آیا بالاتر بودن امام از پیامبر، به معنای پیامبر بودن امام نیست؟

مطابق آیات قرآن، قطعا مقام امامت، از مقام پیامبری، برتر است. چون حضرت ابراهیم (ع) دارای مقام پیامبری بودند و بعد از طی مراحلی از آزمایش های الهی ، لایق مقام امامت شدند:

«وَ إِذِ ابْتَلى‏ إِبْراهیمَ رَبُّهُ بِكَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّی جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتی‏ قالَ لا یَنالُ عَهْدِی الظَّالِمینَ[بقره/۱۲۴] (به خاطر آورید) هنگامى كه خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونى آزمود. و او به خوبى از عهده این آزمایشها برآمد. خداوند به او فرمود: «من تو را امام و پیشواى مردم قرار دادم!» ابراهیم عرض كرد: «از دودمان من (نیز امامانى قرار بده!)» خداوند فرمود: «پیمان من، به ستمكاران نمى ‏رسد! (و تنها آن دسته از فرزندان تو كه پاك و معصوم باشند، شایسته این مقامند)»

دلیل تاخیر مقام امامت از پیامبری حضرت ابراهیم (ع) این است که ایشان در زمان دریافت این مقام، دارای ذریه بوده اند و از آن سخن می گویند. در حالی که زمان پیامبریشان حتی توقع داشتن ذریه را نیز نداشتند و هنگام بشارت ملائکه به فرزند دار شدن، باورش نمی کنند و کاملا از داشتن ذریه ناامید بوده اند
«قالَ أَ بَشَّرْتُمُونی‏ عَلى‏ أَنْ مَسَّنِیَ الْكِبَرُ فَبِمَ تُبَشِّرُونَ[حجر/۵۴] گفت: «آیا به من (چنین) بشارت مى‏ دهید با اینكه پیر شده ‏ام؟! به چه چیز بشارت مى‏ دهید؟!»[۱]

البته باید توجه داشت که پیامبران دیگری نیز مانند حضرت ابراهیم (ع) دارای مقام امامت نیز بوده اند. بنابراین بالاتر بودن مقام امامت از پیامبری، به معنای بالاتر بودن مقام ائمه دوازده گانه، از مقام رسول خدا (ص) نیست.
با توجه به این مطلب مسلم، هرگز اعتقاد به رفعت مقام امامت، به معنای پیامبر بودن هر امامی نیست. و چنین ادعایی در مثال مانند این است که بگوییم: چون رئیس جمهور، مقامی بالاتر از یک قاضی دارد، پس باید قضاوت نیز انجام دهد!

رفعت مقام، قابلیت دریافت ماموریت های ویژه الهی را ایجاد می کند. اما صرف قابلیت، ماموریت را در پی نمی آورد. بلکه باید نیازی به آن ماموریت نیز وجود داشته باشد. بعد از پیامبر اکرم (ص) رسالت ختم شده و دیگری نیازی به رسول وجود ندارد تا خدای متعال از بندگان لایق خود کسی را برای این ماموریت انتخاب کند.

اما  امامت که برای هدایت تکوینی افراد جامعه است، یک نیاز همیشگی بوده و هیچ زمانی از امام خالی نیست. به همین دلیل در حدیث مشهور بین همه مسلمانان، پیامبر (ص) فرموده اند: هر کس بمیرد و امام زمان خویش را نشناسد، به مرگ جاهلیت مرده است. (مرحوم علامه امینی در الغدیر ج ۱۰ ص ۳۵۸ تا ۳۶۰ مصادر این روایت را جمع آوری کرده اند از جمله مسند احمد ج ۴ صفحه ۹۶، تاریخ کبیر بخاری ج ۶ ص ۴۴۵/ ۲۹۴۳، تفسیر ابن کثیر ج ۱ ص ۵۱۷، مسند ابی داوود ص ۲۵۹ و ...)

[۱]. رک: ترجمه المیزان، ج‏۱، ص: ۴۰۴.