آیا صحت دارد که شافعی و حنبلی و مالکی از شاگردان امام جعفر صادق بوده اند؟

از ميان رهبران مذهبي اهل سنت، ابوحنيفه (نعمان بن ثابت) (۸۰ ـ ۱۵۰ هـ ق) و مالك بن انس (۹۳ ـ ۱۹۷ هـ ق) در دوران امام صادق (ع)(۸۳ ـ ۱۴۸هـ ق) مي زيسته و محضر ايشان را درك كرده اند، اما محمد بن ادريس شافعي (۱۵۰ـ۲۰۴هـ ق) و احمد بن حنبل (۱۶۴ ـ ۲۴۱) كه تولدشان بعد از شهادت امام صادق(ع) بوده نمي توانند، محضر ايشان را درك كرده باشند، لذا جزء شاگردان بدون واسطه آن حضرت محسوب نمي گردند.
درباره ابوحنيفه نقل شده كه وي از شاگردان امام صادق(ع) بوده است.(۱) و در عظمت علمي امام گفته است: "من دانشمندتر از جعفر بن محمد نديده ام."(۲) و در عين حال ايشان در برابر امام صادق ـ عليه السّلام ـ قرار داشته است.
مالك بن انس پيشواي فرقه مالكي مي گفت: "مدتي نزد جعفر بن محمد رفت و آمد مي كردم و او را همواره در يكي از سه حالت ديدم، يا نماز مي خواند يا روزه بود و يا قرآن تلاوت مي كرد. و هرگز او را نديدم كه بدون وضو حديث نقل كند. در علم و عبادت و پرهيزكاري، برتر از جعفر بن محمد هيچ چشمي نديده و هيچ گوشي نشنيده و به قلب هيچ بشري خطور نكرده است."(۳)
از اين بيان استفاده مي شود كه مالك نيز از محضر امام صادق(ع) استفاده نموده و حديث شنيده است، و جزء شاگردان رسمي و يا غير رسمي ايشان محسوب مي گردد. و در عين حال ايشان نيز در مدينه فتوا مي داد و خود را صاحب رأي و بي نياز از امام (ع) مي دانست.
بنابراين برخي از رهبران مذاهب اهل سنت، مانند ابوحنيفه و مالك بن انس، در زمان امام صادق(ع) بوده و برخي ديگر مانند شافعي و احمد بن حنبل بعد از شهادت امام صادق(ع) به دنيا آمده اند. و لكن از آنجايي كه احمد شاگرد شافعي بوده است و شافعي شاگرد مالك بن انس، و مالك ان سخنان را در باره امام صادق ذکر کرده است .پس می توان گفت همه انان از ان حضرت مستقیم یا غیر مستقیم، استفاده علمی کرده اند.

پي نوشت ها:
۱. شرح نهج البلاغه، ج ۱۵، ص ۲۷۴، کتابخانه نجفی مر عشی ، قم، ۱۴۰۴ه .
۲ . ذهبي، شمس الدين محمد، تذكرة الحفاظ، بيروت، داراحياء التراث العربي، بي تا، ۱/ ۱۶۶.
۳ . ابن حجر عسقلاني، تهذيب التهذيب، چاپ اول بيروت دار الفكر ،۱۴۰۴ه.ق، ج۱، ص۸۸ حيدر، اسد، الامام الصادق و المذاهب الاربعه، ۱/ ۵۴.