آیا در اسلام عطسه کردن به معنای صبر در انجام کار است ؟
در جامعه ما بعضی از افراد معتقدند که پس از اینکه فردی عطسه کرد نباید کاری انجام داد و در انجام امور مختلف به ویژه انجام تصمیمی که تقریبا در همان اوقات گرفته شده است، باید کمی صبر کرد.آیا چنین چیزی در دستورهای دینی داریم ؟
متاسفانه برخی افکار و عملکردها در ميان مردم رواج پیدا کرده که نه پايه ديني دارد و نه مايه علمي و جز خرافات نام دیگری نمی توان بر آن نهاد . يكي از آن ها در مورد عطسه كردن است. بعضی‌ها پس از یك عطسه از لفظ «صبر آمد» استفاده می‌كنند و بعضاً كار خود را به تعویق می‌اندازند، كفش‌های خود را لنگه به لنگه می‌پوشند یا در كفش‌های خود نمك می‌ریزند! همچنین با آمدن دو یا چند عطسه ، عجله کردن در کار را برداشت می کنند ! درحالی که این گونه افکار خرافاتی بیش نیست.
عطسه در حقیقت نوعی مکانیسم دفاعی از سوی بدن برای بیرون راندن عوامل مزاحم مثل میکروبها یا گرد و غبار و عوامل حسّاسیّت زا است. زمانی كه عطسه روی می‌دهد، قفسه سینه شدیداً منقبض می‌شود، به این ترتیب مقدار زیادی هوا به سرعت از طریق بینی عبور می‌كند و به این ترتیب به پاك كردن مجاری بینی از مواد خارجی كمك می‌كند.
دین اسلام که مبارزه با پندارهای خرافیرا وظیفه خود می داند، عطسه را نعمتی برای بدن برشمرده است كه مستلزم حمد و شكر پروردگار است.
در حديث آمده كه عطسه موجب راحتى و سلامتي بدن است، و تا سه روز و به روايتى تا هفت روز، امان از مرگ است. آن چه بين عوام مشهور است كه هنگام عطسه تك بايد صبر كرد، صحت ندارد و در احاديث اثرى از اين حرف نيست.(۱)
در روايت آمده است: وقتى انسان عطسه مى كند( جهت شكرانه تأمين شدن سلامتي اش )بگويد: الحمد للّه اللّهم صل على محمّد و ال محمد. (۲) و هنگامي كه كسى در حضورش عطسه كند، به عطسه كننده بگويد: يرحمك اللّه ، و او نيز در پاسخش بگويد: يغفر الله لكم .
رسول اكرم (ص) فرمود: عطسه مريض دليل بر عافيت و راحتى بدن اوست. (۳)
عطسه تا وقتى كه از سه تا بيشتر نباشد براى بدن نافع است و اگر از سه تا بيشتر شد، نشانه بيماري است.(۴)
حضرت امام صادق (ع) فرمود: كسى كه عطسه كند از پنج چيز در امان خواهد بود: جذام، سردرد،ريزش اشك ازچشم،گرفتگى بينى و رويش مو در چشم.
علت عطسه در روایات
حضرت امام رضا (ع) فرمود: علت عطسه اين است كه هر وقت خداوند به انسان نعمتى عطا كند و شكرش را به جاى نياورد، خداوند بادى به بدنش مى اندازد و دور مى زند تا وارد بينى مى شود و در اثر آن انسان عطسه مى كند وقتى مى گويد:الحمدلله، خداوند آن را به جاى شكر نعمتى كه به او داده بود مى پذيرد.
حضرت در ادامه صحبت هايش مى فرمايد: اگر كسى عطسه كرد، به او بگو: يرحمك الله يا يرحمكم الله و چنانچه شما عطسه كرديد و كسى به تو گفت: يرحمك الله، در پاسخش بگو: يغفرالله لنا و لكم .
اين تكليف تا وقتى است كه طرف يك بار, يا دو بار يا حداكثر سه بار عطسه كند. اگر بيش تر از سه بار عطسه كرد علامت بيمارى است. بگو: شفاك اللّه.
بعد حضرت وظيفه انسان را در مقابل عطسه كنندگان روشن مى كند و مى فرمايد: اگر مؤمنى عطسه كرد، بگو:يرحمك اللّه يا يرحمكم اللّه.
(۵)
یک مسلمان آگاه ، بعد از عطسه ، خدا را شكر كرده و دنبال كارش می رود و ذهن خود را بيهوده مشغول افسانه ها و خرافات نمی کند .
پى نوشتها:
۱.شهيد دستغيب، ۸۲ پرسش، ص ۱۶۱، سؤال ۷۱، مصطفى حسينى دشتى، معارف و معاريف، ج ۷، ص ۳۸۹، ماده: عطسه.
۲.علامه مجلسي، بحار الانوار ، مؤسسه الوفاء بيروت – لبنان ، سال انتشار ۱۴۰۴ ق، ج ۷۳ ، ص ۵۱.
۳.عبد الله شبر ، الاخلاق ، ترجمه محمد رضا جباران ، انتشارات هجرت، چاپ چهارم، سال ۱۳۷۸، ص ۱۷۹.
۴.همان.
۵.محدث نوري ، مستدرك الوسايل ، مؤسسه آل البيت ، قم ۱۴۰۸ ش ، ج ۸ ، ص ۳۸۱.
نظرات