آیا هرگونه ارتباط با امام زمان (عج) در دوران غیبت محال است؟

به طور کلی در باره ملاقات با امام زمان در زمان غیبت کبری اختلاف نظر وجود دارد. برخی باور دارند: دراین دوره- زمان غیبت کبری - نحوة ارتباط با امام زمان ممکن است از راه های زیر تحقق یابد:
۱- ملاقات حضوری:
در خصوص امکان و عدم امکان ملاقات حضورى با امام زمان(ع) اختلاف است. برخى عقیده دارند که ملاقات حضورى امکان دارد و انسان با رعایت تقوا و ایجاد شایستگی، مى تواند به حضور امام زمان(ع) برسد. چنان که شخصیت هایى مانند مقدس اردبیلی،(۱) علامة‌حلی(۲) و علامة بحرالعلوم(۳) به حضور حضرت رسید ند. عالمانی چند همانند سید مرتضی، شیخ طوسى و ... از طرفداران این نگرش هستند. شیخ طوسى مى نویسد: «یقین نداریم که حضرت از تمام اولیاى خود، پنهان باشد، بلکه جایز است که براى بیشتر آنان ظاهر گردد».(۴)
برخى دیگر عقیده دارند که ملاقات حضورى با امام امکان ندارد. محمد بن ابراهیم،‌معروف به نعمانی،(۵) فیض کاشانی،(۶) و کاشف الغطا،(۷)و از طرفداران این نگرش هستند. اینان به برخى از روایات تمسک نموده اند که هر گونه ارتباط حضورى با امام را در این دوره منع می کند.(۸)
۲- ارتباط معنوی:
بى تردید مى توان با امام زمان(ع) ارتباط معنوى بر قرار کرد. البته این ارتباط با بهره گیرى از تقوا، دعا و توسل به ائمه(ع)، به ویژه به ساحت مقدس امام زمان امکان پذیر است. شاید بر همین اساس باشد که یکى از وظایف شیعیان در زمان غیبت، دعا براى امام زمان و توسلات بیان شده است.(۹) ارتباط معنوى بدان معنا نیست که انسان امام زمان را ملاقات حضورى کند، بلکه باید با آن امام ارتباط برقرار کند و همیشه به یاد او باشد و او را در تمام اعمال ناظر بداند.
هرگاه چنین لیاقت و شایستگى اى حاصل شد ،حضرت به انسان عنایت نموده و به رفع مشکلات انسان مى پردازد؛ از این رو امام زمان در توقیعى که براى شیخ مفید صادر نمود فرمود:« ما بر اخبار و احوال شما آگاهیم و هیچ چیز از اوضاع شما بر ما پوشیده نمى ماند».(۱۰)
باز حضرت درهمان توقیع فرمود: «در رسیدگى و سرپرستى شما کوتاهى نکرده و یاد شما را از خاطر نبرده ایم. اگر جز این بود، دشوارى ها و مصیبت ها بر شما فرود مى آمد و دشمنان، شما را ریشه کن مى کردند».(۱۱)
ارتباط معنوى انسان با امام زمان سبب مى شود که حضرت میان مردم حضور پیدا کند، اگر چه مردم او را نشناسند. امام علی(ع) فرمود: «سوگند به خدا ، حجت خدا میان آنان هست و در کوچه و بازار گام بر مى دارد و بر خانه هاى آنان وارد مى شود و در شرق و غرب جهان به سیاحت مى پردازد و گفتار مردمان را مى شنود و بر اجتماعات آنان وارد شده سلام مى دهد. او مردمان را مى بیند».(۱۲)
در دعاى ندبه مى خوانیم: «جانم فدایت! تو آن غایبى هستى که از میان ما بیرون نیستی. جانم فدایت! تو آن دور شده از وطن هستى که از ما دور نیستی».(۱۳)

پی نوشت ها:
۱- منتهى الآمال، ج۲، ص ۴۷۰؛ مهدى موعود، ص ۹۳۴.
۲- تنکابنی، قصص العلما، ص ۲۵۹.
۳- بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۷۴.
۴- تنزیه الانبیاء، ص ۱۸۲، به نقل از مجلة حوزه، ویژه نامة امام زمان، ص ۹۹.
۵- کتاب الغیبه، ص ۹۹.
۶- وافی، ج ۲، ص ۴۱۴.
۷- حق المبین، ص ۸۷.
۸- شیخ طوسی، کتاب الغیبه، ص ۳۹۵.
۹- منتهى الآمال، ص ۵۵۹و ۵۶۲.
۱۰- احتجاج طبرسی، ج ۲، ص ۵۹۶.
۱۱- همان.
۱۲- جباری، عاشورى و حکیم، تاریخ عصر غیبت، ص ۴۲۶، به نقل از الغیبه نعمانی، ص ۷۲.
۱۳- مفاتیح الجنان، دعاى ندبه.