر یک جا کسی به ناحق زندانی شد، دلیل آن نیست که همه زندانی ها مظلوم هستند.

با سلام
برادر یا خواهر گرامی
به دلیل این که در سایت ثبت نام نکرده بودید ، امکان ارسال پاسخ خصوصی برایتان وجود نداشت که توجیهتان کنیم .
کار تلخیص و یا حذف پیام از اختیارات مدیر سایت هست .
اما این که درخواست کرده بودید که پیام های شما رو حذف کنیم متاسفانه این کار امکان پذیر نیست ، زیرا با حذف پیام های شما ، پاسخ های آن که توسط کارسناسان محترم نگاشته شده نیز خودبخود حذف می شود و با توجه به زحمات و وقتی که کارشناسان برای پاسخ گذاشته اند ، نمی توانیم خواسته شما را عملی کنیم .

سلام
فکر می کنم یا تاریخ نمی دانید یا متوجه فرمایش خودتان نشده اید.
اتفاقا اکثر کسانی که ایمان آوردند، از همان بردگان و پابرهنگان بودند و اکثر کسانی که با پیامبر (ص) و اسلام دشمنی کردند، از همان متمولان برده دار بودند.
علاوه بر آنکه اسلام بدترین شغل را خرید و فروش برده می داند.

سلام
همان اول به شما می گویم مگر مسلمانان چه کرده بودند که شما برای کشتن آنها اقدام کرده بودید؟ چرا اموالشان را نابود کردید؟ چرا زن و بچه آنان را در خطر انداختید؟

شما دقت ندارید که کسی برده می شود که جنگ راه انداخته است و بزرگ ترین جرم را مرتکب شده است. و چگونه چنین کسی می تواند ادعای آزاده بودن کند؟
طلب آزادی برده ای که به حق برده شده، مثل این است که یک دزد داد و فریاد راه بیاندازد چرا نمی گذارید آزادانه دزدی کنم!

سلام
لزومی ندارد ما هر چیزی را توجیه کنیم.
ما اعمالی که در دوره خلفای غاصب و بنی امیه و بنی عباس رخ داده را قبول نداریم. کما اینکه حضرت علی ع در خطبه ای فرمودند اگر می توانستند بردگانی که از ایرانیان گرفته شده بود را باز می گرداندند.

این ها دو راه متفاوت است. اگر با پول زکات برده خریداری می کردند، در همان زمان او را آزاد می کردند. نه اینکه بعد از خریدن با پول زکات او را به بردگی نگاه دارند. بله بردگانی که با اموال خود می خریدند، مثلا یک سال نگاه می داشتند.

سلام علیکم وقت شما هم بخیر و خوشی
اولا تقابل سازی شما نامناسب است. برده داری هر حکمی داشته باشد، ربطی به بت پرستی ندارد و شما نباید به تطهیر بت پرستی روی بیاورید.
ثانیا بت پرستی واقعیتش این قدر ساده نبود که شما فرمودید. اگر از سخن شما به این نتیجه برسیم که فقط برده داری بد است، خب همین برده داری به بدترین شکل در ذیل فرهنگ بت پرستی وجود داشته است. و صدها مفسده دیگر نیز در ذیل بت پرستی موجود بود که شما در فضای احساسی خیلی راحت همه آن را تکذیب می کنید.
ثالثا دستورات اسلام مشخص است و ربطی به عمل فلان تیره و طایفه ندارد. قرار نیست اعمال بنی امیه و بنی عباس را به پای اسلام بنویسیم و بگوییم هر کاری آنها با بردگان می کردند، در اسلام بوده! بعضی از مطالبی که شما نوشته اید، صریحا در اسلام نهی شده است.
رابعا برده داری در اسلام فقط در اسم شبیه سایر برده داری هاست. در اسلام کسی حق ندارد چون زور دارد، دیگری را به بردگی بگیرد. تنها راه مجاز برده گیری در اسلام، بحث اسرای جنگی است. کسانی که به ما حمله کرده اند، و قصد کشتن داشته اند، کشته نمی شوند. بلکه با محدود شدن آزادی هایشان در جامعه زندگی طبیعی خواهند داشت. این رفتار با اسرای جنگی حتی از قوانین فعلی برای اسرای جنگی نیز مترقی تر است و حقوق انسانی را بیشتر حفظ می کند.

به هر حال الان برده مصداقی ندارد. و این مطلب نیز از اصول دینی نیست. و اسلام نیز قوانین بسیاری برای حفظ حقوق بردگان دارد.

سلام .
در این باره ممکن است نکته های بسیاری قابل طرح باشد ولی عجالتا باید گفت : یکی از مصارف زکات در اسلام، خرید و آزاد کردن بنده است و از آنجایی که ائمه معصومین حاکمان دین مبین اسلام بودند، به واسطه اموالی که از طریق زکات جمع آوری می شد، بنده می خریدند و آزاد می کردند و اما علت نگه داشتن انها در خانه ائمه این بود که بردگان، دوره تربیت اسلامی را از دوره کفر تا دوره ی آزادی بگذرانند و یک مسیری را تحت تربیت معصومین طیّ کنند.
اگر امام معصوم می خواست با پولی که از زکات مردم مسلمان برای خرید و آزاد کردن بنده و غلام کافر خرج کند که فائده ای نداشت. بنابراین، نیاز بود تا آن بنده و غلامی که با دین مبین اسلام آشنایی ندارد و قرار است با زکات مسلمین آزاد شود، مدتی را در خانه امام زندگی کند تا با حقیقت و ماهیت اسلام آشنا شود و به دین مبین اسلام در آید. اتفاقا تمام کسانی که با عنوان بنده در محضر امامان معصوم بودند، بعد از آزادیشان از مسلمان های بسیار اصیل و پایبند به رعایت احکام و اخلاق اسلامی شده اند.
ائمه معصومین نسبت به بردگان بسیار مهربان و خوشرفتار بودند و طوری رفتار می کردند که آنها به هیچ وجه احساس نکنند برده هستند

سلام
برای این که موضع اسلام در برابر برده داری و حقانیت آن، روشن شود ،لازم است نیم نگاهی به تاریخ برده داری بیندازیم:
در قدیم از سه راه انسان ها به بردگی گرفته می شدند:
۱. زور و قلدری: مثلاً رئیس قبیله به زور می توانست دیگران را به بردگی بگیرد یا یک قبیله بدون دلیل به قبیله دیگری شبیخون زده و هجوم برده و افراد قبیله دیگر از زن و مرد و کودک را به اسیری بگیرد.
۲. داشتن ولایت ارث و شوهری، و غیره; به عنوان مثال: پدر می توانست فرزند خود را بفروشد.
۳. جنگ ؛ برده گیری در جنگ های دفاعی حتی در بین ملل دارای تمدن نظیر روم، هند، یونان، ایران; نیز معمول بوده است. ابتدا این گونه بود که قبیلة پیروز در جنگ خواه مهاجم یا مدافع، تا آخرین نفر از طرف مغلوب را می کشت; امّا در طول زمان، و نیز از باب نوع دوستی، بنا را بر این گذاشتند که اسیران جنگی را به عنوان غنیمت تملک کنند، هر چند در آن دوران هم روش ها فرق می کرد و رومی ها و یونانی ها سختگیرتر بودند.(۱)
دین اسلام قانونی به نام برده داری تأسیس نکرد; بلکه از سه روش فوق; دو روش زور و ارث را ردّ و روش سوم یعنی جنگ دفاعی را تحت شرایطی امضا کرد تا به مرور زمان و با شرایطی که قرار داده است، زمینه های آن نوع برده داری را هم از بین ببرد.
اما اینکه چرا اسلام راه سوم برده گیری را مردود ندانست; بلکه محدودیت هایی در آن ایجاد کرد؟ بدان خاطر بود که :
۱. اصلاح عادات غلط به زمان نیازمند است;
۲. در آن زمان بردگان فراوانی وجود داشتند و گاهی بخش عظیمی از جامعه را بردگان تشکیل می دادند، و اگر از ابتدا بردگی به طور کلّی ملغا می شد، خود رهایی بردگان باعث نابودی آنان و خانواده هایشان می شد; زیرا بردگان در آن زمان نه کسب و کار مستقلی داشتند و نه زندگی مستقلی.(۲)
حداقل اثر سوء آزاد کردن این جمعیت انبوه، مختل کردن امنیت جامعه بود. بررسی این نکته نشان میدهد که برخورد ضربتی و دفعی با مسألة برده داری، امری غیر حکیمانه، بلکه غیر ممکن است; از این رو اسلام، در برخورد با این مسأله ـ چنان که در مورد "شراب" عمل کرد ـ به اصلاح تدریجی پرداخت.
۳. بندگان در آغاز اسلام، منبع اقتصادی و نیروی نظامی نیرومندی برای مشرکان و حتی مسلمانان بودند. مشرکان آنان را در مزرعه ها، نخلستان ها و میدان های جنگ به کار می گرفتند; چنانچه اسلام در همان ابتدا دستور آزادی بردگان را می داد، بدیهی بود که تنها مسلمانان به آن عمل کنند; چرا که مشرکان به آن اعتقادی نداشتند.
این شیوه رفتار، پیامدهای بسیار ناخوشایند و ضربه مهلکی برای جامعه اسلامی نوپا در پی داشت. از جمله:
الف: مسلمانان به یکباره از نیروی اقتصادی و نظامی عظیمی محروم می شدند و این ضربه مهلک اقتصادی به آنان بود.
ب: بندگانی که به اسیری گرفته می شدند، چنانچه آزاد می شدند، چون جا و مکان و درآمد مناسبی نداشتند، به ناچار به پیش مشرکان باز می گشتند و آنان ، از اینها هم برای تقویت بنیه اقتصادی و نیروی نظامی استفاده می کردند.
حاصل آن بود که آزادی بندگان به تدریج، مانع از خسارت اقتصادی و نظامی مسلمانان شد.
۴. به طور کلی، دشمن محارب در صدد نابود ساختن است و فطرت بشر چنین فردی را محکوم به فنا دانسته و دست کم به بردگی گرفتن او را تجویز می کند.
۵. علاوه بر حکم فطری، تا آنجا که تاریخ نشان داده است، انسان ها دشمنان خود را به عنوان غنیمت اسیر می گرفته اند.(۳)
برده گیری که اسلام معتبر دانسته حقی است که با فطرت بشر مطابقت دارد که همان برده گیری دشمنان اساس دین و مجتمع اسلامی است، و چنین کسانی به حکم اجبار، به داخل جامعه جذب می شوند و در لباس بردگی درمی آیند تا به تربیت صالح دینی تربیت یافته و بتدریج آزاد شوند همانند مریضی که طبیب آزادی عمل او را تحت کنترل در می آورد تا به سلامتی برسد.
جهان متمدن هر چند بظاهر، نظام برده داری را ملغا اعلام کرد، امّا هنوز هم همان نظام به شکلی دیگر در جهان معمول است. با نگاهی کوتاه به جنگ جهانی دوم و قیمومیت بر ملل محروم و مغلوب ، می بینید که چه فجایعی به بار آوردند. هنوز هم محرومان ملل، گرفتار آن نظام قیمومیتی غلط هستند.(۴)
اسلام نه تنها برده داری را تأسیس نکرده; بلکه برای حل تدریجی آن راه حلهایی را ارائه داده است که در محورهای زیر آنها را مورد توجه قرار می دهیم:
الف) بستن سرچشمه بردگی:
اسلام از بین سه راه معمول برده گیری در آن زمان، دو راه را ردّ کرد و نپذیرفت (زور و قلدری، ولایت شوهر، ارث و غیره) و به عللی که گذشت، برای از بین بردن راه سوم (راه برده گیری در جنگ) تضییقاتی ایجاد کرد، حتی در صورت پیروزی در جنگ هم گرفتن برده الزامی نبوده ، بلکه دستور اسلام در این مورد این است که بعد از خاتمة جنگ با کفار، افرادی که اسیر می شوند، به چند صورت با آنان برخورد شود: ـ از آنان فدیه گرفته شده، آزاد شوند; ـ با اسیران مسلمان مبادله شوند; ـ و در نهایت، در مواردی که دو راه قبلی صلاح نبود، به جای این که آنها را بکشند، اسیرشان کرده و برای خدمت، به کار بگمارند و بین مردم تقسیم کنند.(۵) انتخاب راه برخورد توسط امام و به تناسب مصلحت جامعه اسلامی صورت می گیرد.
ب) گشودن دریچة آزادی: اسلام، تمهیداتی دیگر برای آزادی بردگان اندیشیده است، از جمله
ـ آزادی اسیر را یکی از کفارات قرار داده است(۶)
ـ با ازدواج زنی که برده است با یک انسان آزاد و بچه دار شدن آن زن، فروش آن زن ممنوع میشود تا از سهمیة ارث فرزندش آزاد شود.(۷)
ـ سهمی از زکات برای خرید برده ها و آزاد کردن آنان قرار داده شد که بدین ترتیب یک بودجة دایمی برای این کار از بیت المال در نظر گرفته شده و تا آزادی کامل همة بردگان ادامه خواهد یافت.(۸)
ـ آزادی بردگان یکی از عبادات شمرده شده و بزرگان در این زمینه پیش قدم بوده اند تا آن جا که گفته شده حضرت علی بن ابی طالب با دسترنج خود هزار بنده را آزاد کرد.(۹)
ـ هر کس سهم خود از بردة مشترک را آزاد کند، سهم شریک دیگر به طور قهری آزاد می شود.(۱۰)
ـ هرگاه کسی مالک یکی از پدر، مادر، اجداد، فرزندان، عمو، عمّه، دایی، خاله، برادر، خواهر، برادرزاده و یا خواهرزادة خود شود، آنها فوراً آزاد می شوند.(۱۱)
ـ در برخی موارد، اگر صاحب بَرده نسبت به برده اش مجازات های سختی انجام دهد، آن برده خود به خود آزاد خواهد شد.(۱۲ ) و...
ج) احیای شخصیت بردگان: در دورانی که بناست بردگان بتدریج آزاد شوند; دین مبین اسلام برای اِحیای حقوق آنان اقدامات وسیعی کرده است; به طوری که هیچ فرقی بین بردگان و آزادها قرار نمیدهد; جزء به تقوا و پرهیزکاری; به بردگان اجازه می دهد همه گونه پُست های اجتماعی را عهده دار شوند و از فرماندهی گرفته تا پست های حساس دیگر که به عنوان نمونه سلمان، بلال و قنبر را می توان نام برد.(۱۳)
د) رفتار انسانی با بردگان، در اسلام دستورهای زیادی در مورد مدارا با بردگان آمده است از جمله:
ـ پیامبر(ص) فرمود: جبرئیل آن قدر برای آزادی برده سفارش کرد که من فکر کردم برای آزادی برده مهلت معینی مقرر گردید.(۱۴)
روایاتی داریم که در مورد بردگان، أجل هفت سال را مطرح کرده اند و فرموده اند: بعد از هفت سال برده را از کار معاف و او را آزاد کنید.(۱۵)
حضرت امام صادق می فرمود: هرگاه پدرم به غلامش دستوری می داد و ملاحظه می کرد که آن کار، سخت است خودش بسم الله می گفت و کمک می کرد.(۱۶)
خوشرفتاری نسبت به بردگان در این دوران انتقالی، به حدی است که حتی بیگانگان نیز از آن تمجید کرده اند; به عنوان نمونه، جرجی زیدان می گوید: اسلام نسبت به بردگان فوق العاده مهربان است و پیامبر این دین در مورد بردگان سفارش بسیار نموده است; به عنوان مثال: "کاری که برده تاب آن را ندارد، به او واگذار نکنید" یا "هرچه خودتان می خورید به او بدهید"(۱۷)
بنا بر این اسلام در آن زمان که برده داری وجود داشت ،وجود آن را تا حدودی تجویز کرد تا با یک برنامه حساب شده و موفق به مبارزه با آن پردازد . به هیچ وجه اسلام این قانون را ایجاد نکرد . طریقی هم که اسلام برای مبارزه برگزید ،طریق تدریجی بود و با موفقیت قرین شد، در حالی که اگر طریق مبارزه یکباره را پیش می گرفت ، علاوه بر اینکه زیان بزرگی به جامعه نوپای اسلامی می زد ، با موفقیت هم قرین نمی شد. اتفاقا در تاریخ مبارزه با بردگی توسط غربیان، با مبارزه قاطع و یکباره مواجهیم که به شکست انجامید .
پی نوشت ها:
۱) المیزان، علامه طباطبایی، ترجمه موسوی همدانی، ج ۶، ص ۵۴۴، نشر رجأ.
۲) همان
۳) همان، ص ۵۴۹
۴) همان، ص ۵۶۱ ـ ۵۶۶.
۵) همان، ج ۱۸، ص ۳۳۷ ـ ۳۴۱، جامعه مدرسین.
۶) تحریرالوسیله، امام خمینی، ج ۲، ص ۱۱۰ ـ ۱۱۷، جامعه مدرسین.
۷) مکاسب، شیخ انصاری، ص ۱۷۵، سطر ۱۴، دارالحکمة.
۸) تفسیر نمونه، مکارم، ج ۱۲، ص ۴۱۸، اسلامیة تهران.
۹) بحارالانوار، مجلسی، ج ۴۱، ص ۴۳، اسلامیه تهران.
۱۰) جواهرالکلام، شیخ محمدحسن، ج ۳۴، ص ۱۵۴ ـ ۱۵۸، چاپ بیروت
۱۱) تفسیر نمونه، مکارم، ج ۲۱، ص ۴۲، اسلامیه تهران.
۱۲) وسائل الشیعه، ج ۱۶، ص ۲۶(۲۰ جلدی)
۱۳) تفسیر نمونه، همان، ج ۲۱، ص ۴۲۱
۱۴) وسائل الشیعه، همان
۱۵) وسائل الشیعه، همان.
۱۶) بحارالانوار مجلسی، ج ۷۴، ص ۱۴۲، ح ۱۳، چاپ ـ اسلامیه تهران.
۱۷) تاریخ تمدن، جرجی زیدان، ج ۴، ص ۵۴

شاید یک معضل اساسی این است که همه چیز را با فرهنگ امروزی اطراف خودتان محاسبه می کنید. مثلا در ذهن شما زندانی کردن یک گزینه جایگزین است در حالی که آن زمان، زندان به این شکل امروزی وجود نداشت کما اینکه فکر می کنید رسیدن به کنیز انگیزه جدی ای برای جهاد بوده است. در حالی که اینها مطابق تاریخ نیست. یا مثلا فکر می کنید امکان استمرار زندگی زنان در همان جامعه جنگ زده به شکل طبیعی وجود داشته، در حالی که زنان برای امکان استمرار زندگی باید در جامعه جدید تحت تکفل قرار می گرفتند.