آیا مومنین در عالم برزخ با یکدیگر دیدار دارند؟

گرچه جزئیات این گونه امور به طور دقیق و کامل برای کسی به خوبی روشن نیست، ولی در برخی روایات آمده که مؤمنان در عالم برزخ همدیگر را دیدار می‌کنند و ملاقات‌های با هم دارند و در یک جا جمع هستند، کسی به امام صادق(ع) عرض کرد :برادر من در بغداد است و نگرانم که در همان جا بمیرد، فرمود: «باکی نیست، هرجا که بخواهد بمیرد چون مؤمن در شرق و یا در غرب زمین باقی نمی‌ماند .خداوند روح او را در وادی السلام با ارواح مؤمنان دیگر قرار می‌دهد».
راوی می‌گوید: به حضرت عرض کردم: وادی السلام کجاست؟ حضرت فرمود: «در پشت کوفه، گویا اجتماع ارواح را می‌بینم که حلقه حلقه نشسته‌اند و با یکدیگر گفتگو دارند».(۱)
از امیر مؤمنان(ع) سؤال شد: آیا مردگان با هم اُنس و اجتماع دارند؟ حضرت فرمود: «بلی اگر پرده در جلوی دیدگان تو برداشته شود آنها را می‌بینی که حلقه حلقه نشسته و با عمامه خود یا چیزی دیگری پشت و ساقه‌های پای خود را به هم بسته و بدین طریق نشسته و گفتگو دارند.هیچ مؤمن در زمینی از دنیا نمی‌میرد مگر آن که به روح او گفته می‌شود که به وادی السلام ملحق شود . وادی السلام بقعه‌ای از بهشت عدن است».(۲)
امیر مؤمنان(ع) فرمود: «اگر پرده از برابر چشم‌های شما بر داشته شود می‌بینید که ارواح مؤمنان در وادی السلام حلقه‌وار گرد خود نشسته و با یکدیگر سخن می‌گویند و سرگرم گفتگو و گفت و شنود اند اما ارواح کفار در برهوت هستند».(۳)
از این گونه روایات معلوم می‌شود که ارواح ممکن است به صورت فردی و جمعی یا گاهی فردی و گاهی جمعی نظیر آنچه در دنیا هستند. در برزخ نیز همان گونه زندگی داشته باشند.

پی‌نوشت‌ها:
۱. محمدحسین تهرانی، معادشناسی، ج ۳، ص ۲۳۳، نشر حکمت ۱۴۰۳ق.
۲. همان، ص ۲۳۴ ـ‌۲۳۵.
۳. همان، ص ۲۳۶.