چرا خدا بعضی از انسان ها را بدبخت آفریده؟

پاسخ :
باسلام وتشکر .
این گفته های تان مرا به یاد این پند درس آموز جناب ناصر خسرو انداخت که گفته است :
نکوهش مکن چرخ نیلوفری را ** برون کن ز سر باد و خیره‌سری را
بری دان از افعال چرخ برین را ** نشاید ز دانا نکوهش بری را
همی تا کند پیشه، عادت همی کن ** جهان مر جفا را، تو مر صابری را
هم امروز از پشت بارت بیفگن ** میفگن به فردا مر این داوری را
چو تو خود کنی اختر خویش را بد ** مدار از فلک چشم نیک اختری را
مادری را تصور کنید که در بیمارستان نشسته و ناله فرزندش از درد و فشار معالجه پزشک را می شنود یا بعد از عمل ،فرياد جان سوز فرزندش برای خوردن آب را می شنود. اما توجهی به این امر نمی کند ؛ یا این که رنج و فشار کودک خردسال خود از مصرف یک داروی بسيار تلخ و تهوع آور را می بیند اما بر ادامه مصرف دارو اصرار می ورزد و به ناله ها و التماس های کودک خود اهمیتی نمی دهد .
نکته شما مانند همین موارد و مثال های ماست که بدون اندک تامل و توجهی مطرح کرده اید ،در حالی که چه بسا این نوع رفتار خداوند ،عین مهربانی و لطف او در حق بندگان باشد . در سوال شما چند نکته متفاوت مطرح شده ؛ این که خدا نشسته و رنج و غم بندگان خود را می بیند ؛ این که خداوند در قبال این امر کاری نمی کند؛ این که نتیجه این نوع رفتار ، خارج شدن خداوند از خدایی است ؛ هر یک از این ادعاها نیازمند توضیح مفصلی است اما اجازه بدهید از انتها آغاز کنیم :
اولا خدایی خداوند حقیقتی نیست که با لطف و محبت او در حق بندگان ثابت شده باشد تا بر فرض و بر اساس بی توجهی و بی محبتی احتمالی او از بین رفته باشد؛ در حقیقت خدایی مسئولیتی اعتباری و مجازی همانند مقامات دنیایی نیست که به موجودی داده شود و بعدها مثلا عدم کفایت او را به تصویب رساند و در نتیجه بتوان این مقام را از او سلب کرده به دیگری سپرد .
ما خداوند را از طریق براهین متقن عقلی( که در ساختار عالم ضرورت وجود یک حقیقت یعنی موجودی بی نهایت را كه در اوج همه کمالات باشد، ثابت می نماید) به دست آوردیم. از همین اصل به نکات عدیده دیگر دست یافتیم. بسیاری از سوالات و ابهامات را در مورد ذات و صفات الهی برطرف نمودیم ؛ هرچند بعد از پذیرش دین و دست یابی به آموزه های دینی هم بسیاری از سوالات و ابهامات از طریق منابع نقلی و وحیانی برای ما ثابت گشته و روشن شده است .
در نتیجه وقتی فهمیدیم خدای حقیقی عالم - نه موجودی که ما تصور می کنیم و در ذهن خود می سازیم- در حریم ذاتش ذره ای بی عدالتی و ظلم و بدخواهی و نامهربانی راه ندارد، همه افعال او را در عالم ،چه در حق خودمان و چه در حق دیگران ناشی از همان لطف و مهربانی می دانیم، هرچند به ماهیت این امر پی نبریم، مانند کودک بیمار که اگرچه از مادرش گله مند است و لب به شکایت از او می گشاید. اما در اعماق قلبش اطمینان دارد که مادرش جز لطف و مهربانی در حق او انجام نمی دهد .
اما چرا بندگانی گرفتار رنج و مشقت و درد می شوند؟ اجازه بدهید قدری در باره مفهوم رنج و اقسام آن بحث کنیم:
شاید بتوان گفت که هیچ تعریف مشخص و دقیق و کاملاً معینی درخصوص رنج وجود ندارد.
روانشناسان هم تعریف‌های مشخصی در این خصوص ارائه نکرده‌اند. اما می‌شود گفت که انسان هر وقت احساس کند از وضع مطلوبش دور افتاده، آرامش از او سلب می‌شود. به هر حال چه در ساحت جسم و بدن و چه در ساحت روان و نفس، وقتی انسان در وضعیت نامطلوب قرار گیرد ، احساسی به انسان دست می‌دهد که از آن تعبیر به رنج می‌شود.
رنج‌ها را می توان دو قسمت کرد:
۱.رنج‌هایی که نوع بشر از آن حیث که بشر است دارد . فرقی نمی‌کند که غنی باشد یا فقیر، فرهیخته باشد و یا نافرهیخته، سفید پوست باشد یا سیاه پوست. این رنج‌ها اختصاص به هیچ شخص خاصی ندارند. مثل رنجی که از تنهایی و یا از احساسی زودگذر می‌کشیم، یا رنجی که از فقدان عدالت می‌بریم.
۲.رنج هایی که ممکن است من مبتلا به آن ها باشم، ولی شما آن ها را احساس نکنید و برعکس. وقتی از درد دندان رنج می‌کشم ، مسلماً به طور عادی درد نمی‌ کشید. چنین دردهایی عمومیت ندارد. با این تعریف می‌توانیم رنج‌ها را به عمومی و اختصاصی ( شخصی) تقسیم کنیم.
بخشی ازدردها و رنج های بشر ناشی از اعمال او است و ارتباطی با خداوند و خواستش ندارد. خداوند ساختار عالم را بر اساس رابطه علی و معلولی تعریف کرده است. در مسیر زندگی طبیعی برای هر علتی معلولی تعریف نموده و از طريق مختلف نتایج مطلوب و نامطلوب را به بشر گوشزد کرده ؛ امااو است که گاه مسیرهایی را می پیماید که در نهایت به درد و رنج و غم منتهی می گردد .
البته این امر گاهی کاملا شخصی است و گاهی اجتماعی ، یعنی یک مجموعه خانواده یا جامعه انتخابی می کنند و به گونه ای رفتار می نمایند که در نهایت به رنج و فشار و مصیبت گرفتار می شوند؛ فرض کنید فردی را که به رغم هشدارهای گوناگون عقل خود و عاقلان پیرامون خويش به اعتیاد و مصرف مواد مخدر کشیده شود؛ چنین فردی به طور قطع و در نهایت به وضعیتی دردناک منتهی می شود که چه بسا ترحم بسیاری را در حق او برانگیزد. اما این به معنای بی رحمی کسانی که نمی توانند کمکی در حق او بکنند نیست، زیرا چنان که گفته اند « خود کرده را تدبیر نیست » .
البته این امر می تواند ناشی از رفتار خود فرد نباشد، مثلا والدینی بر اثر بی توجهی و عدم رعایت اصول بهداشتی و ... تولد فرزندی ناقص الخلقه را رقم بزنند که در طول زندگی خود رنج بسیار ببیند و درد بسیار تحمل کند. این امر باز بر اساس قاعده و ساختار علی و معلولی عالم است. نمی توان این ساختار را نادرست خواند ،زیرا اگر این ساختار نبود، مسئولیت و تکلیف و تکامل و تلاش و تکاپوی علمی و تجربی و تعهد در قبال اعمال خود و بسیاری از ارزش های زندگی بشری نبود .
پس ساختار عالم ،صحیح و منطقی و معقولی است اما باید در این مجموعه درست حرکت کرد و به درستی گام برداشت . مسیری را که به نهایتی دردناک منتهی می شود برنگزید؛ اما در کنار همه این موارد به یقین مواردی از درد و رنج و غم برای بشر تصور می شود كه لازمه ساختار عالم است. به طور طبیعی عموم بشر با آن دست به گریبان اند ؛ غم ازدست دادن عزیزان و رنج تنهایی ها و جدایی ها و ... همه اموری از این دست هستند؛ چرا خداوند این امر را برای بشر پسندید ؟
از نظر دینی چرا رنج و درد خلق شده است؟ حتي خدا دوستانش را دچار رنج ها و دردها مي نمايد، بلكه به تعبيري دوستان خدا بيش تر از رنج ها و دردهاي دنيا برخوردارند.
عقل و دین در پاسخ به این پرسش می گوید :این امر لازمه هدف اصلی آفرینش انسان و زندگی او در دنیاست . به عبارت روشن تر خداوند زندگی انسان را توأم با رنج و مشقت قرار داد تا وی را تربیت کند و استعدادهایش را شکوفا نماید.
ناملایمات برای انسان جنبه سازندگی دارند. بسیاری از کمالات و رشدها است که جز در روبرو شدن با سختی ها و گرفتاری ها ، جز در نتیجه برخوردها، جز در میدان مبارزه و پنجه نرم کردن با حوادث به دست نمی آید.سختی ها در زندگی بشر تنها گوهر واقعی انسان را آشکار نمی کند، بلکه به گوهر وی تکامل می بخشد. بلاها و سختی ها اثر کیمیایی دارند و سازنده اند. از موجودی، موجود دیگر ؛ از ضعیف ، قوی ؛ از پست، عالی؛ از خام، پخته به وجود می آورند.
همچنین خداوند به وسیله حوادث، انسان ها را امتحان می کند. قرآن می فرماید: "قطعاً همه شما را با چیزی از ترس و گرسنگی و زیان مالی و جانی، و کمبود میوه ها آزمایش می کنیم و بشارت ده استقامت کنندگان را".(۱)
خداوند برای شکوفا کردن استعدادها و پرورش دادن بندگانش، آنان را با گرفتاری ها می آزماید، یعنی همان گونه که فولاد را برای استحکام بیش تر در کوره می گذارند تا به اصطلاح آبدیده شود و فلز خالص به دست آید، آدمی را نیز در کوره حوادث سخت پرورش می دهد تا مقاوم گردد.
امتحان خدا با گرفتاری ها ، به کار باغبان پر تجربه شبیه است که دانه های مستعد را در سرزمین های آماده می پاشد. دانه ها با استفاده از داده های طبیعی شروع به رشد و نمو می کنند، تدریجاً با مشکلات می جنگند و با حوادث پیکار می نمایند، در برابر طوفان های سخت و سرمای کشنده و گرمای سوزان، ایستادگی به خرج می دهند تا شاخه گلی زیبا یا درختی تنومند و پرثمر بار آید که بتواند به زندگی خود در برابر حوادث سخت ادامه دهد.
همان گونه که سربازان برای این که از نظر جنگی نیرومند و قوی شوند، به مانور و جنگ های فرضی رفته. در برابر انواع مشکلات ، تشنگی، گرسنگی، گرما، سرما، حوادث دشوار و موانع سخت قرار می گیرند تا ورزیده و آبدیده شوند.(۲)
علی (ع) فرمود: "در حوادث روزگار جوهر مردان شناخته می شود".(۳) و : "سازندگی بلا و گرفتاری ها برای مؤمن موثر تر است از اثر باران در زمین ".(۴) حضرت صادق (ع) فرمود: "بلا زینت مؤمن است".(۵) رسول گرامی اسلام فرمود: "خداوند بنده مؤمنش را با بلا تغذیه می کند، همان گونه که مادر فرزندش را با شیر تغذیه می کند".(۶)
حضرت صادق (ع) فرمود :"مؤمن به منزله کفه ترازو است. هر اندازه ایمانش زیاد شود، گرفتاریش زیاد می شود ".(۷)
ازاین نکات به دست می آید که همه رنج ها و درد ها به نوعی عین لطف و محبت خداوند به بندگان است حتی دردها و رنج هایی که بشر به خاطر اعمال نادرست خود تحمل می کند ؛ خدا در قرآن می فرماید :
« وَ ما أَصابَكُمْ مِنْ مُصيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَيْديكُمْ وَ يَعْفُوا عَنْ كَثيرٍ؛ (۸)هر مصيبتى به شما رسد، به خاطر اعمالى است كه انجام داده‏ايد، و بسيارى را نيز عفو مى‏كند! »
حتی در این موارد مصیبت های ناشی از اعمال خودمان زمینه برطرف کردن مشکل در دنیا و راحتی در آخرت را فراهم می آورد . رنج و درد دنیایی به نوعی کفاره عمل نادرست و انتخاب غلط در دنیا خواهد بود که این مکافات آسان دنیایی لطف خداوند در حق بندگان گنهکار است .
نکته مهم در سرتاسر موضوع آن است که نگاه خود را به زندگى در این جهان نباید محدود کنیم. این بخش از زندگى را باید در پیوست با بخش عظیم‏تر از زندگى و حیات جاودانه و عالم برتر و حقیقى‏تر نگاه کنیم. اگر نگاه ما به زندگى محدود به دنیا بود، اشکال وجود برخی رنج ها در دنیا به جا بود، در حالى که هر چیزى در دنیا، آزمایشى براى انسان است که در عالم دیگر نتیجه آن را خواهیم دید.
به علاوه در منابع دینی تاکید شده کسانی که به آزمایشات سخت تر مانند بیماری و رنج های مختلف آزموده
می شوند. پاداشی در خور و عظیم در برابر آن ها دریافت می دارند که قابل مقایسه با نعمت سلامت و رفاه دنیایی دیگران نیست. در قیامت اهل نعمت و سلامت به حال آن ها غبطه می خورند ، بلکه خودشان آرزو می کنند ای کاش مشکلات و رنج های بیش تری را در دنیا تحمل می کردند .(۹)
در نتیجه همه تفاوت­های ظاهری در تفاوت رنج های انسان ها و اختلاف در آزمایش­های دنیوی وجود دارد ، در نحوه محاسبه قیامت و اعطای پاداش ها به نحوی کاملا دقیق و عادلانه لحاظ می گردد تا هیچ بی عدالتی رخ ندهد . در این مسیر نه به کسی ظلم می شود و نه تبعیضی در حق فردی روا داشته می شود.

پی نوشت ها :
۱ . بقره (۲) آیه ۱۵۵.
۲ .مکارم شیرازى ، تفسیر نمونه ، دار الکتب الإسلامیه ، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ ش، ج۱، ص ۵۲۷ .
۳ تا ۷ .محمدی ری شهری، ميزان‌الحکمه، نشر مکتب ‌الاعلام الاسلامي، قم ۱۴۰۴ ق ، واژة بلا، شمارة ۱۸۹۱ ، ۱۸۹۹ ، ۱۹۳۱، ۱۹۵۰.
۸ . شوری (۴۲) آیه ۳۰.
۹. علامه مجلسى، بحار الأنوار، مؤسسة الوفاء بيروت، ۱۴۰۴ ه ق ، ج ۶۷، ص ۲۴.

پاسخ :
باسلام وتشکر .
در باره پرسش اول تان باید گفت :
اسلام با اصل سرمایه و ثروت مخالف نیست اسلام در قالب‌های مختلف مردم را به کسب درآمدهای مشروع
سفارش می‌نماید، تا جامعة اسلامی شاهد فقر نباشد.
از سوی دیگر با سرمایه‌های حلال می‌توان زمینه کار و اشتغال را فراهم کرد. اگر سرمایه و ثروت نباشد، نمی‌توان چرخ اقتصادی کشور را چرخاند. امرزه صدها نفر در کارخانه‌های خصوصی مشغول فعالیت و کار هستند. این کارخانه‌ها سبب شده‌اند که طیف وسیعی از مردم از این طریق زندگی‌شان را تأمین نمایند.
آنچه که اسلام با آن مخالف است، درآمد و کسب‌های غیر مشروع است از این رو اسلام با تمرکز ثروت و سرمایه‌داری (که از طریق نامشروع به وجود آمده مخالف می‌باشد و در قالب‌های مختلف با آن مبارزه نموده است).
کلمات امام علی(ع) که به آن اشاره کردید،(۱) ناظر به سرمایه و ثروت‌های نامشروع می‌باشد. حق نیز همین است که بعضی از سرمایه‌داران با پامال کردن حقوق محرومان جامعه ثروت‌اندوزی نموده‌اند.
اسلام نخست به کسب و درآمدهای مشروع سفارش نموده، در این راستا قوانین و مقرراتی تصویب کرده است. این امر موجب گردیده است که کارخانه‌های خصوصی ایجاد شود و فعالیت‌های اقتصادی رونق بگیرد.
افزون بر آن با بهره‌گیری از سرمایه‌های مشروع، سرمایه‌گزاران زمینه‌های فقرزدایی را فراهم کرده و صدها انسان را جذب کار و اشتغال نمایند.
۲- در باره فراز دوم سوال تان باید گفت :
در ابتدا باید گفت: تصرف غاصبانه در بیت المال مشکلاتش بشتر از حق الناس است چون در خق الناس ممکن است یک فرد از شخصی طلب داشته باشد اما بیت المال به همه افراد ملت تعلق دارد در نتیجه بیت المال و حق الناس که بر گردن انسان است ، همانند سایر حقوق در قیامت محاسبه می شود و خداوند که عدل مطلق است حقوق بندگان را که بر عهده انسان است را نمی بخشد؛ در منابع دینی در مورد احقاق این حقوق و محاسبه آن نکات دقیقی بیان شده است و در برخی تاکید شده که در محکمه قیامت خداوند به بندگان اعلام می کند برای گرفتن حقوق خود از دیگران اقدام کنند و بدانند که خدا پشتیبان آنان است. در آموزه های دینی آمده که خداوند در محشر می فرماید:
« من خدایی هستم که جز من خدایی نیست، حاکم عادلی که ستم نمی کنم . امروز به عدل و قسط بین بندگان حکم می کنم و در پیشگاه من کسی نمی تواند به دیگری ظلم کند. امروز حق ضعیف را از قوی می ستانم و صاحب حق اجازه دارد به اندازه حقش از نیکویی های بدهکار بردارد ( و در صورت نداشتن حسنه) یا به اندازه طلبش از گناه خود بر دوش او می گذارد و اگر کسی هم ببخشد ،بر بخشش او جزا می دهم ».(۲)
در ادامه همین روایت آمده :خدا بندگان را به حق خواهی اجازه می دهد و خلایق همدیگر را شناسایی کرده و به مطالبه حق خود اقدام می کنند. در این میان از کثرت ازدحام و مراجعات چنان تنگی وهول و هراس و ... پیش می آید که همه آرزو می کنند کاش با بخشیدن یکدیگر از این مهلکه نجات یابند . پس منادی خداوند آنان را به بخشیدن یکدیگر و نجات یافتن از این مرحله دعوت می کند. بسیاری برای نجات از مهلکه از هم راضی می شوند ولی بعضی اعلام می کنند :خداوندا طلب ما بزرگتر از آن است که از آن چشم پوشی کنیم.
در این موقع به اذن خدا، کلید دار بهشت قصری بهشتی با متعلقات آن را در افق محشر نمایان می سازد و منادی ندا می دهد: این قصر به کسی داده می شود که از حق برادر دینی اش در گذرد. در اینجا بقیه طلبکاران از حقوق برادران خود با رضایت در می گذرند.(۳)
پی‌نوشت‌ها:
۱. نهج البلاغه،‌فیض الاسلام، حکمه ۱۲۴۲.
۲. مجلسی، بحار الانوار، نشر دار الاحیا التراث العربی، بیروت، ج۷، ص۲۶۸.
۳. همان.

پاسخ:
باسلام وتشکر .
در این باره به دو نکته توجه نمابد :
الف - در باره فراز اول پرسش تان باید گفت : بر اساس آموزه های وحیانی و عرفانی نظام آفرینش در واقع تجلی جمال و جلال الهی است. از این رو به طور یقین زیباترین است .در این باره به عنوان نمونه کلام نورانی امیر مومنان بسیار شنیدنی و جالب است که از خلقت به تجلی خدا یاد نموده و فرمود:« الحمدالله المتجلی لخلقه بخلقه؛ (۱) سپاس خدای را که با آفرینش هستی بر آفریدگان تجلی کرده است». این سخن برای اثبات این مسئله که عالم وجود در حقیقت ظهور و جلوه‌گری جلال و جمال و اسماء و صفات متعالی خداوند است ،بسیار مهم و در خور توجه است.
سوم_عالم و جهان خلقت بر اساس علم خدا نسبت به نظام هستی خلق شده ،از این رو کامل‌ترین و زیباترین فرض ممکن است . بالاتر و برتر از این نظام اساسا امکان خلق نداشته و ندارد، چنان که در جای خود به تفصیل بحث شده نظام موجود «نظام احسن» و اکمل و برتر و جلوه عینی علم خداوند است. (۲)
حسن و زیبایي در سراسر نظام عالم موج می زند .اگر انسان به دقت در عالم هستی نگاه کند ،به خوبی می یابد که نیکوتر از این قابل تصور نخواهد بود به خصوص آن که جهان بر اساس حکمت الهی خلق شده ،‌ حکیم به کسی گفته می‌شود که امور خلقت و جهان را با حکمت و محکم و استوار می‌سازد.(۳) خداوند متعال همه عقلا را برای همیشه تاریخ دعوت نموده که در آیات آفرینش دقت کنند. آیا ناهماهنگی و سستی و نازیبایی و مانند آن در آن می‌یابند؟به صراحت فرمود:
«ما تَرَى فِی خَلْقِ الرَّحْمَنِ مِن تَفَاوُتٍ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرَى مِن فُطُورٍ؛(۴)در آفرینش آن خداى بخشایشگر هیچ گونه اختلاف و تفاوتى نمى‏بینى . باز بنگر آیا خلل و نقصانى مى‏بینى؟».
این آیه به صراحت انسان‌ها را فرا خوانده تا با دقت عقلی در نظام آفرینش نگاه کنند تا بتوانند حکمت الهی را در سراسر نظام عالم درک نمایند.
بنابر این یکی از دلایل عقلی بر حکمت خداوند و اینکه حق تعالى حکیم است ، نظام خلقت است که عقل از رهگذر مطالعه آن به آسانی می‌تواند حکمت الهی را بشناسد و به این حقیقت اذعان نماید که نیکوتر از این قابل فرض نیست.
وبه طور کلی در عالم وآدم عدل وحکمت الهی موج می زند لذا در سخن رسول اکرم(ص) آمده است:
"بالعدل قامت السموات و الارض؛(۵)آسمان ها و زمين (به طور كلي هستي) بر اساس عدالت استوار شده است" .
ب - بلی درست است یکی از راهکار های آرامش در زندگی این است که انسان از مقایسه خود با دیگران پرهیز نماید و در حد توان و امکانات خود زندگی را سامان دهی کند و از آن لذت ببرد . همواره در زندگی بر دارای های خود از نظر مال وسلامتی وعلم وامنیت و وو توجه نماید و به اصطلاح طرف پر لیوان را ببیند .
پی‌نوشت‌ها:
۱. نهج البلاغه، خطبه ۱۰۸ ،ص۲۰۰ ،نشر موسسه امیر المومنین، قم، ۱۳۸۰ ش
۲. محمد تقی مصباح، آموزش فلسفه، ج ۲، ص ۳۹۲ ،نشر سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۶۴ ش
۳. بها الدین خرمشاهی ،دانشنامه قرآن، ج ۱، ص ۹۵۵،نشر دوستان ،تهران، ۱۳۸۷ ش
۴. ملک (۶۷ ) آیه ۳و۲.
۵. عوال اللالي، ابن ابي جمهور احسايي، چ سيد الشهداء، قم ۱۴۰۵ ه ق، ج ۴، ص ۱۰۲.

"بالعدل قامت السموات و الارض؛(۲)آسمان ها و زمين (به طور كلي هستي) بر اساس عدالت استوار شده است" .

پاسخ :
باسلام و تشکر .
شما چرا قسمت پر لیوان را نمی بینید ؟ این همه نعمت به شما داده شده از جمله نعمت سلامتی .
البته چند میلیون مورد نیاز شما را نیز خداوند مقرر نموده است ولی ممکن است شرایط دیگر زمینه رسیدن تان را به آن فراهم ننموده است
در این باره نیز کم لطفی را در جای دیگر جستجو نماید چرا به پای آزمایش الهی می گذارید ؟
این مسئله منحصر در تفاوت های مالی و اقتصادی نیست و شامل همه نعمت ها و امتیازات دنیایی می شود ، همان طور که افراد در مال تفاوت دارند ، در جمال و زیبایی ، هوش و استعداد ، سلامت جسمی و تندرستی و بسیاری از امور دیگر هم تفاوت هایی دارند؛ اما منشا اختلافات و تفاوت ها چیست ؟
در یک نگاه کلان و اساسی باید گفت که اختلاف مردم از نظر نعمت‏های ظاهری، جهات مختلفی دارد که همه آن ها به پخش روزی از طرف خداوند و تفاوت در تقدیر روزی بر نمی گردد :
۱- بعضی از تفاوت‏ها معلول ستم و تجاوز افراد نسبت به حقوق دیگران است.
این تفاوت‏ها ظالمانه و غیر منطقی است و با از بین رفتن نظام طبقاتی و گسترش عدالت اجتماعی از میان خواهد رفت. هیچ گاه اسلام و قرآن این گونه تفاوت‏ها را تأیید نکرده است، زیرا بر اساس استعمار و استثمار صورت گرفته و آن‏ها را نمی‏توان به حساب دستگاه آفرینش گذارد. مشکلات مالی بسیاری از خانواده ها ناشی از ظلمی است که در گذشته برآن ها یا پدران آن ها شده است . اگر ظلم ها نبود ، وضع کنونی یک خانواده و خاندان حتی یک جامعه متفاوت بود .
۲- تفاوت بهره مندی انسان‌ها در برخی موارد دیگر معلول کار و تلاش انسان‌ها است . قانون خلقت بر آن نهاده شده که هر کسی به اندازه سعی و تلاش خود بهره­مند شود. مطمئنا کسی که به تنبلی خو کرده باشد ، به دنبال کسب روزی حلال بر نیاید یا تصمیمات اقتصادی درستی اتخاذ نکرده باشد و مقدمات صحیح موفقیت اقتصادی را فراهم ننموده باشد ، نمی‌تواند مانند دیگران از نعمت‌های دنیوی بر خوردار شود . کسی که کار و تلاش بیش تر می‌کند ، بهره بیش تری خواهد داشت.
البته جزییات و ظرائفی هم در این خصوص وجود دارد که به آن ها اشاره خواهیم نمود، اما در هر حال بخشی از مشکلات ما به خصوص در زمینه اقتصادی و مالی ناشی از کوتاهی ها یا اشتباهات خودمان یا پدران و اجدادمان در رفتارهای اقتصادی است که نتیجه آن در زندگی فعلی ما خود را نشان می دهد ؛ هر چند در هر صورت نمی توان از تاثیر قطعی رفتارهای انسان در بهبود وضعیتش غافل بود.
۳- قسمتی دیگر از تفاوت‏ها، طبیعی و لازمه آفرینش انسان است، یعنی هر قدر اصول عدالت در جامعه انسانی رعایت شود، باز همه انسان‏ها از نظر استعداد و هوش و انواع ذوق و سلیقه‏ ها یکسان نخواهند بود. مسلما بهره مندی از نعمت هایی مانند مال و ثروت هم رابطه مستقیمی با استعداد و توان کار اقتصادی و مانند آن دارد که این امور در همه افراد یکسان نیست؛ این همان حقیقتی است که از آن به تقدیر روزی خداوند نام برده می شود .
استاد مطهری می‏گوید: "معنای عدالت این نیست که همه مردم از هر نظر در یک حد و یک مرتبه و یک درجه باشند. جامعه خود به خود مقامات و درجات دارد و در این جهت مثل پیکر است.
وقتی که مقامات و درجات دارد، باید تقسیم بندی و درجه بندی شود. راه منحصر، آزاد گذاشتن افراد و زمینه مسابقه را فراهم کردن است. همین که پای مسابقه به میان آمد، خود به خود به موجب این که استعدادها در همه یکسان نیست و به موجب این که مقدار فعالیت‏ها و کوشش‏ها یکسان نیست، اختلاف و تفاوت به میان می‏آید. یکی جلو می‏افتد و یکی عقب می‏ماند".(۱)
در خصوص حکمت این امر توجه به چند نکته ضروری است :
معمولاً بخشش‏های الهی و استعدادها چنان تقسیم شده‏اند که هر کسی قسمتی از آن‏ها را دارد، یعنی کم‏تر کسی پیدا می‏شود که همه نعمت‏ها را یک جا داشته باشد. اگر کسی از نعمت مال بهره مند است اما شاید در نعمت سلامت یا فرزند مناسب بهره چندانی نداشته باشد . اگر کسی در فقر به سر می برد اما دارای نعمت های مشابه در زمینه ای دیگر است .
تفاوت در این امور باعث احتیاج و نیازمندی انسان ها به یکدیگر و تشکیل جامعه بشری دارای پیوندهای عمیق خواهد بود ، از این رو قرآن مجید می‏فرماید: " معیشت آن‏ها را در حیات دنیا میان آنان تقسیم کردیم و بعضی را بر بعضی برتری دادیم، تا آن‏ها یکدیگر را به کار گیرند و به یکدیگر خدمت نمایند".(۲)
ممکن است گفته شود چرا خداوند نظام خلقت را طوری بنا نکرد که بشر بدون تفاوت‏ها، به زندگی اجتماعی خود ادامه دهد؟ در پاسخ، قرآن مجید به یکی از اسرار مهم تفاوت‏ها اشاره کرده و آن آزمایش الهی است.خداوند می‏فرماید:
"او کسی است که شما را جانشینان در زمین قرار داد و بعضی را بر بعض دیگر درجاتی داد، تا شما را به آن چه در اختیارتان قرار داده بیازماید".(۳)
راز اصلی این تفاوت ها را باید در حقیقت این عالم یعنی آزمودن انسان دریافت ؛ در حقیقت تفاوت‏ها برای این است که معلوم شود انسان چگونه از امکانات خدادادی بهره برداری می‏کند. اگر نابرابری‏ها نبود، زمینه امتحان در شکلی مهم و جدی از میان می‏رفت.
البته شکل آزمون ها دارای تفاوت های بسیاری است ، بعضی افراد با مال و نعمت و گروهی دیگر با تنگدستی و نقمت ، گروهی با بیماری و درد جسمی و گروهی با سلامتی و تندستی آزمایش می‏شوند؛ اما نکته مهم در این میان آن است که همه این اختلافات به شکلی دقیق و عادلانه در نحوه تکالیف انسان ها و محاسبه اعمال شان در قیامت مورد محاسبه قرار می گیرد .
مطمئناً آنان که در دنیا از نعمات بیش تری برخوردار بودند، بیش تر مورد سؤال و درخواست هستند و باید بیش تر پاسخگو باشند . کسانی که آزمون های سخت فقر و بیماری و ... را گذراندند، شرایط بسیار بهتر و آسان تری را پیش رو خواهند داشت و خدا را به خاطر این تقدیر شکر خواهند کرد که در برابر سختی کوتاه دنیا سعادت ابدی را نصیب آن ها نموده است .
خدا مصلحت بندگانش را بهتر از خود آنان می‏داند. چه بسا کسانی که دوست دارند از نظر زندگی در رفاه باشند، ولی پروردگار صلاح آنان را در این امر نمی‏بیند، همان طوری که قرآن مجید می‏فرماید:
"چه بسا شما را چیزی خوش نیاید، در حالی که خیرتان در آن است و یا چیزی را دوست داشته باشید، در حالی که شرّتان در آن است و خدا می‏داند و شما نمی‏دانید".(۴)
پس اگر انسان نهایت تلاش خود را به کار گرفت، اما درها را به روی خود بسته دید، باید بداند در این امر مصلحتی بوده است. چه بسا کسانی هنگامی که ثروتمند شدند، خدا را فراموش کردند. از این رو قرآن کریم می‏فرماید: "اگر خداوند روزی را برای تمام بندگانش گسترش دهد، در زمین طغیان و ستم می‏کنند".(۵)
گاهی ثروت بی حساب و رفاه، یک مجازات الهی است. پس نه نعمت ظاهری نشانه محبت الهی است و نه نقمت و بلا نشانه بی اعتنایی خدا به بنده است، بلکه این دو برای افراد مختلف، حکم متفاوتی دارد و عدالت با حکمت الهی همواره مقرون است و یکی فدای دیگری نمی‏شود.
نکته مهم در سرتاسر این موضوع آن است که نگاه خود را به زندگی در این جهان نباید محدود کنیم. این بخش از زندگی را باید در پیوست با بخش عظیم‏تر از زندگی و حیات جاودانه و عالم برتر و حقیقی‏تر نگاه کنیم. اگر نگاه ما به زندگی محدود به دنیا بود، اشکال از تفاوت‏ها در دنیا به جا بود، در حالی که هر چیزی در دنیا، آزمایشی برای انسان است که در عالم دیگر نتیجه آن را خواهیم دید . نباید از وجود برخی تفاوت ها در این دنیای کوتاه ناراحت بود .
فارغ از بحث آزمایش الهی مشکلات دنیایی، در زندگی هر فردی کم و بیش وجود دارد ؛ کسی با مشکلات مالی ، دیگری با بیماری ، دیگری با از دست دادن عزیزان و.. اساس مشکلات برای هر فردی به شکلی برقرار است ؛ سعی کنید خودتان را در مشکلات تنها نبینید ، بسیارند افرادی که به شکل های گوناگون گرفتار مشکلاتی مانند شما ، حتی بسیار سخت تر هستند .
تجربه بسیاری از افراد نشان داده که مشکلات و سختی ها دائمی و همیشگی نیستند . بالاخره به پایان می رسند ، خداوند خود وعده گشایش و رفع مشکلات داده :« همانا با هر سختی گشایشی هست » . مطمئن باشید که اگر در مسیر درست و با طی کردن مقدمات صحیح و با کمک و مشورت از افراد خبره و موفق در این زمینه به تلاش بپردازید ، به نتیجه خواهید رسید .
قبول داریم که رسیدن به یک زندگی آبرومندانه و موفق برای برخی افراد تلاش و زحمت بیش تری نسبت به دیگران می طلبد، اما در هر حال صبر و توکل تان را از دست ندهید . وضعیت دیگران توجه شما را به خود جلب نکند .گمان نکنید که تنها از راه حرام و نادرست می توان به نتیجه رسید ،زیرا نتیجه مالی که از راه حرام به دست بیاید، جز بدبختی و بیچارگی دنیا و آخرت نتیجه ای برای انسان نخواهد داشت .
تاخیر در نتیجه گیری را آزمون خداوند برای سنجش صبر و تحمل خود و استقامت در راه کسب روزی حلال بدانید . هیچ گاه ناامید از رحمت خداوند نباشید. همچنین از توسل به ساحت ائمه علیهم السلام غافل نشوید تا با تلاش بی دریغ خود به نتیجه مطلوب تان برسید .

پی‌نوشت‌ها:
۱. استاد مطهری، بیست گفتار، ص ۱۰۹.
۲. زخرف (۴۳) آیه ۳۱.
۳. انعام (۶) آیه ۱۶۵.
۴. بقره (۲) آیه ۲۱۶.
۵. شوری (۴۲) آیه ۲۷.

با سلام
۱- اگر وصیت ایشان به اندازه ثلث مال یا کمتر از آن است باید به آن عمل کنند و اگر بیشتر از ثلث است باید در اضافه آن با اجازه ورثه باشد.
۲- شخصی که در حیات به هر علتی نماز و روزه خود را نخوانده است چنانچه وصیت کند که از اموالش برای نماز روزه او استفاده کنند باید این کار را انجام دهند.
۳- می شود که انسان وصیت کند که بعد از مرگ عبادات او را انجام دهند ولی اگر از روی کاهلی یا بدون عذر این عبادات را انجام نداده باشد باید در آخرت به علت ترک عبادت عذاب بکشد و اینکه شخصی را اجیر کنند تا عبادات او را انجام دهد کفایت نمی کند و فقط آن عبادت از او ساقط می شود ولی معصیت ترک عبادت کما کان با او خواهد بود.
ولی اگر کسی مانند مادر بزرگ شما اهل عبادت باشد و در مواقعی فراموش کرده که عبادات خود را انجام دهد و بعدا هم نتوانسته انجام دهد معصیت نکرده است.
موفق باشید.

با سلام و تشکر از ارتباطتان با شهر سوال!

نمی دانم شاید آنچه را که می خواهم بگویم شما هم تجربه کرده باشید گاهی انسان حاجتی مهم دارد و با صد امید و آرزو آن را به درگاه خدای خویش عرضه می دارد و اعتقاد دارد که خدا می شنود و به دعایش ترتیب اثر می دهد ولی برخلاف انتظار هیچ تغییری در وضع موجود دیده نمی شود؛ گویا دعایش ره به جایی نمی برد و کسی صدایش را نمی شنود.

کم کم امید انسان ناامید می شود دیگر نه حوصله دعا دارد و نه مناجات آن سوز همیشگی و اولیه را هم ندارد چرا که گمان می کند خدا به وعده خود وفا نمی کند، مگر نه این است که خدا در قرآن وعده داده که مرا بخوانید تا شما را پاسخ گویم مگر حضرت علی (علیه السلام) نمی فرماید: به هر کس توفیق دعا دهند از استجابت محروم نمی شود، پس چرا گاهی حاجت انسان را نمی دهد.

یکی از وعده های امید بخش خداوند در قرآن وعده برآوردن حاجات بندگان است. خداوند از فضل و کرم خویش بندگان را به درگاه خود دعوت نمود، و تضمین کرده که چون او را بخوانند جواب گوید اما شاید به نظر برسد که این وعده الهی در بعضی اوقات بالاخص آن زمان که بنده حاجتی مهم و البته مشروع دارد تخلف می پذیرد.

اگر اجابت دعایت به تأخیر افتاد تو را ناامید نسازد.... شاید بهتر بوده که از تو بازداشته اند و چه بسا آنچه را که طلب کرده ای اگر به تو داده شود تباهی دین تو در آن خواهد بود.به چند نکته توجه کنیم:

۱- خداوند کریم در برآوردن حاجات بنده خویش مصلحت او را مد نظر قرار می دهد.سعدی در کتاب گلستان در باب سوم در فضیلت قناعت داستانی زیبا و مناسب با بحث ما می آورد و می گوید: «موسی علیه السلام درویشی را دید از برهنگی بریگ اندر شده گفت موسی دعا کن تا خدا عزوجل مرا کفافی دهد که از بی طاقتی بجان آمدم موسی دعا کرد و برفت.پس از چند روز که باز آمد از مناجات مرد را دید گرفتار و خلقی بروگرد آمده گفت این چه حالتست؟ گفتند خمر خورده و عربده کرده و کسی را کشته اکنون بتصاحبش فرموده اند و لطیفان گفته اند:

گر به مسکین اگر پر داشتی تخم گنجشک از زمین برداشتی

وَلَو بَسَطَ الله الّرزقَ لِعَباده لَبَغَوا فی الاَرض موسی علیه السلام بحکمت جهان آفرین اقرار کرد و از تجاسر خویش استغفار. آری همان لطف و رحمتی که به مقتضای آن ندای استجب لکم بر می خیزد همان اقتضاء می کند که آنچه به صلاح بنده است در سرنوشتش در نظر گرفته شود.حضرت علی علیه السلام بر پایه اینکه دعا حتماً مستجاب است و وعده الهی خلاف نیست به عوامل تأخیر و یا عدم استجابت دعا می پردازد و در فرازی از آن می فرماید: فَلا یُقنَّطَنَّک إبطاءُ اجابَته ..... او صُرِفَ عنک لما هو خیر لک فَلَدُبَّ قد طَلَبتَه فیه هلاکُ دینک لو اُوتیتَه۴ اگر اجابت دعایت به تأخیر افتاد تو را ناامید نسازد.... شاید بهتر بوده که از تو بازداشته اند و چه بسا آنچه را که طلب کرده ای اگر به تو داده شود تباهی دین تو در آن خواهد بود.»

۲- گاه بنده خود موانع استجابت دعا را فراهم می سازد امیرالمؤمنین (علیه السلام) در دعای کمیل ما را به این امر توجه داده و می فرماید: اللّهم اِغفِرلیَ الذُّنوبَ الَّتی تَحبِسُ الدُّعاء خدایا ببخش برمن گناهانی را که از اجابت دعا جلوگیری می کند.

بنده گنه کار روسیاه اگر می دانست که به درگاه خدا چه جسارت ها و بی آبروئی ها کرد، از روی شرم و حیا نمی توانست بر در خانه او رود چه رسد به اینکه از او درخواست هم داشته باشد از همین جهت است که در آداب دعا وارد شده که بنده محتاج قبل از درخواست خدا را حمد و ثنا کرده ۵ و به آبرو داران درگاه او متوسل شود.

۳- نکته سومی که باید به آن توجه نمود آنکه خداوند تبارک و تعالی هیچگاه درخواست بنده خود را ( اگر در طلب گناه نباشد) بدون پاسخ نمی گذارد البته لازمه وعده «استجب لکم» این نیست که هر آنچه بنده خواسته عیناً برآورده شود بلکه بنابر آنچه از روایات بدست می آید خداوند از سه طریق خواسته بنده را اجابت می نماید.

امام زین العابدین علیه السلام می فرماید: مؤمن نسبت به دعای خود از سه حال خارج نیست یا برای او ذخیره می شود و یا با شتاب به او خواهد رسید و یا بلائی که می خواست او را فرا گیرد از او دفع می گردد. رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرماید: مسلمانی نیست که خدا را بخواند و در آن درخواست قطع رحم و گناه نباشد مگر آنکه خداوند به سه طریق به او عطا می کند: یا خواسته او را با شتاب می دهد یا برای آخرت او ذخیره می کند و یا معادل آن ناگواری ها و بدی ها را از او برمی دارد.

امام صادق (علیه السلام) می فرماید: پروردگار به حساب بنده رسیدگی کرده و می فرماید: این حساب را می شناسی؟ می گوید: پروردگارا نمی شناسم خطاب می رسد: در فلان شب مرا خواستی و چنین طلبیدی و آن را در دنیا ندادم اما برای آخرت تو ذخیره کردم سپس امام فرمودند: بنده از عظمت ثواب خدا در شگفت می شود و عرض می کند: خدایا ای کاش در خواسته های من شتاب نمی کردی و در دنیا نمی دادی و همه را ذخیره می نمودی.

موفق باشید.

با سلام و تشکر از ارتباطتان با شهر سوال!

من بعنوان یک مشاور این شکایت را از زبان خیلی‌ها، حتی از زبان خودم، می‌شنوم، «چرا خداوند در مشکلاتم کمکی به من نمی‌کند؟» این سوال کاملاً منطقی است. خیلی از افراد از اینکه بخواهند چرای چیزی را از خداوند سوال کنند یا اینکه بخواهند این بحرانی که برایشان پیش آمده را حل کنند، می‌ترسند. از اینکه تصور کنند ایمانشان به اندازه کافی قوی نیست یا قدرت نداشته‌اند با این مشکلات کنار بیایند. و نمی‌خواهند هم که دیگران چیزی بدانند چون ممکن است فکر خوبی درموردشان نکنند.

اگر شرایط زندگی برایمان سخت می‌شود، باید بدانیم چرا و اینکه چه باید بکنیم. در غیر اینصورت سردرگم، خسته و ناامید خواهیم شد. در متون مذهبی داوود پیامبر را می‌بینیم که باوجود همه دشواری‌هایی که برایش پیش می‌آید، باز ایمان و اطمینان خود را از دست نداده و بیشتر از هر کس دیگری از دستورات خداوند پیروی می‌کند. او این کارها را بدون اینکه کتاب آسمانی از قبل برایش مهیا شده باشد و بدون هیچ منبعی برای کمک گرفتن انجام می‌دهد. بااینکه سوالات سختی از خداوند می‌پرسد اما دست از تلاش نمی‌کشد. داوود پیامبر صمیمانه و با همه وجود، حتی در مواقع سختی، به خداوند ایمان و اطمینان داشته و بااینکه مشکلات پی‌درپی برایش اتفاق می‌افتد، ایمان خود را از دست نمی‌دهد.

اول باید نگرش خود را به زندگی اصلاح کنیم. خیلی از ما بااینکه افرادی مذهبی هستیم اما گاهی با گوش دادن به آموزشهای غلط و توصیه‌های مخرب، دیدگاه‌ها و انتظارات اشتباهی پیدا می‌کنیم. قبل از هر چیز باید بدانیم که اتفاق بد همیشه می‌افتد! این اتفاقات برای آدم‌های خوب هم می‌افتد. همه ما در طول زندگی با آزمایش های مختلف، مشکلات و سختی‌های زیادی روبه‌رو می‌شویم. بنابراین چیزی که باید بفهمیم این است که در مواجهه به این مشکلات باید چه بکنیم.

اینکه چه درس‌هایی از آن اتفاقات بگیریم و از آنها در مسیر رشد و تعالی خود استفاده کنیم.

نگاه خداوند به مشکلات و سختی‌ها مثل نگاه ما نیست. جایی که ما استرس می‌بینیم او فرصت می‌بیند. چیزی را که ما بحران می‌بینیم، او رشد و تعالی می‌بیند. هدف خداوند در زمان‌های بحران و سختی، درس دادن به بندگان خود است. این مشکلات برای آموزش دادن و رشد ما هستند. و وقتی از آنها درس بگیریم و طوفان‌های زندگی را پشت سر بگذاریم، وعده بزرگ خداوند را خواهیم دید. پاداش فوق‌العاده‌ای که برای ما در نظر گرفته است، از طریق جاودانگی به ما می‌رسد. ما باید در زمان‌های سختی، لذت و فرصت‌ها را ببینیم. چون یاد خواهیم گرفت که در سختی‌ها هم لذتی شیرین و فوق‌العاده وجود دارد. نباید تا رفتن به بهشت صبر کنیم. می‌توانیم یاد بگیریم زندگی‌مان را سراسر از لذت کنیم، کسی شویم که هم خودمان می‌خواهیم هم خداوند.

بنابراین وقتی خداوند آزمایشتان می‌کند، و اتفاق‌های بد برایتان می‌افتد، باید به آن بعنوان زمانی برای درس گرفتن و اعتماد به خداوند نگاه کنیم. و وقتی این سختی‌ها تمام شد، می‌توانیم به عقب نگاه کرده و ببینیم که این سختی‌ها برایمان لازم بوده است و الان به لطف خداوند آدم بهتری هستیم.

من هیچوقت دوست نداشتم مورد آزمایش و امتحان قرار بگیرم. سالیان سال همه تلاشم را می‌کردم که از امتحان بیرون بیایم. اما این امتحانات همچنان اتفاق می‌افتاد. به همین دلیل باید راهکارم را عوض می‌کردم تا ببینم در پس این امتحانات چیست. این یعنی باید تشخیص می‌دادم که این بحران‌ها چالشی از طرف خداوند است تا درس‌هایی ارزشمند برای رشد کردن و قوی‌تر شدن بگیرم. آنوقت پاداشی گرفتم که قبلاً تجربه نکرده بودم. خداوند رشد بیشتر و بیشتر را برایم فراهم کرد. اینجا بود که وقتی طوفان مشکلات و سختی‌ها دوباره به سراغم می‌آمد، برای آن آماده بودم، چون دیگر آنها را به عنوان فرصتی برای به دست آوردن رشد و قدرت بیشتر می‌دیدم. به این ترتیب سختی‌ها ابزاری برای رشد و رسیدن به تعالی خواهد شد.

برای اینکه انسانی شاد باشیم و در زندگی احساس خوشبختی کنیم، باید به زندگی بعنوان یکسری فرصت‌های حل مشکل و درس گرفتن نگاه کنیم. چون مشکلاتی که با آنها روبه‌رو می‌شویم یا همه قدرت و توان ما را گرفته و یا رشدمان می‌دهند. درنتیجه، راه به سمت خوشبختی با واکنش ما به اینها مشخص می‌شود. متاسفانه بیشتر آدم‌ها قادر به دیدن دست خداوند در زندگی‌هایشان نیستند. به همین دلیل انتخاب می‌کنند که اجازه دهند تمرکز زندگی‌شان را روی مشکلاتشان قرار داده و عنان اختیار زندگی‌شان را دست آن دهند. مثل تروریستی که تفنگ روی شقیقه‌شان قرار داده و به آنها اجازه کمک گرفتن از کسی نمی‌دهد.

خداوند می‌خواهد از مشکلات ما به نفعمان استفاده کند، برای اینکه ما را به انسان‌های بهتر و قوی‌تری تبدیل کند تا بتوانیم هم خودمان زندگی بهتری داشته باشیم و هم به دیگران در زندگی‌هایشان کمک کنیم. بنابراین انسان‌های ناراحت، سردرگم، بی‌انگیزه به مشکلاتشان واکنش غیرمنطقی می‌دهند تااینکه از آن بعنوان یک آموزش معنوی استفاده کنند. اما چطور می‌توانیم خودمان را در مسیر درست قرار دهیم؟

طوفان‌های زندگی در راهند

مشکلات غیرقابل‌پیش‌بینی بخشی از زندگی هستند. آنها مثل طوفانند. ممکن است در یکی از سه دسته طوفان‌های زندگی قرار داشته باشید: یا یکی از آنها را پشت سر گذاشته‌اید، یا الان در یکی از این طوفان‌ها هستید، یا یکی از این طوفان‌ها را پیش رو دارید. درست مثل طوفان، راه گریزی از این مشکلات ندارید، حتی اگر خودتان را در سرپناهی مخفی کنید، طوفان هنوز همانجاست. به همین دلیل باید یاد بگیریم چطور برای آن آمادگی پیدا کرده و بیرونشان کنیم.

دلیل طوفانتان را بفهمید

هوای بد به دلایل علمی اتفاق می‌افتد، بخاطر مناطق کم‌فشار، چرخه‌های تبخیر و از این قبیل. مشکلات ما در زندگی هم یک دلیل ریشه‌ای دارند. دلیل مشکلات شما چیست؟ برای اینکه این را بفهمید باید به عمق ترس‌ها و تجربیاتتان نفوذ کنید. باید از چیزهایی که دوست ندارید با آن روبه‌رو شوید پرده بردارید.

نباید فقط به چیزهایی که می‌دانید بسنده کنید. چون باعث می‌شود صبرتان را از دست بدهید و دیگر به توصیه‌های خوب دیگران گوش ندهید و درنتیجه تصمیمات غلط بگیرید. بنابراین وقتی ابرهای طوفان‌زا پدیدار می‌شوند، دیگر وقت بی‌صبری کردن و نادیده گرفتن آنها به این امید که خودشان از بین بروند نیست. زمان این است که دست خدا را در زندگی و دعاهایمان ببینیم.

از زمان برای پیدا کردن دلیل استفاده کنید. شاید انتخاب بدی داشته‌اید؟ توصیه بدی گرفته‌اید؟ گناه کرده‌اید؟ یا شاید هم ایمان و اعتقاد کافی ندارید و خدا میخواهد به او روی بیاورید، شاید نمی‌توانید دلیل را پیدا کنید. به حضرت ایوب هم هیج دلیلی داده نشده بود. بنابراین اگر نگاهی دقیق به درون خودتان بیندازید و فقط به توصیه‌های الهی عمل کنید و باز هم دلیل را پیدا نکردید، دیگر به دنبال دلیل نباشید. شاید خداوند نمی‌خواهد شما دلیل آن را بدانید یا شاید آمادگی کافی برای آن ندارید. اما در بیشتر موارد، دلیل خیلی ساده پیش رویتان قرار می‌گیرد، فقط کافی است که ترس و انتظاراتتان را کنار بگذارید تا آن را ببینید.

بفهمید نتیجه مشکل چه خواهد شد

نتیجه و احتمالات مسیر و تصمیمات ما چه خواهد شد؟ برای دیدن فرصت‌ها برای وسعت بخشیدن به نگرشمان، تقویت مهارت‌هایمان و ساختن شخصیتمان باید از مشکلاتمان درس بگیریم. و باید این کار را برای آماده‌سازی خودمان انجام دهیم و لازم نیست تا آخر کار برای فهمیدن همه چیز صبر کنیم. چون وقتی نگرش درس گرفتن داشته باشیم، طوفان‌ها دیگر سخت به نظر نخواهند رسید و با استرس و مشکل کمتر نعمت‌ها و رشد را به دست می‌آوریم. به جلو نگاه کنید، طبق آن برنامه‌ریزی کنید و همگام با خداوند پیش روید.

واکنش‌تان را ارزیابی کنید

باید از خودمان بپرسیم که به این مشکل چطور واکنش می‌دهیم. بهترین کاری که می‌توانیم انجام دهیم چیست؟ داشتن یک واکنش درست و الهی، سه ویژگی دارد:

۱. با مشکل مقابله کنید. نمی‌توانید با نادیده گرفتن مشکلات آنها را حل کنید. این فرایند به هیچ عنوان ساده نیست زیرا ما را ملزم می‌کند خودمان را فراموش کرده و خدا را باور کنیم. برای این کار، باید تمرکز را از اراده خودمان برداشته و به اراده خداوند نزدیک کنیم. آنوقت نگرش درست با دعا کردن به درگاه خداوند و وعده‌های او به دست می‌آید. باید بدانید که خداوند قدرت و استقامت لازم را به شما خواهد داد زیرا چیزی که ما را به جلو می‌برد قدرت خودمان نیست، قدرت خداوند است.

۲. به گناهتان اعتراف کنید و توبه نمایید. خیلی اوقات این مشکلات و بحران‌ها را گردن خودمان می‌اندازیم. با گناه یا تصمیمات اشتباه و گوش دادن به توصیه‌های نادرست. بنابراین باید تقصیر خودمان را فهمیده و آن را اصلاح کنیم. اگر لازم بود از خداوند یا دیگران بخشش بخواهید. باید آنقدر بزرگ باشیم که روح الهی در ما زندگی کند و با غذا خوردن نیست که بزرگ می‌شویم، بلکه با اعتراف به گناهانمان، قبول تقصیراتمان و اشتیاق به اصلاح است. نمی‌توانیم تقصیر را به گردن دیگران بیندازیم یا بهانه بیاوریم. بااینحال خیلی‌ها ممکن است کارهایی بکنند که زندگی شما را خراب کند. در این شرایط هم باید به دنبال بخشی از مشکل که تقصیر خودمان بوده بگردیم، با نگاه کردن به انگیزه‌ها و رفتارهایمان. مسئولیت‌پذیر بودن شاید کار سختی باشد اما یک دستور الهی است.

۳. وعده‌های الهی را قلباً باور داشته باشید. به سراغ کتاب‌های آسمانی بروید. وعده‌های خداوند در کتاب‌های آسمانی بیان شده‌اند. فقط کافی است به آنها به عنوان یک کارت اعتباری بدون محدودیت نگاه کنید که نیازی به برگرداندن پول ندارید، مگر با عشق، اعتماد و اطاعتتان. کلمات این کتاب‌ها شما را در مسیر زندگی‌تان هدایت می‌کنند.

این روشی است که برای محکم کردن پایه‌های خانه‌تان برای محافظت دربرابر طوفان به آن نیاز دارید. به این ترتیب، وقتی بحران و مشکل پیش می‌آید، خواهید توانست آن را با قدرت بیشتر بیرون کرده و در زندگی احساس خوشبختی بیشتری کنید.

اما چرا باید دچار این مشکلات شویم؟ آیا راه بهتر و آسان‌تری نیست؟ چرا، می‌توانیم خدا را نادیده گرفته و انسانی ناراحت، بدون چارچوب، نادان و سردرگم زندگی کنیم. اما بعد از این مدت کوتاه زندگی در این جهان، تمام عمر در بهشت خواهیم بود، جایی که پاداش، شخصیت و روابطمان با چیزی که در این دنیا یاد گرفته‌ایم مشخص می‌شود.

من در طول دوران سختی‌ها و مشکلات زندگی‌ام، پنج روشی که خداوند از این مشکلات در زندگی ما استفاده می‌کند را یاد گرفته‌ام:

۱. خداوند از مشکلات برای آزمایش کردن شما استفاده می‌کند.

آدمها می‌توانند مثل قوطی‌های کنسرو غذا بدون برچسب باشند. اگر بخواهید بدانید درون آنها چیست، باید آنها را باز کنید! آیا لازم است خداوند شما را باز کند؟ آیا لازم است ایمانتان را با آزمایش کردن شما محک بزند؟ شما چطور واکنش می‌دهید؟ چه چیزهایی یاد گرفتید؟ فکر می‌کنید این مشکلات چه چیزی درمورد شما آشکار خواهد کرد؟ آیا میل و اراده‌تان به شما حکمرانی می‌کند یا خداوند تنها حکمران زندگی شماست؟

۲. خداوند از مشکلات برای هدایت شما در مسیر درست استفاده می‌کند.

گاهی لازم است برای اینکه بیدار شویم، خداوند به صورتمان سیلی بزند. بدون آن ممکن است کورکورانه در مسیر اشتباهی قدم برداریم که به ناامیدی بیشتر منتهی خواهد شد. ما آمدن آن را نمی‌بینیم چون اراده ما در مسیر اراده اوست. و حالا خداوند آنجاست و از ما محافظت می‌کند، حتی وقتی او را نمی‌بینیم. و اگر اراده‌تان در مسیر اراده خداوند بود مراقب باشید، چون ممکن است برای به حرکت درآوردن شما، شعله‌ای زیرتان روشن کند. اگر اینکار را نکند، یعنی دوستتان نداشته است. درست مثل والدینی که فرزندشان را از روی عشق به آنها تربیت می‌کنند. اگر اراده‌مان را در اختیار خداوند بگذاریم، مشکلات، ما را در مسیر درست می‌اندازند. عشق او برای انگیزه دادن به ما آنجاست و ما را به بهترین شکل خودمان تغییر خواهد داد.

۳. خداوند از مشکلات برای تربیت شما استفاده می‌کند.

گاهی اوقات تنها راه درس گرفتن در زندگی و تبدیل شدن به یک انسان بهتر فقط از طریق رنج و شکست است. مثل کودکی که والدینش به او می‌گویند به شعله گاز دست نزند. و همه ما در کودکی یکبار هم که شده اینکار را کرده‌ایم. بعد با سوختن درس گرفته‌ایم. اما اینطور نیست که خداوند از صدمه دیدن ما لذت ببرد. به هیچ عنوان. او آنقدر ما را دوست دارد که همه این کارها را برای نزدیک کردن ما به خودش انجام می‌دهد. درد بخشی از زندگی است. بنابراین بهتر است انتظار آن را داشته باشیم و از ‌آن درس بگیریم تا دیگر دچار سوختگی نشویم. بیشتر آدم‌ها فقط از طریق از دست دادن پول، سلامتی و روابطشان است که قدر آنها را می‌فهمند.

۴. خداوند از مشکلات برای محافظت از شما دربرابر آسیب‌های بزرگتر استفاده می‌کند.

مشکلات می‌توانند نعمت باشند زیرا می‌توانند از بروز آسیب‌های بسیار شدیدتر جلوگیری کنند. مثل خراب شدن ماشین درصورتیکه اگر جلوتر می‌رفت با قطاری که از ریل خارج شده برخورد می‌کرد. خراب شدن ماشین بسیار استرس‌زا و پرهزینه است اما برخورد قطار با ماشینتان از آن هم بدتر است.

۵. خداوند از مشکلات برای اصلاح و قوی‌تر کردن شما استفاده می‌کند.

مشکلات مهمترین عنصر ما برای ساختن شخصیتمان هستند. رمز این عناصر اصلی این است که باید به طریق درست استفاده شوند تا درست کار کنند. و این طریق درست همان راه واکنش دادن ما و یادگیری‌مان است. خداوند بیشتر به شخصیت ما علاقه‌مند است تا راحتی‌مان. معنای زندگی، دلیل زندگی‌مان، رابطه ما با خدا و بعد با اطرافیانمان است. بنابراین مهمترین چیزی که در این روابط داریم شخصیتمان است. دو چیزی که با خودمان از این دنیا می‌بریم روابط و شخصیتمان است.

می‌توانیم در زمان مشکلات هم لذت ببریم. مشکلات به ما کمک می‌کنند که صبور باشیم و صبر شخصیتمان را قوی‌تر کرده و کمکمان می‌کنند هر بار بیشتر به خداوند اعتماد کنیم تااینکه در نهایت امید و ایمانمان بیشتر و قوی‌تر شود.

این نکته مهم را به خاطر داشنه باشید: خداوند مراقب شماست، حتی وقتی شما او را نمی‌بینید. ما بخاطر گناهانی که در دنیا اتفاق می‌افتد وارد امتحان و سختی می‌شویم اما با تشخیص گناهانمان و اعتراف به آنها و توبه کردن می‌توانیم رشد کنیم. آنوقت با درس گرفتن از این تجربیات می‌توانید بیشتر و بیشتر رشد کنیم. وقتی در مسیر الهی قدم بردارید و بگذارید عشق الهی به شما حکمرانی کند، شادی و خوشبختی‌تان در زندگی بیشتر خواهد شد.

اما وقتی اشتباه می‌کنیم چه می‌شود؟ چطور می‌توانیم سختی‌های زندگی را درست کنیم؟ وقتی اتفاقات بد برایمان می‌افتد چه باید بکنیم؟

هدف اصلی ما باید درس گرفتن از اشتباهات و تجربیاتمان باشد تا بتوانیم ایمان و اعتقادمان را تقویت کنیم.

از خداوند بخواهید که مشکلاتتان را کمتر کند. این انکار یا نادیده گرفتن مشکلات نیست، شما به دلیلی وارد این مشکلات شده‌اید.

برای کمک گرفتن از دیگران راغب باشید. خودتان را از آنها جدا نکنید. دین پدیده‌ای انفرادی نیست، یک کار گروهی است مملو از ارتباطات و فرصت‌های مختلف.

تلخی نکنید. انتخاب با شماست: بهتر شوید یا تلخ‌تر. چطور می‌توانید از تلخی دوری کنید؟ چیزی که نمی‌تواند تغییر کند را بپذیرید. روی چیزهایی که هنوز دارید تمرکز کنید، نه چیزهایی که از دست داده‌اید.

چیزهایی که در زندگی مهم است را به یاد آورید. مطمئناً اینها اموال و دارایی‌هایمان نیستند. کارمان، اتومبیلمان، اسباب‌بازی‌هایمان، تحصیلاتمان، قدرت، ظاهر یا شخصیت اجتماعی‌مان نیست. روابط است که اهمیت دارد نه چیزها.

تکیه‌تان بر خداوند باشد. این منبع اسرارآمیز قدرت است که در زمان‌های سختی قدرت و شکیبایی لازم را به شما می‌دهد.

چطور این کار را بکنیم؟

اعتماد و تکیه‌تان بر خداوند باشد. ثبات‌قدمتان از اینجا می‌آید.

یاد بگیرید که گوش کنید. با دعا و نیایش به صدای خداوند و توصیه‌های او گوش دهید.

موفق باشید.

با سلام و تشکر از ارتباطتان با شهر سوال!

اگر انسان درحين مواجهه با مشكلاتي كه از توان او خارج است باور داشته باشد كه خداوند مهربان دركنار

اوست و او را راهنمايي مي كند، دچار پريشاني و ترس و اضطراب نخواهد شد. چنين فردي بجاي هراس و

خودباختگي با خيال آسوده در مورد حل مشكل فكر مي كند و از ظرفيت و توان فكري خود بهترين استفاده

را براي حل مشكل مي برد.

* براي داشتن رفتار متوكلانه لازم است كه به هشت اصل زير ايمان داشت :

۱. بايستي اطمينان حاصل كرد كه خداوند كريم كه از رگ هاي گردنمان به ما نزديكتر است به ما لطف و

عنايت دارد و هيچ لحظه اي ما را به خود وا نمي گذارد

۲. بايستي معتقد باشيم كه خداوند حكيم است و صلاح ما را بهتر از خودمان مي داند. اي بسا پايبندي

هاي ما لحظه اي بوده و بر مبناي تمايلات لحظه اي ما تنظيم شده باشند و از دور انديشي لازم برخوردار

نباشند، ولي اعتماد به لطف خدا و اعتقاد به حكمت او باعث مي شود كه ما به اتفاقات زندگي با ديدة باز

نگريسته و معنايي را كه در وراي اتفاقات و حوادث زندگي وجود دارد ملاحظه نمائيم . اين حالت از خود

فراروندگي و اعتقاد به معناي اتفاقات زندگي موجب مي شود كه ما تسليم رضاي خداوندي شويم و از

بسياري از تنش هاي غيرضروري در امان باشيم.

۳. اعتقاد به قدرت خداوند و باور داشتن به اينكه خداوند ناظر تمام حوادث و اتفاقات مي باشد و هيچ

امري صورت نمي گيرد مگر به اذن و مشيت او و او توان برآوردن تمام نيازها و خواست هاي ما را دارد. اين

اعتقاد به قدرت و تدبير حضرت حق ما را در توكل نمودن به خداوند متعال استوارتر مي گرداند. جملة لاحُولَ

وَ لاقُوَّهَ الِاّ باِلله اشاره بر اين عقيده دارد كه به زبان مؤمنين جاري مي شود. شاعري در اين باره مي گويد:

اگر تيغ عالم به جنبد زجاي نبرد رگي تا نخواهد خداي

۴. اعتقاد به اينكه خداوند به تمام خواستها و دعاهاي ما پاسخ مي دهد و خواست هاي ما را مستجاب

مي كند اگر او را در سختي بخوانيم ما را بدون پاسخ نخواهد گذاشت.

۵. اعتقاد به اينكه خداوند پايگاه امني براي ما مي باشد و ما با اتكاء به حضرت باريتعالي مي توانيم

جرأت و توان رويارويي با مشكلات را در خود ايجاد كنيم.

۶. باور به اينكه خداوند براي ما پناهگاه امن مي باشد و ما در سختي ها براي احساس آرامش به دامن

گرم او برمي گرديم و از حضرتش نيرو و توان مي گيريم.

۷. تلاش و كوشش متعهدانه و خستگي ناپذير در راه رسيدن به هدف نيز يكي از اركان توكل به خداوند

متعال است. فرد متوكل با نگرش مثبتي كه نسبت به نتيجة عمل خود دارد، با كوشش زايد الوصفي در

راستاي هدف خود كوشش مي كند و اين كوشش برخاسته از تكيه گاه استواري است كه در آن هيچگونه

شكستي را نمي توان تصور نمود.

۸. سپردن بار زندگي به خداوند متعال و يا تفويض امور به او نيز لازمه داشتن توكل به خداوند متعال مي

باشد. يكي از مسايلي كه ذهن را خسته و فرسوده مي كند درگير شدن با مسائلي است كه ظاهراً راه

حل فوري ومستقيم ندارد، مثل مواجهه با بيماري هاي صعب العلاج شخصي و خانوادگي، اختلافات شديد

خانوادگي، مشكلات شغلي و اجتماعي كه در برخي مواقع براي بعضي افراد طاقت فرسا مي باشند

افراد متوكل زماني كه احساس كردند مشكلات زندگي بر شانه هاي آنها سنگيني مي كند، مشكل را به

خدا سپرده و خود را از فشارهاي رواني آزاد مي سازند اين افراد مطمئن هستند كه خداوند مشكل رابراي

آنان حل خواهد كرد. اين كناره گيري و واگذاري امر به خداوند نه تنها از بار ذهن خودآگاه مي كاهد و نمي

گذارد كه ذهن آدمي خسته و فرسوده گردد، بلكه به روان ناهوشيار (ناخودآگاه) نيز مجال مي دهد كه با

راحتي دنبال راه حل هاي لازم بگردد و مطابق حديثي كه از حضرت امام رضا )ع( نقل شده است خداوند

به چنين افرادي كه كار را به او مي سپارند و به او اميد و حسن ظن دارند كمك مي كند كه مشكلاتشان

حل شود .

لِأن ا عَزَّوجَلَّ كَريم يَستحي انِْ يخلُف ظنُّ عَبدُه وَ رَجائَه (بحار الانوار ج. ۶۸ . ص ۱۴۵) بدرستي كه خداوند

كريم ابا دارد از اينكه خلاف گمان، اميد و انتظار (مثبت) بنده اش عمل كند.

تفاوت توکل به خدا با رفتارهای منفعلانه و اجتنابی

توکل به خدا یک روش فعال برخورد با مسایل و مشکلات می باشد. اساس توکل به خدا در باورها و

اعتقادات درونی افراد قرار دارد. توکل به خدا یک روش مقابله ای فعال است که نیروهای فردی را در جهت

حل فعالانه مشکل تجهیز می کند در حالی که رفتارهای منفعلانه و اجتنابی ناشی از عقب نشینی در

برابر مشکل و انفعال در تجهیز نیروها می باشد. در توکل، فرد به پشت گرمی حمایت خداوند در رسیدن

به هدف انرژی مضاعف در خود می یابد و نیروهای طبیعی را از طریق ایمان واقعی به حل مشکل با خود

هماهنگ می کند. در حالی که در روش های منفعلانه و اجتنابی افراد نه در جهت تجهیز نیروهای درونی

برای حل مشکل سرمایه گذاری می کنند و نه نیروهای طبیعی را با خود هماهنگ می نمایند. توکل چون

روش فعال است منجر به جنب و جوش، فعالیت و نشاط و استفاده از روشهایِ موجود و امید و انتظار برای
یافتن روش های بدیع برای حل مشکل می گردد در حالی که در روش انفعالی و اجتنابی کوشش برای
یافتن راه حل های بدیع کاهش می یابد، و فرد دچار یاس، افسردگی و ناامیدی می گردد.

موفق باشید.

پاسخ :
باسلام وتشکر .
فراز اول مسله با دو رویکرد جواب داده می شود :
الف) آیا قبل از اینکه فردی به عالم وجود بیاید؛ می شود از او پرسید: آیا دوست داری موجود شوی؟
با اندک تأملی مشخص می شود که این سوال، یکی از محال ترین سوالات عالم بشری است. زیرا اگر فردی موجود نشده باشد؛ معدوم خواهد بود و معدوم نمی‌تواند مورد خطاب قرار گیرد. انسان هم قبل از ایجاد، معدوم بوده، لذا نمی تواند مورد سوال قرار گیرد؛ به عبارت دیگر قابلیت سوال را نداشته است. پس اینکه از خداوند بخواهیم قبل از ایجاد ما، نظرمان را جویا شود؛ معقول نیست.
در واقع در نظام علیت جهان هستی، هیچ معلولی در به وجود آمدن خود اختیار ندارد و ما انسان‌ها نیز معلول علت‌های پیش از خود هستیم وچون علت وجود تحقق یافت، ما نیز به طور ضروری وجود یافتیم، پس اختیاری در این جهت نداشتیم و حتی اختیار داشتن ما نیز (بنابر قانون علیت) در اختیار ما نیست. ما چه بخواهیم یا نخواهیم موجود دارای اختیار آفریده شدیم، اما می‌توانیم از این اختیار داشتن استفاده نیک یا بد داشته باشیم.حال اگر
ب) اصل وجود، خیر و پسندیده است.
عقل انسان گواهی می دهد که ایجاد و موجود نمودن معدوم، و بیرون آوردن او از ظلمات عدم، کاری پسندیده است. عقل بر این گواهی می دهد که ایجاد، امری پسندیده و عین لطف است. اما اینکه آن موجود، بعدها موجودی خوب یا بد خواهد شد؛ امری است جداگانه.
پس بهتر است این گونه بگوییم: وجود و هستی مطلقاً خیر است؛ اما این که آن موجود، شر یا خیر شود؛ امری عارضی است. علم و دانش، نوروخیر است؛ عقل سلیم به آن گواهی می دهد، اما اگر علم و دانش، ابزاری برای تولید سلام مخرب شود، جزء علم نیست، بلکه عارض بر علم است و بستگی به نوع استفاده انسان از آن دارد.
پس اگر خداوند متعال ما را ایجاد نمود؛ عین لطف و خیر است؛ اما اینکه ما انسان های شروری شویم؛ امری است جداگانه که ان شاءالله به آن خواهیم پرداخت. به همین خاطر خداوند در قران می فرماید: لا یسئل عما یفعل و هم یسئلون(۱) یعنی خداوند مورد بازخواست قرار نمی گیرد؛
در باره فراز دوم باید گفت :
خداوند به خاطر گناه آدم و حوا انسان ها را به زمین نفرستاد; بلکه از آیات قرآن استفاده مى شود که آدم براى زندگى در روى زمین، همین زمین معمولى، آفریده شده بود، ولى در آغاز خداوند او را در بهشت که یکى از باغ هاى سر سبز و پرنعمت این جهان بود ساکن کرد; محیطى که در آن هیچ گونه ناراحتى وجود نداشت.
شاید علت این جریان آن بوده که آدم از آن جا که با زندگى کردن روى زمین هیچ گونه آشنایى نداشت و تحمل زحمت هاى آن بدون مقدمه براى او مشکل بود و از طرحى از چگونگى کردار و رفتار در زمین باید اطلاعات بیشترى پیدا مى کرد; بنابراین مى بایست مدتى کوتاه تعلیمات لازم را در محیط بهشت ببیند و برابر زندگى روى زمین با برنامه ها، تکالیف و مسؤولیت ها توام است که انجام صحیح آن ها باعث سعادت و تکامل و بقاى نعمت و سرباز زدن از آن سبب رنج و ناراحتى است، و نیز بداند هر چند او آزاد آفریده شده، اما این آزادى به طور مطلق و نامحدود نیست که هر چه خواست انجام دهد. او مى بایست از پاره اى اشیاى روى زمین چشم بپوشد و نیز لازم بود بداند: چنان نیست که اگر خطا و لغزش دامنگیرش شود، درهاى سعادت براى همیشه به روى او بسته مى شود. بلکه درب توبه به روى او باز است و مى تواند به سوى خدا باز گردد و از نعمت هاى الهى بهره مند شود. او در این محیط مى بایست تا حدى پخته شود; دوست و دشمن خویش را بشناسد و چگونگى زندگى در روى زمین را یاد بگیرد. آرى این خود یک سلسله تعلیمات لازم بود که مى بایست فرا گیرد و با داشتن این آمادگى به روى زمین قدم بگذارد. این ها مطالبى بود که هم آدم و هم فرزندان او در زندگى آینده خود با آن احتیاج داشتند.
به همین جهت خداوند به طور موقت حضرت آدم را در بهشت مخصوص اسکان داد تا آمادگى لازم را براى زندگى در روى زمین پیدا کنند، در حقیقت اسکان در بهشت براى آدم و حوا که نخستین انسان هاى روى زمین بودند و معلّم همه انسان ها محسوب مى شدند، جنبه تمرین و آموزش عملى داشت; لذا این مسأله نه تنها منافاتى با عدالت خداوند ندارد، بلکه عین عدالت و لطف خداوند در حق همه انسان ها بود.(۲)
پی‌نوشت‌ها :
۱. انبیاء (۲۱) آیه ۲۳
۲. ر.ک: تفسیر نمونه، آیة الله مکارم شیرازى و دیگران، ج ۱، ص ۱۸۴ـ۱۸۵، دار الکتب الاسلامیه.

پاسخ :
باسلام وتشکر .
گرچه پرسشی در این متن طولانی مطرح نگردید ه ومعلوم نشد که مراد شما چیست ولی در تکمیل بحث تان باید گفت :
پس از عمل خود باید ترس داشت ونه از خدا ی رحمان و رحیم چون خداوند کمال و جمال مطلق و شایسته‌ترین موجودی است که انسان باید به او محبت بورزد، و او را دوست داشته باشد. خدا موجب ترس نیست‌، اما این که می‌گویند از خدا باید ترسید، و ترس از او، یکی از صفات مؤمنان شمرده شده ‌(۱) به چه معناست ؟
منشأ و سرچشمه ترس‌ می تواند دو چیز باشد :
۱. گاهی ترس به خاطر وظایف و مسئولیت‌هایی است که بر دوش دارد و ممکن است در انجام آن کوتاهی نماید، در نتیجه در محکمه عدل الهی نتواند از عهده پاسخ برآید و به خاطر کوتاهی در انجام وظیفه و یا عدم رعایت حقوق دیگران مجازات شود و یا مقامش نزد محبوب کم گردد . ترس از گناهان خود است. حضرت علی(ع) در این زمینه می‏فرماید: «ولا یخافنّ الا ذنبه (۲)؛ هیچ یک از شما ترس نداشته باشد مگر از گناه خویش» .
بنابراین ترس از خدا ‌، ترس از عدالت اوست‌‌ . در منابع دینی در مورد خداوند آمده : «یا من لا یخاف إلاّ عدله‌ ؛(۳) ای کسی که غیر از عدلش ترسی از او نیست » و یا «جللت ان یخاف منک إلاّ العدل‌(۴)؛ منزهی از این که از تو ترسی باشد جز از ناحیه عدالتت‌ ». همان گونه که مجرم از دیدن قاضی عادل بر خود می‌لرزد و از شنیدن نام دادگاه وحشت می‌کند، در حالی که بی گناه ترس و وحشتی ندارد. عدالت نیز به نوبة خود ترس آور نیست. انسانی که از عدالت می‌ترسد ، از خودش می‌ترسد که در گذشته خطایی مرتکب شده‌، و یا می‌ترسد که در آینده از حدود خود به حقوق دیگران تجاوز نماید، و گرفتار عواقب و آثار آن گردد. ترس از نفس سرکش است که انسان را گرفتار کرده و یا ممکن است گرفتار نماید. نفس سرکش باید انسان از آن بترسد. مواظب باشد، به دامش نیفتد.
ترس از جایگاه خداوند و نه از خود او در تعبیری از قرآن آمده :و امّا من خاف مقام ربّه؛ پس آن که بیم داشت از مقام پروردگارش (۵) ؛

پی نوشت‏ها:
۱. نهج البلاغه، حکمت ۸۲.
۲. فاطر (۳۵) آیه ۲۶.
۳. مفاتیح الجنان دعای جوشن کبیر.
۴. همان ، دعای بعد از زیارت امام رضا علیه السلام.
۵. نازعات (۷۹) آیه ۴۱.

پاسخ :
باسلام و تشکر .
در ابتدا باید اشاره شود که بر خلاف آنچه در پرسش آمده آدم وحوا از ارتباط جنسی منع نبودند بلکه از همان اول خلقت شان باهم انس پیدانمودند وخداوند آنها را به هم تزویج نمود . اما در باره ل مسله ذکر چند نکته ضروری به نظر می‌رسد:
۱ـ در تقدیر الهی از ابتدا مقدّر آن بوده که انسان‌ها روی زمین زندگی کنند و کمال و سعادت و خوشبختی خود را روی زمین با اختیار خود به دست آورند. خداوند از ابتدا فرموده بود که من روی زمین جانشین قرار می‌دهم،‌ پیش
از آن که در بهشت قرار گرفتن انسان مطرح باشد.
۲ـ بهشتی که حضرت آدم در آن سکونت داشته اند، بهشت اُخروی نبوده و بهشت برزخی بوده است، به دلائل مختلفه ای، از آن جمله این که بهشت اُخروی هرگز جای ابلیس نمی باشد و آنجا محدوده ای نیست که شیطان و شیطنت و عصیان در آن راه داشته باشد. اساساً خیال باطل و نافرمانی در آن جا نیست.
از سوی دیگر کسی که به جنت الخلد وارد شود، دیگر خارج نخواهد شد.
پس بهشتی که آدم و حوا در آن بوده اند، بهشتی برزخی بوده است و اسکان در این بهشت از همان ابتدا اسکانی موقّت برای پیمودن مرحله ای قرینی و آزمایشی بوده، تا آدم، با مکرها و حیله های دشمن خود آشنا شود و تلخی عصیان و آثار دردآور آن را بچشد. نیز راه توبه و بازگشت را بیاموزد.
حال بعد از این دو مقدمه نتیجة سخن این که از ازل اراده و حکمت الهی بر این تعلّق گرفته بود که حضرت آدم بعد از توقف کوتاهی در بهشت برزخی به دنیا منتقل شود. آدم و نسل او در دنیا با اختیار خود اعمال خیر و شر را انجام دهند.
هبوط حضرت آدم جنبة عذاب نداشته است، چرا که اصلاً گناهی از آدم سر نزده بود و یک جریان طبیعی بوده است و نسل آدم به خاطر گناه آدم از بهشت رانده نشده‌اند. از سوی دیگر اگر دنیایی در کار نبود که انسان‌ها با اختیار خود کار خیر و یا کار بد انجام دهند، دیگر حساب و کتاب و بهشت و جهنّم اخروی بی معنا بود.

پاسخ :
باسلام وتشکر .
کمی طولانی بود خلاصه .
بلی این نکته درست است که برای هرمریض ومرض داروی خاص باید تجویز نمود ویک دارو سبب درمان همه مریض ها ومرض نخواهد شد .
ولی به چند نکته باید توجه داشت باشید :
۱- آیا این سخن پیامبر اکرم که صلوات و سلام خدا بر او و خاندان پاکش باد ، را شنیده ای که فرمود : «لکل داء دواء و دواء الذنوب الاستغفار ؛ (۱) برای هر دردی درمانی است و درمان درد گناهان توبه و استغفار است» .
و آیا این شعر را که بر اساس روایات سروده شده ، شنیده ای :
این درگه ما درگه نومیدی نیست ** صد بار اگر توبه شکستی باز آی.
۲- باید توجه که آموزه ها وراه کار های درمانی دین از سوی سوی ابلاغ شده که او خوب می داند برای درمان بشر چه داروی مفید و اثر بخش است چون او فرستاده خدا وند وطبیب حاذق است لذا در نهج البلاغه امیر المؤمنین درباره رسول خدا فرمود:
«طبیب دوّار بطبّه، قد أحکم مراهمه وأحمى مواسمه یضع ذلک حیث الحاجة إلیه من قلوب عمى وآذانٌ صمٌّ وألسنة بُکم متتبّع بدوائه مواضع الغفلة ومواطن الحیرة؛(۲) او طبیبی است سیار که با طبّ خویش همواره به گردش می‌پردازد، مرهم‌هایش را به خوبی آماده ساخته تا برای مواقع اضطراری و داغ کردن محل زخم‌ها ابزارش را گداخته است تا در آن جا که مورد نیاز است قرار دهد، برای قلب‌ها نابینا، گوش‌های کر و زبان‌های گنگ با دوای خود در جستجوی بیماران فراموش شده و سرگردان است».
۳- باید توجه داشت قرآن کریم از هر دو روش انذار وتبشیر در موقعیت های مناسب بهره گرفته است. معمولا در مواجهه با کافران و ظالمان و مستکبران بشارت جایگاهی ندارد. باید به ابزار انذار و تهدید متوسل شد. عاقبت دردآور کفر و طغیان را یادآوری نمود. در مواجهه با مؤمنان نیکوکار وبرای شعله ور کردن شوق آنها باید به بشارت متوسل شد. برای افراد متوسط که بین کفر و ایمان و ظلم و عمل صالح در تردد هستند، از هر دو ابزار باید کمک گرفت.
پیامبران چون در ابتدا با کافران و مستکبران مواجه هستند، در آن مرحله بیشتر از انذار استفاده می کنند. برای بسیاری از آنها ایمان آورندگانی یافت نمی شود تا آنان را به پاداش بشارت دهند.بشارت و انذار جزء نعمت هاى الهى است. زندگی سالم انسان ها در گرو این دو نعمت است. اگر هر کدام نباشد یا کفه ترازوی یکی بر دیگری در انسان بیش تر باشد، از لذّات معنوی و قابل قبول خدا بهره کافی را نخواهد برد . در فشار و سختی شدیدی هم قرار خواهد گرفت . از کجا معلوم که در آخرت هم بتواند بهره کافی را ببرد.
امیدوارى و بشارت آن قدرها در نفوس تاثیر ندارد که بتوان بت‏پرستى را مستند به آن نمود، حتى مسلمانان هم با آن همه معارف الهى که در اختیارشان است، از تهدید و انذار بیش تر متاثر مى‏شوند تا از وعده و بشارت، در قرآن هم مى‏بینیم که از وظائف انبیا (ع) انذار را بیش تر ذکر مى‏کند تا بشارت را، با اینکه هر دو از وظائف آنان و از طریق هایى است که در دعوت دینى خود به کار مى‏برند.( ۳)
حسّ «جلب منفعت» و «دفع مضرّت» درون انسان وجود دارد. این احساس ذاتى و فطرى است. خداوند متعال از اهرم دفع ضرر(انذار) استفاده مى‏کند تا انسان را از دوزخ و عذاب الهى برهاند. از اهرم جلب منفعت( تبشیر) براى رساندن وى به بهشت و نعمت هاى بى‏بدیل آن استفاده مى‏کند. آرى! خداوند متعال با استفاده از دو اهرم و براى رساندن بشر به درجات بالاى قرب الى اللَّه، او را انذار و تبشیر مى‏کند.
انبیا مبشّران هدایت و نجاتند، ولى چون دفع ضرر مقدّم بر جلب منفعت است و نیاز روحى انسان به انذار بیش تر است، در قرآن کلمه «نَذِیرٍ» و مشتقّات آن، بیش از «بَشِیرٍ» و مشتقّات آن به کار رفته است.(۴ )
خداوند منان مى‏فرماید:" ما همواره انذار کننده بودیم" (إِنَّا کُنَّا مُنْذِرِینَ) ، یعنی این یک سنت همیشگى ماست که فرستادگان خود را براى بیم دادن ظالمان و مشرکان ماموریت مى‏دهیم. فرستادن پیامبر با این کتاب مبین نیز آخرین حلقه از این سلسله است.
درست است که پیامبران از یک سو انذار مى‏کنند، از سوى دیگر بشارت مى‏دهند، اما چون پایه اصلى دعوت آن ها را در مقابل قوم ظالم و مجرم بیش تر بیم و انذار تشکیل مى‏دهد، غالبا از آن سخن گفته شده است.(۵)
خداوند، پیامبر اسلام (ص) را بشیر و نذیر معرفی می کند. با مراجعه به آیات قرآن متوجه می شویم که ؛
۱- در اکثر آیات قرآن، صفت بشارت پیامبر همراه و قبل از صفت نذیر بودن او آمده است.(۶)
۲-حصر را خداوند فقط در مورد انذار به کار برده است که ای پیامبر !فقط برای ترساندن و انذار مبعوث شده ای.(۷)
تاثیر انذار در طاعت الهی و ترک معاصی بیش تر از تبشیر است. چون تبشیر بیان تشویقی است . بسیاری از افراد در برابر بیان تشویقی عکس العمل خاصی نشان نمی دهند، ولی از بیان انذار متاثّر شده و بر حذر می شوند. در قرآن از انذار بیش تر استفاده شده است.(۸)
پی‌نوشت‌ها:
۱. ثقه الاسلام كليني، الكافي، الناشر: دار الكتب الاسلاميه، طهران، سنه النشر: ۱۳۶۵ ه.ش ، ج۲ ، ص ۴۳۹ .
۲. نهج البلاغه، خطبه ۱۰۸.
۳.ترجمه المیزان، ج‏۷، ص ۲۷۰.
۴.تفسیر نور، ج‏۳، ص ۳۱۰.
۵. تفسیر نمونه، ج‏۲۱، ص ۱۴۸.
۶. بقره(۲)آیه ۱۱۹، مائده(۵) آیه ۱۹ ؛ فصلت(۴۱) آیه ۴ ؛ فاطر(۳۵) آیه ۲۴ ؛ سبأ(۳۴) آیه ۲۸.
۷. فاطر، آیه ۲۳ ؛ نازعات(۷۹) آیه ۴۵؛رعد(۱۳) آیه ۷ ؛ شعرا (۲۶) آیه ۱۱۵.
۸.تفسیر موضوعی قرآن کریم، ج۹ سیره رسول اکرم (ص)، جوادی آملی .

با سلام و تشکر از ارتباطتان با شهر سوال!

در قرآن مى‏ خوانيم: «اُدعونى أستَجِب لكم» (۱) مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم. اگر شخصى به ديگرى گفت: به هنگام برخورد با مشكل به من تلفن كن تا تو را كمك كنم، اين جمله لوازم و شرايطى دارد از جمله:

۱- رفاقتت را با من حفظ كنى.

۲- شماره تلفن مرا گم نكنى و شماره را درست بگيرى.

۳- به هنگام بازگو كردن مشكلات، حرف‏هاى بى ربط نزنى و توقّعات نابجا نداشته باشى و به وظيفه ی خود عمل كرده باشى.

۴- آنچه مى ‏گويى واقعاً مشكل باشد، نه خيالات و توهّمات.

۵ - براى حلّ مشكل خود، انتظار نداشته باشى تمام مقرّرات و نظام را بهم بريزم.

۶- حلّ اين مشكل، سبب پيدايش مشكل ديگرى براى شما يا ديگران نشود.

۷- در بازگو كردن مشكلات، صادق باشى و دروغ نگويى.

* آيا واقعا ما در دعا و طرح مشكلات خود با خدا، اين شرايط را مراعات كرده‏ايم؟

* آيا رفاقت و بندگى خود را با خدا حفظ كرده‏ايم؟ قرآن مى ‏فرمايد: «و يَستَجيبُ الّذين آمنوا و عملوا الصّالحات» (۲) پاسخ مثبت به كسانى داده مى‏شود كه با ايمان و عمل شايسته رابطه خود را با خدا حفظ كرده باشند.

* آيا شماره تلفن را درست گرفته‏ ايم؟ در روايات مى‏ خوانيم: دعا آدابى دارد، از جمله:

ابتدا «بسم اللّه» بگوييد، با وضو و حضور قلب و در مكان مقدّس مثل مسجد باشيد، قبل از دعا از خداوند با صفات و اسماء الحسنى تجليل كنيد، ده مرتبه «يا اللّه»، «يا ربّ» بگوييد، گوشه‏اى از نعمتهاى الهى را به زبان آوريد، از خداوند تشكر كنيد، بر محمّد و آل محمّد صلوات بفرستيد، لغزشهاى خود را مطرح و استغفار كنيد، دعا و خواسته خود را ميان دو صلوات مطرح كنيد و اميدوار باشيد.

* آيا در دعاهاى خود توقّعات نابجا نداريم و به وظيفه ی خود عمل كرده ‏ايم؟

دانش ‏آموز درس نخوانده، دعا مى ‏كند كه قبول شود. مى ‏گويند: دانش آموزى به خانه آمد و وارد اتاق جلويى شد و مشغول دعا شد. به خدا گفت: پروردگارا! كوه هيماليا را در فلان كشور قرار بده و درياچه ی اروميّه را در نيشابور قرار بده. مادرش گفت: اين چه دعايى است كه مى ‏كنى؟! گفت: من در امتحان جغرافيا پاسخ سؤالات را اشتباه نوشته ‏ام، حالا به خدا مى ‏گويم كوه و دريا را جابجا كند تا من نمره بياورم!

* آيا زمان دعا و شرايط ديگر را در نظر گرفته‏ ايم؟ در اسلام زمان‏هايى براى دعا سفارش شده است، از جمله: شب‏هاى جمعه، سحرها، بعد از نماز، غروب جمعه، بعد از خطبه‏ هاى نماز جمعه، هنگام نزول باران و جارى شدن اشك و....

* آيا مشكلات ما واقعاً مشكل است يا خيال مى‏ كنيم كه مشكل است؟ بسيارى مشكلات، لازمه نظام طبيعت است و رفع آن، به معناى به هم زدن نظام عالم. همچون فقيرى كه سقف خانه‏اش خراب است و باران كه مى ‏آيد، سقفش چكّه مى ‏كند. براى رفع مشكل او، يا بايد خداوند باران نفرستد يا بر بام خانه او باران نبارد و يا آب باران در پشت‏بام خانه‏اش نفوذ نكند و يا... كه هر كدام از اينها به معناى ناديده گرفتن قوانين حاكم بر طبيعت است.

و مهم ترین نکته این که باید توجه کنیم در بسیاری از موارد، برآورده شدن دعا به مصلحت ما نیست شاید برای شما هم اتفاق افتاده باشد که برای کاری مدتها دعا کرده باشیم و خداوند هم به خاطر اصرار فراوان ما آن دعا را مستجاب کرده باشد ولی بعدا پشیمان شده ایم و با خود گفته ایم ای کاش دعایمان مستجاب نمی شد! آری برخی فکر می کنند حالا که خداوند دعاها را اجابت می کند پس باید هر دعایی را مستجاب کند قطعا چنین تصوری باطل است.

-------------------------------

(۱) سوره غافر، آيه ۶۰

(۲) سوره شورى، آيه ۲۵

موفق باشید.

پاسخ :
باسلام وتشکر .
در ابتدا باید گفت بر خلاف تصور شما این طور نیست که تمامی مؤمنان فقیر یا در رنج باشند. نیز صحیح نیست بگوییم تمامی بدکاران و ناسپاسان و ظالمان ثروتمند یا در رفاه و آسایش هستند.
چند نمونه انسان های خوب و متدین رامی بینیم که وضعشان خوب نیست . آن وقت به طور کلّی می گوییم همهء مؤمنان فقیرند! یا همه مومنان در رنج و سختی به سر می برند ،مؤمنان بی شماری نیز در بین طرفداران ادیان هستند که ثروتمند می باشند وزندگی خوب و آرامی را دارند و دیگران حسرت زندگی ایشان را می خورند
مؤمنان مانند حضرت داوود و حضرت سلیمان و حضرت خدیجه و نیز عبدالله بن جعفر بن ابی طالب و غیر اینان در تاریخ فراوانند.
البته فقر و ثروت درجاتی دارد. بعضی از مؤمنان خیلی ثروت دارند, بعضی کمتر و بعضی فقیرند و بعضی خیلی فقیرند, همین طور ظالمان .
در جامعه بسیاری از افراد را می بینیم که به لحاظ اقتصادی جزء طبقات پایین جامعه بوده اند اما بر اثر تلاش و کوشش و برنامه ریزی به جاهایی رسیده اند چه از جهت علمی و چه از جهت دارا شدن ثروت و چه از لحاظ معنوی. عکس این قضیه هم موارد فراوان دارد.
این تصور که یک عده برای همیشه باید فقیر و یک عده برای همیشه ثروتنمد هستند صحیح نیست.
از لحاظ مبانی دینی و نگرش اسلام به این مطلب چند نکته را باید مورد توجه قرار داد:
الف ) خداوند انسان را مختار و آزاد آفریده و هیچ جبری بر او حاکم نیست.
ب ) قرآن کریم یکی از عوامل بنیادین جهت ساخت آینده فرد را سعی و تلاش انسان قرار داده : «لیس للانسان الا ما سعی» (۱).
پس بهره انسان از زندگی ارتباط نزدیکی با تلاش او دارد.
ج ) ثروت و دارایی از دیدگاه اسلام ارزش محسوب نمی شود بلکه گاهی اگر موجب غفلت از خداوند شود ضد ارزش محسوب می شود. بله، تلاش انسان برای به دست آوردن ثروت برای خدمت به خانواده و همنوع و کارهای خیر دارای ارزش والایی است.
د ) دادن مال و ثروت یا ندادن آن برای امتحان ما انسان های مختار است که آیا در راه خیر مصرف می کند و یا این که بخل و طمع می ورزد،و آن کس که عطا نشده صبر می کند و یا جزع و بی صبری و به همه چیز بدبین می شود.
ه ) این که خداوند به افرادی ثروت داده هرگز نشانه این نیست که خداوند آنها را دوست دارد بلکه گاهی کاملا برعکس است؛ کسانی که غافل از خدا هستند، مال و ثروت سبب می شود که به مظاهر زندگی و لذائذ آن روی آورند و غفلتشان از خدا بیشتر شود . به فرموده قرآن کریم «سنستدرجهم من حیث لا یعلمون؛ [با متاع دنیا] پله پله به هلاکت نزدیک می شوند» (۲).
نیز فقر معنایش این نیست که شخص مورد توجه خداوند نیست بلکه چون خداوند او را دوست دارد و می داند اگر ثروتمند شود از او غافل می شود زمینه ثروتمند شدنش مهیا نمی شود.
نه هر کس توقعش بالا است آینده اش خوب است و نه هر کس که قانع است آینده اش بد می باشد ؛نیز نه هر کس ثروتمند است محبوب خداوند است و نه هر کس که فقیر است مبغوض خدا می باشد. افراد پاک و صالح و متقی محبوب خداوند هستند چه فقیر و چه غنی اما افراد گناهکار و بی تقوا مبغوض خداوند هستند چه فقیر و چه غنی و آینده انسان موکول به سعی و تلاش او شده است.
پی نوشت ها:
۱) نجم، ایه ۳۹
۲) اعراف، آیه ۱۸۲
؛ تفسیر المیزان، ترجمه فارسی، ج ۸، ص ۴۵۳

بپاسخ :
با سلام وتشکر .
در ابتدا باید گفت سخن شما از یک نظر درست است بخصوص اگر قلمرو شاد ی را همان اموری بدانیم که در مثال ذکر نموده اید هر آنچه در دنیا قرار دارد، در حال گذر و فنا شدن است. شادمانی آن نیز از این قاعده مستثنا نیست، حتى غم‌ها و مشکلات پایدار نیست.
اگر بپذیریم که هیچ چیز دنیا پایدار نیست و عمر همه موجودات و کلّ جهان هستی روزی غروب خواهند کرد، برای ورود به شبی در صبحش قیامت است، ذخیره جمع خواهیم کرد تا در فردای قیامت، شرمنده نشویم.
مولای متقیان فرمود: «بخشش دنیا فناپذیر، آسایش آن درد و رنج، سلامتش هلاکت و نابودی است».(۱)
هیچ‌چیز در دنیا ثابت و جاودانی نیست. نعمت، بلا، شادی، غم، ثروت، فقر، بیماری، سلامت، امنیت، وحشت و... در حال تغییر و تبدل است و این خاصیت دنیا و پدیده‌های دنیا است.
اما از نظر دیگر باید گفت : برخی شاد مانی های معنوی که از رهگذر امور معنوی وعبودیت نصیب اهلش می شود جاودان و پایان ناپذیر است شک نیست کسی که اعمال صالح کند از قبیل روزه و بیداری شب و غیر آن، در نفس او بهجت و سروری حاصل شود. پس اگر بهجت برای آن است که خدای تعالی به او عطایی فرموده و نعمت عنایت کرده که آن نعمت و عطا این اعمال صالح است ودر برای همیشه اورا مبتهج می نماید . البته این نکته که باید روی ابتهاج روح سر مایه گزاری نمود سخن حق است ولی ابتهاج روحی که جنبه الهی ومعنوی داشته باشد .
نکته دیگر این که متأسفانه، برداشت از شادى مثل بسیارى از پدیده‏ هاى دیگر، در پروسه‏ ى افراط و تفریط گرفتار شده است، عده‏اى براى آن هیچ محدودیت قانونى و شرعى را برنمى‏تابند وعده کمى هم هستند که هر گونه شادى و تفریح سالم را بر خود ممنوع کرده و از مواهب الهى پرهیز دارند.
اسلام انگشت بر روى شادى معینى نگذاشته و اجازه هر نوع شادى را به این شرط که با موازین و احکام الهى منافات نداشته باشد و منجر به گناه و فساد نشود داده است. به عبارت دیگر براى این که انسان از سعادت واقعى خود محروم نماند نوعى کنترل بر روى شادى و سرور دارد که باعث مى‏شود، شادى موقت و ناپایدار و کوتاه‏ مدت به سعادت ابدى و واقعى او آسیب نرساند. چون انسان در تشخیص مصلحت‏ها و منافع واقعى خود داراى محدودیت است و گاهى اوقات خیر و سود حقیقى خود را تشخیص نمى‏دهد. دوست دارد به هر چیزى که باعث شادمانى او شود هر چند روح او را تیره و تار و سعادت او را در خطر اندازد اقدام کند.
کودکى که سرماخورده و بستنى براى او ضرر دارد، هر چند خوردن بستنى او را شاد مى‏کند و از آن لذت مى‏برد ولى چون از تشخیص ضرر آن عاجز است به ناچار مادرش او را از خوردن آن بستنى منع مى‏کند و به گریه و زارى و احساسات بدون منطق و به دور از خردورزى او اعتنایى نمیکند و شادى زودگذر و سطحى او را بر غم و اندوه طولانى وى ترجیح نمى‏دهد.

استفاده از طبیعت زیبا، دیدن طلوع دل‏انگیز آفتاب، لذت بردن از منظره‏هاى دلکش و باغ‏هاى مصفا و سیر و سفر، دیدار با دوستان و سخن گفتن با آنها، پرداختن به ادبیات و شعر و نمایش و خوشنویسى و نقاشى و ورزش و بازى‏هاى سالم، استفاده از نعمت‏هاى خدادادی و غذاهاى متنوع و لباس‏هاى رنگارنگ و صدها امر لذت‏بخش دیگر که همگى شادى‏بخش مى‏باشند از شادى‏هاى مجاز و شایسته است. چنانچه لذت بردن از گفتگو با خداوند در حال نماز و مناجات و عبادت و داشتن حال خوش در حال ذکر و توجه به ذات پاک ربوبى از مقوله لذت‏هاى معنوى باشند که از نظر عمق و کیفیت بسیار والاتر و فراتر از لذت‏هاى مادى مى‏باشد.
پی‌نوشت‌ها:
۱. غرر الحکم، ج ۱، ص ۳۶۹.

پاسخ :
با سلام وتشکر .
گرچه پرسشی مطرح نشده ولی در تکمیل حرف پرسشگر محترم باید گفت :
«ذکر الهی » چون نسیم فرحبخش، حیات معنوی را به انسان هدیه می کند . قلب خسته و افسرده انسان با «یاد خدا» طراوت می یابد و در کشاکش مشکلات و انبوه گرفتاری ها، به یاد معشوق است که اطمینان و آرامش را برای جان ها به ارمغان می آورد .

انسانی که در هر لحظه به یاد خداوند و فقر و نیاز خویش به ذات اقدس الهی و عقاب و ثواب باشد، در درون خویش راهی برای رشد و نمو رذائل اخلاقی و ارتکاب معاصی نخواهد گذاشت و همواره درصدد رشد و تعالی خویش می باشد .

بنابراین «ذکر و یاد خدا» از مهم ترین عوامل رسیدن به قرب الهی است که انسان را از جهان ماده به عالم معنا و معنویت می رساند .

خداوند در آیه ۴۱ و ۴۲ سوره احزاب می فرماید:

«یا ایها الذین آمنوا اذکروا الله ذکرا کثیرا و سبحوه بکرة و اصیلا»

ای کسانی که ایمان آورده اید، خدا را بسیار یاد کنید و او را در صبحگاه و شامگاه تسبیح کنید .

پاسخ :
با سلام و تشکر .
به چند نکته دقت نمایید :
۱- چه عیب دارد کسی نعمت های الهی و مال وثروتش را که از راه حلال بدست آورده در راه خدا مصرف کند وبه فقرا ونیاز مندان بدهد
بیمارستان ، پل ، راه ، مسجد و سایر امور خیریه صرف کند از این طریق آخرت خود را تامین نماید ؟ اشکال این کار چیست ؟ مثلا اگر یک آدم ثروت مند پولی حسابی به شما بدهد تا نیاز های زندگی تان بر نمایید واز این طریق خیری نصیب او بشود از نظر عقلی چه اشکال دارد ؟
۲- بلی در نگاه قران عبادت مالی در کنار سایر اعمال مورد توجه قرار گرفت که در این جا به چند نمونه از آیات اشاره می شود :
در قرآن هر جا از جهاد مؤمنان خبر داده شده و تمجید گردیده یا به جهاد و مبارزه در راه خدا دعوت شده اند، ابتدا جهاد مالی و بعد جهاد جانی را یاد کرده است. به موارد زیر دقت کنید:
«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلى‏ تِجارَةٍ تُنْجيكُمْ مِنْ عَذابٍ أَليم تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تُجاهِدُونَ في‏ سَبيلِ اللَّهِ بِأَمْوالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُون؛ (۱) اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! آيا شما را به تجارتى راهنمايى كنم كه شما را از عذاب دردناك رهايى مى‏بخشد؟!».
«لا يَسْتَوِي الْقاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنينَ غَيْرُ أُولِي الضَّرَرِ وَ الْمُجاهِدُونَ في‏ سَبيلِ اللَّهِ بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِم فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجاهِدينَ بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ عَلَى الْقاعِدينَ دَرَجَةً؛ (۲) (هرگز) افراد باايمانى كه بدون بيمارى و ناراحتى، از جهاد بازنشستند، با مجاهدانى كه در راه خدا با مال و جان خود جهاد كردند، يكسان نيستند! خداوند، مجاهدانى را كه با مال و جان خود جهاد نمودند، بر قاعدان [ترك‏كنندگان جهاد] برترى مهمّى بخشيده».
«إِنَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ في‏ سَبيلِ اللَّهِ وَ الَّذينَ آوَوْا وَ نَصَرُوا أُولئِكَ بَعْضُهُمْ أَوْلِياءُ بَعْضٍ؛ (۳) كسانى كه ايمان آوردند و هجرت نمودند و با اموال و جانهاى خود در راه خدا جهاد كردند، و آن ها كه پناه دادند و يارى نمودند، آنها ياران يكديگرند».
«الَّذينَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا في‏ سَبيلِ اللَّهِ بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللَّهِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْفائِزُون؛ (۴)آن ها كه ايمان آوردند، و هجرت كردند، و با اموال و جان هايشان در راه خدا جهاد نمودند، مقامشان نزد خدا برتر است و آن ها پيروز و رستگارند!».
«لا يَسْتَأْذِنُكَ الَّذينَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ أَنْ يُجاهِدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ وَ اللَّهُ عَليمٌ بِالْمُتَّقين؛ (۵)آن ها كه به خدا و روز جزا ايمان دارند، هيچ گاه براى ترك جهاد (در راه خدا) با اموال و جانهايشان، از تو اجازه نمى‏گيرند و خداوند پرهيزگاران را مى‏شناسد».
«فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ بِمَقْعَدِهِمْ خِلافَ رَسُولِ اللَّهِ وَ كَرِهُوا أَنْ يُجاهِدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ في‏ سَبيلِ اللَّه؛ (۶)تخلّف‏جويان (از جنگ تبوك،) از مخالفت با رسول خدا خوشحال شدند و كراهت داشتند كه با اموال و جانهاى خود، در راه خدا جهاد كنند».
«لكِنِ الرَّسُولُ وَ الَّذينَ آمَنُوا مَعَهُ جاهَدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ وَ أُولئِكَ لَهُمُ الْخَيْراتُ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُون؛ (۷) ولى پيامبر و كسانى كه با او ايمان آوردند، با اموال و جانهايشان جهاد كردند و همه نيكيها براى آنهاست و آنها همان رستگارانند!».
«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ يَرْتابُوا وَ جاهَدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ في‏ سَبيلِ اللَّهِ أُولئِكَ هُمُ الصَّادِقُون؛ (۸) مؤمنان واقعى تنها كسانى هستند كه به خدا و رسولش ايمان آورده‏اند، سپس هرگز شكّ و ترديدى به خود راه نداده و با اموال و جانهاى خود در راه خدا جهاد كرده‏اند آنها راستگويانند».
شاید علت این که در موارد فوق ابتدا جهاد مالی و بعد جهاد جانی را ذکر کرده ، این باشد که در اینجا مورد بحث فعل افراد و دعوت آنها به جهاد می باشد و خداوند در این آیات با امر صریح یا با تشویق و مدح در صدد سوق دادن افراد مؤمن به جهاد با دشمنان حق می باشد و چون جهاد مالی آسان تر است و افراد بیشتری حاضر به شرکت در آن هستند، از این رو برای تشویق به جهاد، ابتدا نام جهاد آسان تر که گروه بیشتر در آن شرکت می کنند را ذکر کرده و بعد جهاد جانی که سخت تر است و گروه کمتری در آن شرکت می کنند را یاد نموده و بدان امر کرده و آنان را مدح نموده است. اما در آیه زیر سخن از فعل خداوند است که خود را خریدار معرفی کرده و جان و مال مؤمنان را متاعی شمرده که طالب و خریدار آن است و به عوض ، بهای گران می دهد و طبیعی است که در این مقام، کالای مرغوب و مطلوب را ابتدا ذکر کند و بعد به کالای درجه دوم بپردازد و جان مؤمنان بسیار ارزشمند تر از مال آنان است و آن که جان خود را به خدا می فروشد، بهایی به مراتب ارزشمند تر از آن کس که مال خود را می فروشد، دریافت می نماید و با توجه به این مطلوب بودن بیشتر است که ابتدا خریداری جان مؤمنان را ذکر کرده و بعد خریداری مالشان را:
«إِنَّ اللَّهَ اشْتَرى‏ مِنَ الْمُؤْمِنينَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ يُقاتِلُونَ في‏ سَبيلِ اللَّهِ فَيَقْتُلُونَ وَ يُقْتَلُونَ وَعْداً عَلَيْهِ حَقًّا فِي التَّوْراةِ وَ الْإِنْجيلِ وَ الْقُرْآنِ وَ مَنْ أَوْفى‏ بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّهِ فَاسْتَبْشِرُوا بِبَيْعِكُمُ الَّذي بايَعْتُمْ بِهِ وَ ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظيمُ؛ (۹) خداوند از مؤمنان، جانها و اموالشان را خريدارى كرده، كه (در برابرش) بهشت براى آنان باشد (به اين گونه كه:) در راه خدا پيكار مى‏كنند، مى‏كشند و كشته مى‏شوند اين وعده حقّى است بر او، كه در تورات و انجيل و قرآن ذكر فرموده و چه كسى از خدا به عهدش وفادارتر است؟! اكنون بشارت باد بر شما، به داد و ستدى كه با خدا كرده ‏ايد و اين است آن پيروزى بزرگ!».
۳- اگر شما آدمی ثروت مندی باشید و به فقرا ونیاز مندان کمک نمایی وپاداشی در آخرت نصیب تان بشود آیا این موجب شک در معاد تان می گردد ؟؟
۴- مطمیئن باشید پولی از طریق عبادات مالی به جیب اخوند ها نمی رود یک روحانی در سطح بالا هر ماه مبلغ هفت تومان از مراجع تقلید دریافت می کند آیا این پولی زیاد است ؟ آیا این موجب رفاه می شود ؟
از این گذشته راه آخوند شدن برای همه از جمله شما باز است اگر دوست دارید ومی خواهد به آن حقوق با برکت برسید بسم الله جای ناراحتی ندارد .
پی نوشت ها:
۱. صف (۵۷) آیه ۱۰ - ۱۱.
۲. نساء (۴) آیه ۹۵.
۳. انفال (۸) آیه ۷۲ .
۴. توبه (۹) آیه ۲۰.
۵. همان ، آیه ۴۴.
۶. همان آیه ۸۱.
۷.توبه (۹) ایه ۸۸ .
۸. حجرات (۴۹) آیه ۱۵.
۹. توبه (۹) آیه۱۱۱.

با سلام و تشکر از ارتنباطتان با شهر سوال!

اولا: با توجه به روايات متعدد، بسيار مشكل است براي رنج و زحمت ‌هايي كه براي برخي از اهل ايمان به وجود مي‌آيد، علت و سبب خاصي ذكر نمود؛ زيرا وقتي به روايات مراجعه مي‌شود براي آن، علل و عوامل مختلف ذكر شده است كه به نمونه‌ هايي اشاره مي ‌گردد:

۱. در برخي روايات از رنج و مشكلات اهل ايمان به عنوان إكرام و كفاره گناهان ياد شده است؛ لذا امام باقر عليه السّلام مي فرمايند: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا كَانَ مِنْ أَمْرِهِ أَنْ يُكْرِمَ عَبْداً وَ لَهُ ذَنْبٌ ابْتَلَاهُ بِالسُّقْمِ فَإِنْ لَمْ يَفْعَلْ ذَلِكَ لَهُ ابْتَلَاهُ بِالْحَاجَةِ فَإِنْ لَمْ يَفْعَلْ بِهِ ذَلِكَ شَدَّدَ عَلَيْهِ الْمَوْتَ لِيُكَافِيَهُ بِذَلِكَ الذَّنْب.

چون خداي عزوجل بخواهد كه بنده را كه داراي گناهي است، اكرام كند او را به بيماري گرفتار مي‌كند و اگر اين كار را نكند به نيازمندي مبتلايش سازد و اگر اين كار را با او نكند، مرگ را بر او سخت كند تا بدان واسطه گناهش را جبران نمايد. (۱)

۲. امام صادق عليه السّلام فرمود: إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا كَثُرَتْ ذُنُوبُهُ وَ لَمْ يَكُنْ عِنْدَهُ مِنَ الْعَمَلِ مَا يُكَفِّرُهَا ابْتَلَاهُ بِالْحُزْنِ لِيُكَفِّرَهَا.

چون گناه بنده بسيار گردد و خدا بخواهد او را پاك كند، او را به اندوه گرفتار سازد تا كفارة گناهانش گردد. (۲)

۳. امام باقر عليه السّلام از پيامبر اكرم صلّي الله عليه و آله نقل كرده كه فرمود: مَا يَزَالُ الْهَمُّ وَ الْغَمُّ بِالْمُؤْمِنِ حَتَّى مَا يَدَعُ لَهُ ذَنْباً. پيوسته غم و اندوه گريبانگير مؤمن باشد تا براي او گناهي به جا نگذارد.(۳)

۴. امام صادق عليه السّلام فرمود: إِنَّ الْعَبْدَ الْمُؤْمِنَ لَيَهْتَمُّ فِي الدُّنْيَا حَتَّى يَخْرُجَ مِنْهَا وَ لَا ذَنْبَ عَلَيْه.

همانا مؤمن در دنيا اندوهگين می‌شود تا اين كه از دنيا در حالي بيرون رود كه گناهي بر عهده او نباشد.(۴)

۵. رسول خدا صلّي الله عليه و آله فرمود: قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَا مِنْ عَبْدٍ أُرِيدُ أَنْ أُدْخِلَهُ الْجَنَّةَ إِلَّا ابْتَلَيْتُهُ فِي جَسَدِهِ فَإِنْ كَانَ ذَلِكَ كَفَّارَةً لِذُنُوبِهِ.

خداوند مي‌فرمايد هيچ بنده‌اي نباشد كه من بخواهم او را به بهشت ببرم، جز آن كه او را به بلائي دچار می كنم، پس آن كفاره گناهان می شود.(۵)

۶. اميرمؤمنان عليه السّلام فرمود: لَيْسَ مِنِ الْتِوَاءِ عِرْقٍ وَ لَا نَكْبَةِ حَجَرٍ وَ لَا عَثْرَةِ قَدَمٍ وَ لَا خَدْشِ عُودٍ إِلَّا بِذَنْبٍ وَ لَمَا يَعْفُو اللَّهُ أَكْثَرُ فَمَنْ عَجَّلَ اللَّهُ عُقُوبَةَ ذَنْبِهِ فِي الدُّنْيَا فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَجَلُّ وَ أَكْرَمُ وَ أَعْظَمُ مِنْ أَنْ يَعُودَ فِي عُقُوبَتِهِ فِي الْآخِرَۀ.

هيچ پيچ خوردنِ رگى نيست، و نه برخورد به سنگى، و نه لغزش گامى، و نه خراش دادن چوبى، جز به خاطر گناهى؛ و البته آنچه را كه خداوند در می گذرد، بيشتر است. پس هر كه را خداوند در دنيا به كيفر گناهش شتاب كند پس خداى عز و جل والاتر و كريم تر و بزرگوارتر از آنست كه دوباره در آخرت او را كيفر كند.(۶)

۷. امام صادق عليه السّلام فرمود: الْمُؤْمِنُ لَا يَمْضِي عَلَيْهِ أَرْبَعُونَ لَيْلَةً إِلَّا عَرَضَ لَهُ أَمْرٌ يَحْزُنُهُ يُذَكَّرُ بِهِ.

بر مؤمن چهل شب نگذرد، جز اين كه پيش آمدي برايش شود، كه غمگينش سازد تا موجب تذكرش گردد.(۷)

۸. در روايتي ديگر نیز امام ششم می فرماید: ‌إِنَّ فِي الْجَنَّةِ مَنْزِلَةً لَا يَبْلُغُهَا عَبْدٌ إِلَّا بِالابْتِلَاءِ فِي جَسَدِه.

در بهشت مقامي است كه هيچ بنده‌اي به آن نرسد جز با بلايي كه در دنيا به او رسيده است.(۸)

۹. پيامبر اكرم صلّي الله عليه و آله فرمود: مَلْعُونٌ كُلُّ مَالٍ لَا يُزَكَّى مَلْعُونٌ كُلُّ جَسَدٍ لَا يُزَكَّى وَ لَوْ فِي كُلِّ أَرْبَعِينَ يَوْماً مَرَّةً فَقِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَمَّا زَكَاةُ الْمَالِ فَقَدْ عَرَفْنَاهَا فَمَا زَكَاةُ الْأَجْسَادِ فَقَالَ لَهُمْ أَنْ تُصَابَ بِآفَةٍ قَالَ فَتَغَيَّرَتْ وُجُوهُ الَّذِينَ سَمِعُوا ذَلِكَ مِنْهُ فَلَمَّا رَآهُمْ قَدْ تَغَيَّرَتْ أَلْوَانُهُمْ قَالَ لَهُمْ أَ تَدْرُونَ مَا عَنَيْتُ بِقَوْلِي قَالُوا لَا يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ بَلَى الرَّجُلُ يُخْدَشُ الْخَدْشَةَ وَ يُنْكَبُ النَّكْبَةَ وَ يَعْثُرُ الْعَثْرَةَ وَ يُمْرَضُ الْمَرْضَةَ وَ يُشَاكُ الشَّوْكَةَ وَ مَا أَشْبَهَ هَذَا حَتَّى ذَكَرَ فِي حَدِيثِهِ اخْتِلَاجَ الْعَيْن.

ملعونست هر مالى كه زكاتش داده نشود ملعونست هر بدنى كه زكاتش داده نشود، اگر چه چهل روز يك بار باشد. اصحاب عرض كردند: يا رسول اللَّه! زكاة مال را مي دانيم، زكاة بدن چه باشد؟. حضرت فرمود: اين است كه آفت و آسيبى بيند. در اينجا رنگ رخسار شنوندگان دگرگون شد؛ چون پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله رنگ آنها را دگرگون ديد، فرمود: دانستيد مقصودم چه بود؟. گفتند: نه يا رسول اللَّه! حضرت فرمود: آرى، گاهى ممكن است به تن انسان خراشى رسد و پايش به سنگى برخورد، بلغزد، سُرخورد، بيمار شود، خارى به تنش فرو رود؛ و مانند اينها، تا آنجا كه در حديث خويش پريدن چشم را هم يادآور شدند.(۹)

در همه روايات، فلسفه ها و اسرار متعدد و مختلفي براي گرفتاري ‌هاي مؤمن بيان شده است. امّا عمده آن است كه براي هر رنج و زحمتي كه براي مؤمن پيش مي‌آيد از هر ناحيه و به هر علت و سبب، خداوند پاداش ‌هاي فراواني براي او منظور مي‌فرمايد كه گاهي اين پاداش، دنيوي و گاهي اخروي است؛ گاهي هم براي دنيا و هم براي آخرت ‌شان پاداش داده مي‌شود.

*ثانياً: نبايد گمان شود كه همواره مؤمن و افراد خوب در زحمت و رنج هستند و هيچ فرد خوب و با ايماني، بدون رنج نيست. چون بر اساس روايات، برخي از خوبان هرگز دچار رنج نمي‌شوند. كه به چند نمونه از روايات اشاره مي ‌شود:

۱. امام باقر عليه السّلام فرمود: إِنَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ضَنَائِنَ يَضَنُّ بِهِمْ عَنِ الْبَلَاءِ فَيُحْيِيهِمْ فِي عَافِيَةٍ وَ يَرْزُقُهُمْ فِي عَافِيَةٍ وَ يُمِيتُهُمْ فِي عَافِيَةٍ وَ يَبْعَثُهُمْ فِي عَافِيَةٍ وَ يُسْكِنُهُمُ الْجَنَّةَ فِي عَافِيَۀ.

همانا خداوند بندگان خاصي دارد كه از بلا آنها را نگاه دارد، پس در عافيت آنان را زنده بدارد ‌و در عافيت روزي ‌شان دهد و در عافيت می ميراند.(۱۰)

۲. امام صادق عليه السّلام فرمود: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَ خَلْقاً ضَنَّ بِهِمْ عَنِ الْبَلَاءِ خَلَقَهُمْ فِي عَافِيَةٍ وَ أَحْيَاهُمْ فِي عَافِيَةٍ وَ أَمَاتَهُمْ فِي عَافِيَةٍ وَ أَدْخَلَهُمُ الْجَنَّةَ فِي عَافِيَۀ. خداي سبحان خلقي را آفريده كه از مبتلا کردن آنها بلا بدان ‌ها دريغ می کند، آنها را در حال عافيت آفريده و در عافيت زنده داشته و در عافيت می ميراند.(۱۱)

۳. هم چنين امام ششم در روایت دیگر می فرماید: إِنَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ضَنَائِنَ مِنْ خَلْقِهِ يَغْذُوهُمْ بِنِعْمَتِهِ وَ يَحْبُوهُمْ بِعَافِيَتِهِ وَ يُدْخِلُهُمُ الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِهِ تَمُرُّ بِهِمُ الْبَلَايَا وَ الْفِتَنُ لَا تَضُرُّهُمْ شَيْئاً.

براى خداى عز و جل خواصى از بندگان هستند كه به نعمت خود آنان را خوراك دهد و به عافيت خود بدان ها بخشش كند و به رحمت خود آنان را به بهشت برد؛ بلاها و فتنه‏ ها بر آنها بگذرند و هيچ گونه زيانى به آنان نرسانند.(۱۲)

طبق اين روايات هرگز نمي‌توان گفت بين تقرب، ايمان و خوبي با رنج و زحمت تلازم است و هرگز از همديگر تفكيك ‌پذير نيستند.

*ثالثاً: ممكن است گفته شود كه گرفتاري‌ ها و رنج ‌ها نسبت به مؤمن، جنبه امتحان دارد و بايد هر مؤمن در اين امتحان، مورد آزمون قرار گيرد.

در پاسخ باید گفت: گرچه مسأله امتحان از طريق رنج و گرفتاري جاي هيچ گونه ترديد نيست، امّا بايد توجه داشت كه اين مسأله اختصاص به مؤمن ندارد، بلكه براي غير مؤمن نيز به وقوع می پیوندد، لذا مفسر حكيم و كارشناس بزرگ اين گونه مسايل، علامه طباطبايي، ضمن بحث مبسوطي مي‌ گويند:

آيات شريفه، امتحان و بلا را به جميع اموري كه به نحوي با انسان ارتباط دارند، عموميت داده است؛ گاهي آن امور از اجزاء وجود خود انسان بوده و گاهي از امور خارجي است كه با انسان مرتبط می باشد. مانند فرزند، زن، ‌عشيره، دوست، مال، مقام. هم چنين نقطة مقابل اين امور نيز مانند مرگ يا مصائب ديگر كه انسان با آنها روبرو مي‌شود، ‌اسباب و عوامل امتحان بشر است و از آيات گذشته معلوم مي‌شود كه تمام افراد بشر از مؤمن و كافر نيكوكار يا بدكار، پيغمبر و يا مقام ‌هاي پايين‌تر همه و همه مورد امتحان و ابتلاء قرار گرفته و هيچ انساني از اين ناموس عمومي الهي استثنا نمي‌گردد.(۱۳)

لازم به يادآوري است كه مراد علامه، عموميت كامل نيست تا گمان شود كه هيچ انساني از گرفتار آزموني خالي نباشد، بلكه مراد ایشان آن است كه جريان امتحان و ‌آزمودن چيزي نيست كه تنها براي انسان ‌هاي شايسته (انبياء، اولياء و مؤمنين) باشد، بلكه كافر و فاسق نيز ممكن است مورد امتحان قرار گيرند تا از طريق امتحان، كفر يا فسق آنان بيشتر پديدار شود.

بنابراين كلام علامه با برخي روايات كه قبلاً آورده شده منافات ندارد.

*رابعاً: گرچه در برخي روايات از دنيا مذمت شده و دنيا به عنوان زندان مؤمن معرفي شده است. چنان كه فرمود: «الدُّنْيَا سِجْنُ الْمُؤْمِنِ وَ جَنَّةُ الْكَافِر» (۱۴) امّا در بسياري از روايات از دنيا به نيكي ياد شده است. از جمله اميرمؤمنان عليه السّلام كه بيشترين مذمت را از دنيا نموده است ‌در يكي از فرازهاي نهج البلاغه درباره دنيا مي‌فرمايد: دنيا خانة راستي است براي كسي كه آن را راستگو نگاشته و خانة‌ تندرستي است، براي كسي كه آن را شناخته است؛ مسجد محبان خداست و نمازگاه فرشتگان اوست، فرودگاه وحي خدا و تجارت خانه دوستان اوست كه در آن جا بهشت را سود برند.(۱۵)

عارف بزرگ و حكيم سترگ، حضرت امام خميني (ره) در تحليل اين گونه روايات كه برخي دنيا را مذموم و برخي ممدوح دانسته اند، مي‌فرمايد: براي انسان دو دنياست: يكي ممدوح و ديگري مذموم. آنچه ممدوح است حصول در اين نشئه كه محل تجارت مقامات و كسب كمالات و تهيه زندگاني سعادت‌ مند ابدي است كه بدون ورود در اين جا امكان پذير نيست. پس عالم مُلك (دنيا) كه مظهر جمال و جلال است به يك معنا مذمتي ندارد و آن چه مذموم است، دنياي خود انسان می باشد؛ به معناي دل‌بستگي و محبت آن كه منشأ تمام مفاسد است.(۱۶)

گذشته از اين، گرچه روايت «الدُّنْيَا سِجْنُ الْمُؤْمِنِ» بسيار بر سر زبان است و هر كسي مشكلي برايش پيش آيد و يا بخواهد خطابه ‌اي ايراد نمايد به سراغ آن روايت مي‌رود. امّا به نظر مي‌رسد آن روايت الزاماً در صدد مذمت دنيا نيست، زيرا ممكن است مراد از آن روايت اين باشد كه مؤمن به لحاظ روح متعالي و همت بلند معنوي و عشق به حقايق الهي و ملكوت هستي، زندگي در دنيا به گونه‌اي برايش سخت مي‌گذرد كه گويا در زندان است و آرزو مي‌كند كه عالم دنيا كه نشئة تزاحم خواسته‌ هاست، رهايي يافته و به عالم وسيع‌تر برسد.

پاورقی:

۱. اصول كافي، ص ۴۴۴

۲. همان.۴۴۵

۳. همان.۴۴۵

۴. همان.۴۴۵

۵. همان.۴۴۶

۶. همان.۴۴۵

۷. اصول كافي، ج ۲، ص ۲۵۴

۸. همان، ص ۲۵۵

۹. همان، ص ۲۵۸

۱۰. همان، ج ۲، ص ۴۶۲

۱۱. همان

۱۲. همان.

۱۳. طباطبايي، سيد محمد حسين، ترجمه تفسير الميزان، ج ۷، ص ۶۰.

۱۴. من لا يحضره الفقيه، ج‏۴، ص: ۳۶۳

۱۵. نهج البلاغه، حكمت ۱۳۱.

۱۶. موسوي خميني، سيد روح الله، چهل حديث، نشر مؤسسه آثار امام خميني، چاپ بيستم، ۱۳۷۸ ش، ص ۱۲۰.

موفق باشید.

با سلام و تشکر از ارتباطتان با شهر سوال!

غرض اصلي در امتحان الهي اين است كه استعدادهاي وجودي انسان ، به خصوص استعدادهاي الهي او رشد كنند ؛ لذا گاه خداوند متعال با امتحاني بنده ي خود را متوجّه ضعف خود مي كند تا خودش آن ضعف را جبران كند ؛ و گاه او را امتحان مي كند امّا نه براي متوجّه نمودن او ، بلكه براي اينكه خود آن امتحان باعث رشد وجودي شخص مي شود. خداوند متعال مي داند كه مؤمنين و انبياء (ع) در برابر امتحانات او اعتراضي نخواهند نمود ولي باز آنها را امتحان مي كند ؛ چرا كه با اين امتحانها درجه ي وجودي آنها بالا مي رود. لذا امتحان خدا همواره از سر لطف است ؛ لكن موضع گيري منفي يك شخص در برابر امتحان الهي ، باعث مي شود كه آن امتحان ، زمينه سقوط او را فراهم كند. مثل كسي كه اگر در امتحان مدرسه شركت كرده و قبول شود ، به كلاس بالاتر راه پيدا مي كند ؛ ولي اگر در امتحان حاضر نشود يا سر جلسه امتحان ، سوالات را عمداً پاسخ ندهد يا آمادگي قبلي براي امتحان را فراهم نكرده باشد ، در آن صورت همان امتحان براي او سبب سقوط خواهد بود.
اگر كسي ضعفهاي معنوي خود را دانسته و خود اقدام به برطرف نمودن آنها كرد ، روشن است كه براي برطرف شدن آن ضعفها مورد امتحان قرار نخواهد گرفت ؛ چون ضعفي نيست كه برطرف شود ؛ ولي براي تثبيت آن كمال حاصل شده ، ممكن است مورد امتحان قرار گيرد ؛ همچنين خود همان درجه حاصل شده ممكن است محملي براي يك امتحان ديگر شود تا شخص ، به درجه اي بالاتر نيز ترقّي كند. اساساً بايد دانست كه دنيا دار امتحان است ؛ و امتحان الهي مثل امتحانهاي دنيوي سر ترم نيست ؛ لحظه لحظه ي زندگي ، امتحان است ، خوردن انسان ، خوابيدن او ، سخن گفتنش ، بادي كه مي وزد ، باراني كه مي بارد ، خكسالي ها ، ارزانيها ، گرانيها ، سلامتي و مريضي ، خوش قيافه بودن و بدقيافه بودن ، مرد بودن و زن بودن و ... همه ابزار امتحان خدا هستند. لذا آدمي تا زمان وارد شدن به عالم برزخ ، حتّي يك ثانيه هم از امتحان خدا فارغ نيست. لكن براي اينكه انسان اوّلاً بودن خود در جلسه امتحان الهي را فراموش نكند و ثانياً در مسير تكامل مداوم ، جهشهاي تكاملي نيز داشته باشد ، گاه امتحانهاي بزرگي نيز از او گرفته مي شود.
بنا بر اين ، همان گونه كه مرگ عزيزان ، فقر ، مريضي ، نقص عضو و امثال اين امور ، امتحان خدا هستند ، زنده بودن عزيزان ، ثروت ، سلامتي ، داشتن اعضاي سالم و امثال آنها نيز امتحان الهي اند. و چه بسا كساني كه در امتحانات قسم دوم مردود مي شوند تعدادشان بيشتر از كساني باشد كه در امتحانات قسم اوّل مردود مي شوند. در امتحانات قسم اوّل بسياري از افراد متوجّه خدا شده و از او مدد مي جويند ولي در قسم دوم كمتر كسي هست كه خدا را ياد كرده و شكر نعمت او كند. لذا خداوند متعال مي فرمايد:« وَ قَليلٌ مِنْ عِبادِيَ الشَّكُورُ . ـــ و عدّه كمي از بندگان من شكرگزارند» (سبأ : ۱۳) ؛ و فرمود: « و او همان كسى است كه شب و روز را جانشين يكديگر قرار داد براى كسى كه بخواهد متذكّر شود يا شكرگزارى كند»( الفرقان : ۶۲) واقعاً چند نفر در عالم وجود دارند كه خدا را به خاطر آفريدن شب و روز و خورشيد و ماه شكر كنند؟ يا هر بار كه والدين خود را مي بينند خدا را ياد كرده و شكر گزار او باشند؟ در حالي كه همه ي اينها نعمت خدا هستند و وظيفه آدمي اين است كه در برابر نعمت ، شكر گزار باشد. از نظر مذهب شيعه كه قائل به اختيار است و جبر و تفويض را محال مي داند ، انسان ، تا آنجايي كه مربوط به اراده و اختيار او مي شود ، حاكم بر وضع آينده ي خود است. وضع آينده يك انسان شبيه يك ورقه ي امتحاني است و نمره اي كه به آن داده مي شود تعيين كننده ي سعادت يا شقاوت اوست. در اين ورقه ي امتحاني هيچ جوابي نگاشته نشده است و تنها چيز موجود در آن ، سؤالات ، و توضيحاتي در مورد سؤالات است. بخشي از اين سؤالات را خدا طراحي كرده است و از دست ما خارج است ؛ اين سؤالات بر دو گونه اند برخي تكويني و برخي ديگر تشريعي هستند. مثلا ما نمي دانيم كه امروز در خيابان با چه حادثه اي روبرو خواهيم شد ولي با هر حادثه اي كه روبرو شويم يك سؤال امتحاني است كه بايد به آن جواب درست دهيم. اين گونه سؤالات، سوال هاي تكويني هستند. بنابراين هر اتفاق تكويني كه براي ما رخ دهد چه عذاب باشد، چه رحمت باشد چه براي امتحان باشد و چه عقوبت اعمال گذشته خودمان و چه... همگي سؤال امتحاني هستند و جواب درست ما را طلب مي كنند. لذا لزومي ندارد كه ما بدانيم اين حادثه از چه سنخي است، آنچه مهم است عكس العمل درست ما در مقابل آن است و عكس العمل و جواب درست را فطرت و عقل و دين به ما ياد داده است؛ يا به عبارتي جواب درست را خدا در فطرت و عقل و دين به ما عرضه كرده است. امّا سؤالات تشريعي عبارتند از واجبات و محرّمات و مستحبات و مكروهات. واجبات را حتما بايد بجا آورد و محرّمات را حتما بايد ترك كرد. اينها سوالاتي هستند كه نمره ي آنها تعيين كننده ي وضع آينده يا به اصطلاح سرنوشت ماست ؛ ولي مستحبات سوالاتي هستند كه اگر آن را با آگاهي انجام دهيم نمره تشويقي دارد ، و اگر مكروهات را ترك كنيم خدا در نمره دادن با ارفاق عمل مي كند .امّا اگر كسي در امتحان تشريعي تقلب كند يا همه ي سوالات را جواب غلط دهد يا امتحان را به باد تمسخر بگيرد و... در اين صورت خدا يا سوالات انحرافي پيش پايش مي گذارد.«وَ مَكَرُوا مَكْراً وَ مَكَرْنا مَكْراً وَ هُمْ لا يَشْعُرُون‏. ـــ آنها مكر كرده نقشه مهمّى كشيدند، و ما هم نقشه اي كشيديم ، در حالى كه آنها درك نمى‏كردند.»(النمل:۵۰) يا به رورقه ي امتحاني او مهر مردودي مي زند. خداوند متعال در سوره بقره مي فرمايد:« كسانى كه كافر شدند، براى آنان تفاوت نمى‏كند كه آنان را(از عذاب الهى) بترسانى يا نترسانى؛ ايمان نخواهند آورد. خدا بر دلها و گوشهاى آنان مهر نهاده؛ و بر چشمهايشان پرده‏اى افكنده شده؛ و عذاب بزرگى در انتظار آنهاست. گروهى از مردم كسانى هستند كه مى‏گويند:به خدا و روز رستاخيز ايمان آورده‏ايم. در حالى كه ايمان ندارند.مى‏خواهند خدا و مؤمنان را فريب دهند؛ در حالى كه جز خودشان را فريب نمى‏دهند؛ (اما) نمى‏فهمند. در دلهاى آنان يك نوع بيمارى است؛ خداوند بر بيمارى آنان افزوده؛ و به خاطر دروغهايى كه مي گفتند، عذاب دردناكى در انتظار آنهاست. و هنگامى كه به آنان گفته شود:در زمين فساد نكنيد! مى‏گويند: ما فقط اصلاح كننده‏ايم. آگاه باشيد! اينها همان مفسدانند؛ ولى نمى‏فهمند. و هنگامى كه به آنان گفته شود: همانند(ساير) مردم ايمان بياوريد! مى‏گويند:آيا همچون ابلهان ايمان بياوريم؟! بدانيد اينها همان ابلهانند ولى نمى‏دانند. و هنگامى كه افراد باايمان را ملاقات مى‏كنند، و مى‏گويند: ما ايمان آورده‏ايم. (ولى) هنگامى كه با شيطانهاى خود خلوت مى‏كنند، مى‏گويند:ما با شمائيم. ما فقط(آنها را) مسخره مى‏كنيم. خداوند آنان را استهزا مى‏كند؛ و آنها را در طغيانشان نگه مى‏دارد، تا سرگردان شوند. آنان كسانى هستند كه«هدايت» را به«گمراهى» فروخته‏اند؛ و(اين) تجارت آنها سودى نداده؛ و هدايت نيافته‏اند.» (بقره:۶ ـ ۱۶) ودر سوره جاثيه فرمود« آيا ديدى كسى را كه معبود خود را هواى نفس خويش قرار داده و خداوند او را با آگاهى(بر اينكه شايسته هدايت نيست) گمراه ساخته و بر گوش و قلبش مُهر زده و بر چشمش پرده‏اى افكنده است؟! با اين حال چه كسى مى‏تواند غير از خدا او را هدايت كند؟! آيا متذكّر نمى‏شويد؟! آنها گفتند: «چيزى جز همين زندگى دنياى ما در كار نيست؛ گروهى از ما مى‏ميرند و گروهى جاى آنها را مى‏گيرند؛ و جز طبيعت و روزگار ما را هلاك نمى‏كند!» آنان به اين سخن كه مى‏گويند علمى ندارند، بلكه تنها حدس مى‏زنند(و گمانى بى‏پايه دارند). و هنگامى كه آيات روشن ما بر آنها خوانده مى‏شود، دليلى در برابر آن ندارند جز اينكه مى‏گويند:اگر راست مى‏گوييد پدران ما را(زنده كنيد) و بياوريد(تا گواهى دهند). بگو: خداوند شما را زنده مى‏كند، سپس مى‏ميراند، بار ديگر در روز قيامت كه در آن ترديدى نيست گردآورى مى‏كند؛ ولى بيشتر مردم نمى‏دانند. مالكيّت و حاكميّت آسمانها و زمين براى خداست؛ و آن روز كه قيامت برپا شود اهل باطل زيان مى‏بينند. در آن روز هر امّتى را مى‏بينى(كه از شدّت ترس و وحشت) بر زانو نشسته؛ هر امّتى بسوى كتابش خوانده مى‏شود، و(به آنها مى‏گويند:) امروز جزاى آنچه را انجام مى‏داديد به شما مى‏دهند. اين كتاب ما است كه به حق با شما سخن مى‏گويد(و اعمال شما را بازگو مى‏كند)؛ ما آنچه را انجام مى‏داديد مى‏نوشتيم. امّا كسانى كه ايمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند، پروردگارشان آنها را در رحمت خود وارد مى‏كند؛ اين همان پيروزى بزرگ است. امّا كسانى كه كافر شدند(به آنها گفته مى‏شود:) مگر آيات من بر شما خوانده نمى‏شد و شما استكبار كرديد و قوم مجرمى بوديد؟! و هنگامى كه گفته مى‏شد: وعده خداوند حقّ است، و در قيامت هيچ شكّى نيست ، شما مى‏گفتيد: ما نمى‏دانيم قيامت چيست؟ ما تنها گمانى در اين باره داريم، و به هيچ وجه يقين نداريم. و بديهاى اعمالشان براى آنان آشكار مى‏شود، و سرانجام آنچه را استهزا مى‏كردند آنها را فرامى‏گيرد. و به آنها گفته مى‏شود: «امروز شما را فراموش مى‏كنيم همان‏گونه كه شما ديدار امروزتان را فراموش كرديد؛ و جايگاه شما دوزخ است و هيچ ياورى نداريد. اين بخاطر آن است كه شما آيات خدا را به مسخره گرفتيد و زندگى دنيا شما را فريب داد. امروز نه آنان را از دوزخ بيرون مى‏آورند، و نه هيچ گونه عذرى از آنها پذيرفته مى‏شود.»(جاثيه:۶ ـ۳۵) اينها سنتها يا قوانين امتحانات خداست كه جزئي از سنتهاي اوست ؛ و البته خدا سنتهاي ديگري نيز دارد كه از طرح آنها صرف نظر مي كنيم.
بنابر اين هر حادثه اي و موردي كه ما در زندگي دنيا با آن مواجه مي شويم امتحان خداست ،‌ حتي حوادثي كه نتيجه سوء عمل خود ماست؛ حتي آن حالت ترديد و دو دلي كه گاه در ما ايجاد مي شود خود يك سوال امتحاني است. برخي به بهانه ي اين كه من در ترديد بودم و نمي دانستم چه كنم از مسوليّت الهيِ خود شانه خالي مي كنند و مردود مي شوند ؛ ولي افراد زيرك در چنين مواردي به اهل علم مراجعه كرده خود را از ترديد مي رهانند ؛ لذا انسان همواره بايد خود را مسئول بداند و با هر امري كه مواجه مي شود بايد آن يك سوال الهي فرض نموده از خود بپرسد كه فطرت و عقل و دين در اين مورد چه جوابي مي دهند؟ و اگر خود به جواب نرسيد بايد از اهل خبره و علما بپرسد ؛ و مطمئن باشد كه خدا عادل است و در حقّ كسي ظلم نمي كند؛ بلكه خدا محسن است و به اهل خير بيش از تلاششان پاداش مي دهد. همچنين بايد متوجه بود كه دنيا مكان راحتي و خوشگذراني نيست و نبايد پنداشت كه افراد عيّاش و بي دين و به ظاهر خوشبخت واقعا خوشبخت هستند، اينها همان كساني هستند كه خدا به آنها مهلت داده است يا خداي ناكرده بر قلبشان مهر مردودي زده است. جواب حقيقي امتحان دنيا را بايد در عالم برزخ و قيامت مشاهده نمود نه در دنيا ؛ اگرچه برخي آثار آن در دنيا نيز ظاهر مي شود. دنيا بسيار كوتاه و در حد يك جلسه ي امتحاني است و آخرت آن روزي است كه كارنامه ي اعمال را به انسان مي دهند و بر اساس آن معلوم مي شود كه سعادتمند و شقاوتمند كيست. افراد بي ايمان و بي دردي كه به ظاهر خوشبخت مي نمايند مانند كساني هستند كه سرجلسه ي امتحان كنكور مشغول خوردن بيسكويت و سانديس بودند. « پس كساني كه كارنامه اش را به دست راستش دهند فرياد مي زند كه: (اي اهل محشر) كارنامه ي مرا بنگريد و بخوانيد؛ من يقين داشتم كه به حساب اعمالم مي رسم او در يك زندگي رضايت بخش قرار دارد، در بهشتي عالي ... اما كسي كه كارنامه اش را به دست چپش بدهند مي گويد: اي كاش هرگز كارنامه ام را به من نمي دادند و نمي دانستم حساب من چيست. اي كاش مرگم فرا مي رسيد مال و ثروتم هرگز مرا بي نياز نكرد، قدرت من نيز از دست رفت. او را بگيريد و در بند و زنجيرش كنيد» (حاقه/۱۹و۳۰)
حاصل سخن اين كه اكثر سوالات سرنوشت ساز زندگي ما انسانها از عهده ي خودمان خارج است. امّا جواب آن سوالات بر عهده ي خودماست. لذا بسياري از سوالات سرنوشت ساز زندگي آينده ي ما از پيش نگاشته شده ولي جواب آنها بر عهده ي خودماست كه بايد از نوك قلم اراده و اختيار ما بر صفحه ي زندگيمان نقش بندد.
پس سرنوشت انسان ، به معني سوالات سرنوشت ساز زندگي او ، از پيش تعيين شده اند ؛ ولي سرنوشت انسان ، به معني نحوه ي جواب دادن به آن سوالات سرنوشت ساز به دست خود انسان سپرده شده است. همچنين بايد دانست كه اوّلاً همه ي اين امتحانات تنها و تنها براي رشد حقيقي و الهي انسان است. ثانياً نحوه ي جواب انسان به يك سوال الهي است كه سوال بعدي را تعيين مي كند. يعني تا انسان به سوال اوّل جواب نداده از سوال بعدي بي اطّلاع است. حال اگر به آن سوال جواب عالي داد سوال بعدي كه براي او انتخاب مي شود رشد آورتر بوده ، راهنمايي خاصّ الهي را هم به صورت الهام دروني در پي دارد. و اگر جواب خوب يا متوسّط بود سوال بعدي نيز متناسب با آن خواهد بود. و اگر خداي نكرده جواب داده شده به سوال بد بود جواب سوال بعدي نيز سختتر مي شود. براي مثال اگر كسي يك روز روزه را عمداً خورد سوال تكليف بعدي او شصت روز روزه ي كفّاره خواهد بود. و اگر معاذ الله كسي به آن جواب نداد و آن را تمسخر نمود ؛ سوال بعدي ممكن است انحرافي و گمراه كننده باشد ، يا سوال در قالب مجازات مطرح شود.
بايد دانست كه خداوند متعال بر كسي بيش از توانش تكليف تعيين نمي كند. « لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها لَها ما كَسَبَتْ وَ عَلَيْها مَا اكْتَسَبَت‏. ـــــــ خداوند هيچ كس را، جز به اندازه تواناييش ، تكليف نمى‏كند. (انسان،) هر كار(نيكى) را انجام دهد، براى خود انجام داده؛ و هر كار(بدى) كند، به زيان خود كرده است»(البقرة:۲۸۶) امّا در عين حال خدا در امر امتحان بندگانش ، مثل برخي معلّمين مدارس ، امروز و فردا هم نمي كند ، چرا كه خدا رحيم و رحمن بوده راضي به ركود و عقب ماندگي بندگانش نمي شود. از اينرو دائماً آنها را به تلاش و تكاپو وا مي دارد تا در مدّت كوتاه زندگي دنيوي ، توشه ي فراوان تري براي عالم آخرت و زندگي ابدي فراهم كنند. لذا رحمت بي منتهاي خدا موجب آن نمي شود كه همه ي خواسته هاي بندگانش را فراهم نمايد. بلكه رحمت او ايجاب مي كند كه تنها خواسته هايي را برآورده سازد كه حقيقتاً به نفع آنهاست. بشر در مقابل خداوند متعال كه علم فراگير دارد مثل كودكي در برابر والدين فهميده ي خويش است كه هرچه را دوست دارد از آنها طلب مي كند ؛ امّا والدين فهيم تنها خواسته هايي را براي فرزندانشان برآورده مي كنند كه حقيقتاً به نفع اوست. خداوند متعال نيز چنين عمل مي كند . البته خداوند متعال فراتر از اين ، خود همان خواستن را هم وسيله ي امتحان و رشد بنده قرار داده از اين راه ايمان او را تقويت مي كند. پس بايد دانست كه دنيا جاي بهره بردن نيست جايگاه امتحان دادن و رشد كردن و به سعادت حقيقي رسيدن است. با اين طرز نگاه به عالم هستي است كه انسان در مسير درست رشد و ترقّي قرار مي گيرد و ارزش حقيقي هر چيزي را ادراك مي كند و متوجّه مي شود كه به هر چيزي چه اندازه بايد بها داد.

موفق باشید.

با سلام و تشکر از ارتباطتان با شهر سوال!

خوشبختی براساس جهان بینی های مختلف، تعاریفهای مختلفی می شود. تفسیرهایی که ما راجع به مفاهیم مختلف ازجمله خوشبختی و بدبختی و ... داریم براساس سلسله اعتقاداتی است که همه انسانها کم و بیش این اعتقادات را داریم که نام این مجموعه اعتقادات را جهان بینی می گذاریم.

برای مثال اگر زندگی را فرآیندی بدانیم که از دنیا شروع می شود و ادامه پیدا می کند و به آخرت و بهشت و جهنم می رسد و انتهایی ندارد، براساس این جهان بینی و اعتقاد به شکلی می توان خوشبختی را تعریف کرد. همچنین براساس این اعتقاد که بگوئیم که جهان، همین دنیاست و آخرتی وجود ندارد می توان خوشبختی را به شکل دیگری تعریف کرد.

ما براساس جهان بینی دینی و اسلامی، خوشبختی را به گونه ای تعریف می کنیم که سعادت دنیا و آخرت، هر دو در آن تأمین شود، البته آخرت مهم تر است، چون آخرت بی نهایت است، در صورتی که دنیا محدود است. طبیعتا زندگی بی نهایت و ابدی ارزش اش بیشتر از زندگی هفتاد، هشتاد ساله است اما بالاخره هفتاد، هشتاد سال هم مزرعه آخرت است.

بر این اساس اگر بخواهیم خوشبختی را تعریف کنیم باید به گونه ای زندگی را تصویر کنیم که بیشترین کمال را از زندگی در این دنیا و هم در آخرت به دست بیاوریم. اگر انسان در دنیا به کمال برسد در آخرت هم به کمال خواهد رسید و سعادت آخرت وی هم تضمین خواهد شد. پس بنابراین ما باید بحث خوشبختی را به بحث کمال بکشانیم.

کمال امکان به فعلیت رسیدن ظرفیتهای انسانی انسان است، و چون انسان مرکب از جسم و روح است. بنابراین ما می توانیم هم برای جسم انسان و هم برای روح انسان، کمال تعریف کرد، اما روح مهمتر است، چون انسانیت انسان به روح اوست. جسم انسان مرکب است، اگر اینها را فرض بدانیم باید بگوئیم کمال انسان، سلامتی، تندرستی و رفاه است، اما کمال روحی انسان به این است که با مبدأ کمال مطلق که خداست ارتباط برقرار کند. کمال روحی انسان به این است که روح انسان بزرگ و قوی و متعالی شود و چون تعالی و کمال مطلق خداست. بنابراین اگر روح انسان اگر با خدا ارتباط برقرار کند به تعالی رسیده است که یکی از آثار آن آرامش است. آرامش روحی، صداقت، امانتداری و فضائل اخلاقی از نشانه های این گونه افراد است. انسان با اتصال به خدا می تواند به همه این کمالات برسد، اگر انسان با خدا ارتباط نداشته باشد ممکن است به صورت ناقص به بعضی از اینها برسد اما در صورت ارتباط با خدا به صورت کامل و تمام عیار می تواند به چنین چیزهایی دست یابد. در این صورت انسان به وضعیتی می رسد که مورد رضایت خداست. پس روح و بدن انسان به کمال رسیده است، کسی که روح او در این دنیا به کمال برسد زندگی اخروی هم تضمین خواهد شد. پس چنین فردی در دنیا و آخرت مشکلی نخواهد داشت و در واقع می توان گفت به خوشبختی رسیده است. منتها عوامل خوشبختی خصوصا خوشبختی جسمی و روحی، دنیوی و اخروی گاهی با هم تعارض پیدا می کنند، مثلا اگر ما به پولی برسیم به لذت جسمی می رسیم، اما این پول چون نامشروع و حرام است روح ما را تنزل می دهد و در نتیجه آخرت ما خراب می شود.

در این گونه موارد که تعارض پیش می آید باید آنچه که مهمتر است را دنبال کنیم، البته جایی که تعارض وجود ندارد هر دو را باید انتخاب کنیم هم باید خوشبختیهای جسمی و دنیوی را داشته باشیم اما وقتی تعارض پیش می آید باید مهمترین را انتخاب کنیم، چون آخرت مهمتر از دنیاست باید امور اخروی را انتخاب کنیم.

موفق باشید.

پاسخ :
با سلام وتشکر .
از نظر جهان بینی اسلامی همه انسان ها از آزادی، اختیار و قدرت بر تصمیم گیری برخوردارند . خودشان سرنوشت خویش را رقم می زنند.
اسلام از راه های گوناگون می کوشد اندیشه بشر را از اسارت باطل برهاند . آدمی با دید باز و وسعت نظر بیاندیشد و داوری کند و دین و آیین حق را برگزیند. این سخن قرآن است:
«به آن بندگانی مژده باد که همه سخنان را می شنوند و بهترین را برمی گزینند».(۱)
« چون به ایشان گفته شود که از آن چه از سوی خدا فرود آمده است، پیروی کنید، گویند: نه، ما به همان راهی می رویم که پدران ما می رفتند. حتی اگر پدران شان بی خرد و گمراه بوده اند!»(۲)
آیه اخیر، انسان ها را توبیخ می کند که چگونه به راه پدران و تقلید از آنان رفتند ، شاید پدران آن ها درک نمی کردند . پس تقلید در دین از نظر قرآن محکوم است. در روایات تصریح شده که تقلید در دین، نه فقط از پدر و مادر مردود است ، حتی تقلید در عقاید از شخصیت های بزرگ و اندیشمندان نامدار هم جایز نیست.(۳)
البته این بدان معنا نیست که باید دینی غیر از دین پدران انتخاب نمود ، بلکه چه بسا راه و دین پدران حق باشد، اما در هر دو صورت انتخاب دین و عقیده باید با تلاس فکری و تحقیق خود انسان باشد .
اگر دین امری انتخابی است ، پس حکم ارتداد برای چیست؟
تحقق ارتداد مستلزم وجود شرایط و رفتارهای خاصی است . به هر تغییر رفتار دینی و عقایدی ارتداد گفته نمی شود ؛ به هر حال فهم دقیق ابعاد مسئله ارتداد و منع از این که مسلمان به آئین دیگر در آید ، مستلزم درک و تحلیل عمیق خاستگاه وضع حکم ارتداد از دیدگاه قرآن و جزییات مختلف فکری و فرهنگی آن است که فعلا در مقام بیان آن نیستیم ؛ اما در مجموع از بررسی دقیق این امور مشخّص می شود که حکم ارتداد، یک حکم اجتماعی و سیاسی است، نه امری فردی و شخصی .
آنچه در روایات در مورد حکم ارتداد بیان شده، در زمانی است که انکار دین اسلام "جاحدانه " و مغرضانه باشد، یعنی شخصی به رغم حقانیّت دین اسلام، به جهت انگیزه‏های نادرست، از دین اسلام خارج شده و در مقابل آن موضع‏گیری نماید.
حکم ارتداد در ادیان آسمانی دیگر نیز بیان شده ، طبیعی است که هر دینی برای پاسداری از کیان خود، راهکارهایی را برای وحدت پیروان اندیشیده باشد.همان گونه که دین یهود در زمان خود اجازه ارتداد نمی‏داد و با شدّت برخورد می‏کرد،(۴) نیز در زمان حقانیت دین حضرت عیسی(ع) قانون ارتداد وجود داشت.(۵)
پذیرش دین به عنوان یک مسئله فردی امری انتخابی است . انسان در انتخاب آن آزاد است و این نکته ای است که در قرآن نیز مورد تأیید و تأکید قرار گرفته ، اما انسان حق ندارد از آزادی سوء استفاده کند . به بهانه آزادی، اعتقادات جامعه را مسخره نماید. امنیت فکری و فرهنگی اجتماع را متزلزل و مختل کند. حکم ارتداد برای چنین موردی است.
این سخن مورد پذیرش عقل و عرف است.
بنابراین ارتداد از این جهت که افکار عمومی و ایمان مردم را متزلزل می‏کند، اظهار آن روا و شایسته نیست. با وجود یک سری شرایط، اسلام با مرتد برخورد می‏کند. اما اگر او باور خود را رواج نداد و به امنیت فکری و فرهنگی جامعه آسیبی وارد نکرد، به او کاری ندارند و عقیده‏اش نزد خودش محترم است.

پى‏نوشت‏ها:
۱. زمر (۳۹) آیه ۱۸.
۲. بقره (۲) آیه ۱۷۰ - مائده(۵) آیه ۱۰۴.
۳. میزان الحکمه، ح ۶۲۹۶ ؛ بحارالانوار، ج ۲۳، ص ۱۰۳.
۴. کتاب مقدس، تورات، سفر تثنیه، فصل ۱۳.
۵.عهد جدید (انجیل)، نامه‏ای به مسیحیان عبرانی، بند ۱۰.

پاسخ :
با سلام وتشکر .
سر گذشت وسر نوشت آن دختر گر چه بسیار درد ناک است ولی چه ربطی به مسله خدا شناسی دارد ؟
از طرف دیگر دلیلی وجود ندارد که خداوند بین آفریده‌ها تبعیض قائل شود یا ظلمی بر کسی روا دارد.چون تبعیض و ظلم یا ناشی از جهل است یا کمبود و نیاز ویا...در حالی که همه آفریدگان نسبت مساوی با خداوند داشته و همه آفریده او هستند و او از هر عیب و نقصی مبرا است.
اگر هم نابرابری‌ها در جامعه انسانی و مربوط به خود انسان‌ها باشد این بحث مستقل و جدا گانه ای است. بسیاری از نابرابری‌ها در میان انسان‌ها از خود آنان به وجود آمده است.
افراد نظیری نامبرده در شرایط امروز به راحتی می توانند زندگی خد را طور تنظیم نمایید که دچار مشکل نشود چون نهاد های مثل کمیته امداد و بهزیستی برای این گونه افراد برنامه تامین دارند این گونه افراد بدلیل بد سر پرست داشتن عذری بر کار های خلاف شان ندارد .
در مجموع به طور یک قاعده کلی باید گفت :
حق و حقوق امری طرفینی است، یعنی همان طوری که والدین نسبت به فرزندان دارای حقوقی هستند، فرزندان نیز حقوقی بر گردن پدر و مادر دارند، چنان که پیامبر اکرم(ص) در پاسخ ابو رافع که پرسید: مگر فرزندان بر ما حقی دارند، همان گونه که والدین بر آنها حق دارند؟ فرمود: آری».(۱) بلکه حقی که فرزندان دارند و وظایفی که پدر و مادر در برابر فرزندان به عهده دارند، اگر بیشتر از حقوق والدین بر فرزندان نباشد، قطعاً پیش‌تر از آن است، زیرا فرزندان از زمانی که به سن تکلیف یا تمییز و تشخیص می‌رسند، باید از والدین اطاعت کنند و به آنان احترام بگذارند و کاری نکنند که رنجیده خاطر گردند، در حالی که والدین از زمان انعقاد نطفة فرزندان و بلکه پیش‌تر از آن، موظف به رعایت یک سری آداب هستند تا فرزندان‌شان از جهت آفرینش جسم، روح، فکر و سایر استعدادهای طبیعی و خدادای ساختار سالم، عالی و نیکویی داشته باشند.
از این رو، همان طوری که بدرفتاری، بداخلاقی و بی‌احترامی به والدین، فرجام خطرناک و خوار کننده‌ای دارد و عاق والدین را به دنبال خواهد داشت، ظلم و بدرفتاری با فرزندان و عدم انجام وظایفی که در برابر فرزندان مقرر شده، مسئولیت سنگین و مؤاخذة شدید الهی را به دنبال دارد و آنان را مورد عاق فرزندان قرار خواهد داد.
اما در هر حال زحمات و تلاشی را که پدر و مادر برای فرزند متحمل شده‌اند، به هیچ‌صورت نمی‌توانند فرزندان ادا کنند؛ بنابر این از نظر عقل و منطق و از نگاه اسلام حق پدر و مادر بر فرزند بسیار بیشتر از حق فرزند بر آنها است و نمی‌توان این دو را با هم مساوی دانست.
بنابر این لازم است نکاتی را مود توجه قرار دهید:
۱ـ پدر و مادرها غالباً نه از آن چه اسلام و امامان علیهم السلام در مورد شیوة تربیت و برخورد با فرزندان فرموده‌اند، اطلاع دارند اما از یافته‌های علوم تربیتی و روان‌شناسی و دانش روز اطلاعی ندارند. علاوه بر این ضعف، توجه دارید که آنان به نسل گذشته تعلق دارند، ساختار فکری و روحی آنان، متناسب با زمان و جامعه و فرهنگ نسل پیش از شما شکل گرفته، و به گونه‌ای شکل یافته که تغییر آن مشکل است.
بر خلاف فرزندان که می‌توانند خودشان را با وضع‌های مختلف تطبیق دهند، و برخوردها و رفتارهای ظاهری خود را ـ حتی اگر خلاف خواست و میل درونی‌شان باشد ـ اوضاع گوناگون هماهنگ سازند.
بنابر این به حکم داوری عقل و تجربه خوب است:
اوّلاً: فرزندان با واقع بینی با این مسئله برخورد کنند و ضعف‌های پدر و مادرها را ببینند، سپس انتظارات‌شان را بر همان اساس تنظیم کنند.
دوم: از راهنمایی‌ها و اندرزهای دلسوزانه و مشفقانه آنان که حاصل چندین سال تجربه است، بهره گیرند.
اگر گاهی برخورد تند و دور از انصاف داشتند، چشم پوشی کنید و از خود خونسردی نشان دهید.
سوم: امر و نهی یا داوری‌هایشان چنان خلاف حق و دور از انصاف و به ضرر شما بود که نمی‌توانید بپذیرید، هیچ‌وقت به طور صریح مخالفت نکنید، بلکه با زبان و با چهره لبخند، حرف‌های آنان را تأیید کنید، ولی در مقام عمل به گونه‌ای نظر خود را دنبال کنید که رنجیده خاطر نشوند.
البته لازم است به فکر توجیه عملکرد خود باشید، و اگر توجیه و دلیل شما آنان را قانع نکرد، عصبانی نشوید و یکدندگی نکنید بلکه با روی گشاده بگویید اشتباه کردیم و سعی می‌کنیم رعایت کنیم.
تلاش کنید آنان هیچ‌وقت از شما آزرده خاطر نگردند، زیرا کیفر الهی شدید و سریع است، حتی اگر پدر و مادر کافر و مشرک یا بت‌پرست باشند، احترام آنان لازم است.
چهارم: اشتباهات افراد دلسوزی چون والدین را باید محرمانه و با به کار بردن کلمات و ادبیاتی متناسب و عاطفی و محتوایی منطقی، به صورت غیر مستقیم و گاهی مستقیم به آنان گفت.
باید زمان‌شناس باشید. هرگز در هنگام خشم و عصبانیت خود، یا طرف مقابل حرف‌های منطقی و درست خود را بیان نکنید که هم خودتان ضایع می‌شوید و هم حرف‌های درستتان پذیرفته نمی‌شود.
پنجم: لازمة هر کمالی، خویشتن‌داری در برابر خواسته‌های نفس و مقاومت در برابر امیال درونی است. انسان جز از راه خویشتن‌داری نمی‌تواند به مقام «انسانیت» برسد. بنابر این در برابر تندی‌های والدین و خواسته‌های نادرست آنان خویشتن‌داری کنید تا بتوانید در مقابل سایر خواسته‌ها و امیال درونی خود مقاوم و استوار گردید و بر آن غلبه نمایید.
پی‌نوشت‌ها:
۱. کنز العمال، ج ۱۶، ص ۴۴۴.

پاسخ :
با سلام وتشکر .
بی تردید خدای وجود دارد ولی علل وعوامل فقر را باید در جای دیگر جستجو مک.د وربطی به عدالت خدا ندارد بدین بیان :
عدالت در مشهورترین معنای خود قرار دادن هر چیز در جای خود است ، یعنی هر حقیقتی که باید در جای مناسب خود باشد، اگر در همان جا قرار داده شود، عدالت شکل گرفته ، در غیر این صورت ظلم که مقابل عدالت است ،تحقق پیدا کرده است .
بر این اساس گفته می شود که صدق واژه عدالت فرع وجود "حق" است ، یعنی اگر چیزی مستحق قرار گرفتن در مکان و جایگاهی باشد ، لازم است که در همان جایگاه قرار بگیرد و گرنه اگر حقی در میان نباشد ، عنوان عدالت و ظلم معنا ندارد .
فرض کنید تصمیم گرفتید در جشن عاطفه ها به چند نیازمند کمک کنید و اتفاقا به یک فقیر ۲۰۰۰ تومان و به دیگری ۱۰۰۰ تومان دادید ؛ آیا فقیر دومی می تواند اعتراض کند که چرا به او ۲۰۰۰ تومان دادی و به من هزار تومان ؟ مسلما خیر ، زیرا او و فرد اول هیچ حقی به گردن شما نداشتند . شما از روی میل درونی و به اختیار خود خواستید کمکی به آن ها بکنید ، حال با دلیل یا بی دلیل در کمک تفاوتی قایل شدید ، این امر هیچ ربطی به عدالت و یا ظلم بر نمی گردد . نه تنها در حق فرد دوم بلکه در حق کسی هم که هیچ به او ندادید، ظلمی نکردید ، چون حقی در میان نبود .
رابطه ما و همه موجودات با خداوند از همین قبیل است. هیچ حقی بر خداوند نداریم تا حق مطالبه آن را داشته باشیم و در نحوه اعطای نعمت ها به خداوند گله کرده ، از او ناراضی باشیم و عدالت او را زیر سوال ببریم .
البته نحوه توزیع نعمت ها در بین بندگان هرچند با عدالت ارتباطی ندارد ، اما با حکمت خداوند در ارتباط است ، همان طور که کمک شما به فقیر از همین قبیل است ؛ در واقع اگر دلیل معقولی برای تفاوتی که بین دو فقیر قایل شدید داشتید ، نحوه رفتار شما حکیمانه خواهد بود.اگر بی هیچ دلیلی چنین تفاوتی را مرتکب شدید ، کار نیک شما دچار صفت منفی بی تدبیری و بی حکمتی خواهد بود.می شود گفت که در نحوه انجام کار نیک تان حکیمانه برخورد نکردید .
در مورد خداوند هرچند عدالت و ظلم در مورد اعطای نعمت ها به بندگان بی معناست ، اما تفاوت ها که به شکل های گوناگون وجود دارد ، تنها در صورتی قابل قبول و منطقی و منطبق بر حکمت الهی هستند که دلیل قانع کننده ای داشته باشند و گرنه می توان گفت خداوند در نعمت دادن به بندگان حکیمانه برخورد ننموده و نوعی تبعیض بی دلیل را در عالم محقق کرده است ؛ اما در حالت کلی ابتدا باید دید که اختلافات ناشی از چیست و اختلاف بین مردم از نظر نعمت‏های ظاهری به چه تناسب و معیاری است؟
با تامل و دقت در اختلافات و تفاوت ها می توان دریافت که اصولا این موارد جهات مختلفی دارد:
۱- بعضی از تفاوت‏ها معلول ستم و تجاوز افراد نسبت به حقوق دیگران است.
تفاوت‏ها ظالمانه و غیر منطقی است و با از بین رفتن نظام طبقاتی و گسترش عدالت اجتماعی از میان خواهد رفت. هیچ گاه اسلام و قرآن این گونه تفاوت‏ها را تأیید نکرده است، زیرا بر اساس استعمار و استثمار صورت گرفته و آن‏ها را نمی‏توان به حساب دستگاه آفرینش گذارد. مشکلات مالی بسیاری از خانواده ها ناشی از ظلمی است که در گذشته برآن ها یا پدران آن ها شده است . اگر ظلم ها نبود ، وضع کنونی یک خانواده و خاندان حتی یک جامعه متفاوت بود .
خداوند نخواسته ظلم ها باشد و راهکار برطرف شدن آن ها را هم با ارسال پیامبران ارائه داده اما راهکار هیچ گاه به طور کامل به نتیجه نرسیده ، زیرا خداوند نظام عالم را بر اساس سنت های معینی بنیان نهاده ، از علت و معلول در عالم تخطی نمی نماید .بنا ندارد که به طوری اعجاز گونه ظلم ها را از بین ببرد و عدالت را در همه جا حاکم نماید ، یا ظالمان را مجبور کند که ظلم ننمایند و جلوی تلاش های انبیا را نگیرند؛ بلکه بشر باید با همت و تلاش خود مانع ظلم ظالمان شوند و عدالت کامل را محقق سازند .
۲- تفاوت بهره مندی انسان‌ها در برخی موارد دیگر معلول کار و تلاش انسان‌ها است .
قانون خلقت بر آن نهاده شده که هر کسی به اندازه سعی و تلاش خود بهره­مند شود. مطمئنا کسی که به تنبلی خو کرده باشد ، به دنبال کسب روزی حلال بر نیاید یا تصمیمات اقتصادی درستی اتخاذ نکرده باشد و مقدمات صحیح موفقیت اقتصادی را فراهم ننموده باشد ، نمی‌تواند مانند دیگران از نعمت‌های دنیوی بر خوردار شود . هر چند کاملا اهل عبادت و بندگی خدا باشد؛ کسی که کار و تلاش بیش تری می‌کند ، بهره بیش تری خواهد داشت گرچه اهل معصیت و گناه باشد .
در باره مسله خمس وزکات وسایر امور مالی باید گفت بر خلاف تصور شما خمس و زکات از مالیات‌های اسلامی هستند که به منظور رفع مشکلات مالی امت اسلامی و توزیع عادلانه ثروت و تقویت بنیة‌مالی حکومت اسلامی وضع شده است. «میان خمس و زکات این تفاوت مهم وجود دارد که زکات جزء اموال عمومی جامعة‌اسلامی محسوب می‌شود، لذا مصارف آن عموماً در همین قسمت می‌باشد،‌ولی خمس از مالیات هایی است که مربوط به حکومت اسلامی است،‌یعنی مخارج دستگاه حکومت اسلامی و گردانندگان این دستگاه از آن تأمین می‌شود. محروم بودن سادات از دست یابی به، زکات در حقیقت برای دور نگه داشتن خویشاوندان پیامبر(ص) از این قسمت است تا بهانه ای به دست مخالفان نیافتد که پیامبر(ص) خویشان خود را بر اموال عمومی مسلط ساخته است،‌ولی از سوی دیگر نیازمندان سادات نیز باید از طریقی تأمین شوند. در حقیقت خمس نه تنها یک امتیاز برای سادات نیست،‌بلکه یک نوع کنار زدن آنها، به خاطر مصلحت عموم و به خاطر این که هیچ گونه سوء ظنی تولید نشود می‌باشد».(۱) آیا می‌توان باور کرد که اسلام برای از کار افتاده‌ها و ایتام و محرومان غیر بنی هاشم فکری کرده باشد و از راه زکات مخارج سال آن‌ها را تأمین کرده باشد،‌ولی نیازمندان بنی هاشم را بدون هیچ گونه تأمین رها سازد؟ پس قانون خمس هیچ گونه امتیاز طبقاتی برای سادات ایجاد نمی‌کند و از نظر جنبه‌های مادی هیچ گونه تفاوتی با زکات که برای سایر فقرا است ندارد، «در حقیقت دو صندوق وجود دارد: صندوق خمس و صندوق زکات هر کدام از نیازمندان تنها حق دارند از یکی از این دو صندوق استفاده کنند آن هم به اندازة مساوی، یعنی به اندازة‌نیازمندی یک سال».(۲) فقرای غیر سادات از صندوق زکات و فقرای سادات از صندوق خمس بهره‌مند می‌شوند. نیازمندان سادات حق ندارند چیزی از زکات مصرف کنند.
پی‌نوشت‌ها:
۱. تفسیر نمونه، ج ۷، ص ۱۸۴.
۲. همان، ص ۱۸۳.

سلام دوست عزیز
فکر میکنم در قضاوتتون کمی دچار زیاده روی شدید !
بنده نقش پول و امکانات رو در به دست آوردن خوشبختی انکار نمی کنم . اما باید بدونید پول تاثیر مستقیم در خوشبختی انسان ها ندارد .
توضیح مطلب این که ما خوشبختی داریم و یک شادی . پول تاثیر شدیدی بر احساس شادی می گذارد اما معنایی به زندگی نمی دهد. خرید ضروریات یا حتی تجملات با شادی رابطه نزدیک دارد. اما باید بدانیم که همه اینها به زندگی ما معنایی نمی دهد .
نکته دیگر این که پول نمی تواند همه لوازم یک زندگی شاد و بی دغدغه را به ما بدهد !
به این چند نمونه توجه کنید :
۱- فرض کنید - خدای ناکرده - سلولهای سرطانی اطراف مغز شما را گرفته ، با عمل جراحی و شیمی درمانی هم قابل علاج نیست ! شما بفرمایید در این میان پول چه کمکی می تواند به شما بکند ؟
۲-فرض کنید شما انسان بد اخلاقی هستید . به گونه ای که هیچ کس شمارا داوست ندارد . شما بفرمایید با این اخلاق چقدر باید پول بدهید تا دیگران شما را دوست داشته باشند ؟ ناگفته پیداست حساب کسانی که بخاطر پول در ظاهر به شما احترام می گذارند و وانمود می کنند که دوستتان دارند جداست . کدام پول می تواند تنهایی شما را پر کند ؟
۳- فرض کنید اضطراب، استرس و نگرانی به طور غیر ارادی تمام وجود شما را گرفته . از هیچ چیز لذت نمی برید ، به همه بدگمانید ، تهدید را از همه طرف حس می کنید و ... . بفرمایید با وجود این حس درونی ، از داشتن پول چه نوع خوشبختی سراغ شما خواهد آمد .
۴- و...
بنابر این خوب است دیدگاههای خودمان را بر اساس واقعیات بنا بگذاریم و قدر داشته های خود را بدانیم و از آنچه داریم لذت ببریم و طعم خوشبختی را در همین لحظه ای که هستیم حس کنیم .

با سلام و تشکر از ارتباطتان با شهر سوال!

نامه تان را با دقت خواندم. خرسندم كه درد دل خودتان را براي ما نوشته ايد. برون ريزي مسايل و مشورت گرفتن از ديگران و اهل خبره و كارشناسان اگر هيچ تأثير و نتيجه اي نداشته باشد حداقل مي تواند موجب تخليه هيجانات باشد كه روانشناسان آن را مفيد و سودبخش مي دانند.
در قسمتي از نامه تان گفته ايد «خواهش مي كنم از بيان پاسخي تكراري بپرهيزيد چرا كه من تمام سايت شما را هميشه مطالعه مي كنم»؛ اكنون اجازه بدهيد از شما بپرسم چقدر از مطالب و راهكارهايي كه در سايت پرسمان به آنها به عنوان موانع ازدواج و نداشتن خواستگار توضيح داده شده است را عمل كرده ايد. بگذاريد مثالي برايتان بزنم: فرض كنيد كسي سرما بخورد، به پزشك مراجعه كند اما نسخه دكتر را گوشه جيبش بگذارد. آيا خوب مي شود؟ مطمئنا نه!!!
خواهر گرامي شما علم و آگاهي در مورد علل نداشتن خواستگار را با مطالعه مقاله ها و پرسش و پاسخهاي موجود در سايت پيدا كرده ايد ، اما راهكارها را به كار نگرفته ايد! درست مثل همان نسخه!
پس بايد دست بكار شويد. از همين الان تصميم بگيريد و مطالب زير را ( هر چند به نظرتان تكراري بيايد) با دقت بخوانيد و سعي كنيد آنها را در زندگيتان بكار بگيريد.
قبل از پرداختن به موضوع اصلي شما يعني دلايل خواستگار نداشتن تذكر چند نكته ضروري است.
خواهر گرامي؛ دغدغه شما براي ازدواج در سنين جواني، امري طبيعي است؛ زيرا ازدواج يكي از مسائل اساسي زندگي است كه در دوره جواني اتفاق مي‏افتد اما اهميت اين مسئله نبايد موجب نگراني شديد شده و زندگي شما را مختل سازد. نگران اين كه چرا تا به حال موفق به ازدواج نشده ايد ،نباشيد چرا كه:
۱. نداشتن خواستگار يكي از مشكلات رايج در ميان دختران امروزي است. اين مشكل بسيار فراگير شده و اختصاصي به شما ندارد. با توجه به شرايط موجود، نداشتن حتى يك خواستگار چيز بعيدي به نظر نمي‌رسد، چرا كه همه ما در پيرامون خود شاهد دخترهاي بسيار شايسته‌اي هستيم كه به هر دليلي حتى يك خواستگار نداشته‌اند.
۲. امروزه سن ازدواج در جامعه ما بالا رفته است و طبيعتاً دخترها هم ديرتر ازدواج مي كنند. الآن مثل قديم نيست كه دختري كه مثلاً به سن ۲۰ سالگي رسيده ديگر اميدي به ازدواج و يافتن همسر نداشته باشد. در حال حاضر ميانگين سن ازدواج در دختران حدود ۲۴ سال است كه شما فاصله چنداني با ميانگين نداريد. گذشته ازآن در حال حاضر امتيازات فراواني از جمله تحصيلات دانشگاهي، اعتقاد ديني سالم و ... داريد كه بسياري از دختران ندارند.
۳. شايد در سنين پايين تر موقعيت هاي بهتري براي ازدواج فراهم شود اما خداوند بهتر مي داند صلاح هر فردي در ازدواج در چه سني است. بى‏ترديد خداوندى كه شما را آفريده ، كفو و همسر مناسب و متناسب با شما را نيز در نظر گرفته است و به موقع او را روانه‏ منزل شما خواهد كرد ،به گونه اي كه هيچ چيزى نخواهد توانست مانع ايجاد پيوند و ازدواج شما شود.
و اما نداشتن خواستگار و علل آن:
متاسفانه در جامعه ما قانون نانوشته اي در ميان مردم باب شده كه خوبي دختر را مي توان از تعداد خواستگارانش فهميد. يعني هر دختري كه تعداد خواستگارانش زياد باشد معلوم مي شود كه دختر خوبيست و اصل و نسب دار است اما اگر دختري در زمان متعارف جامعه ازدواج نكند يا خواستگار زيادي نداشته باشد اين طور تعبير مي شود كه حتماً مشكلي دارد كه كسي سراغش نمي رود!
آن وقت است كه دختران و خانواده هايشان روز به روز نا اميدتر، نگران تر و دستپاچه تر مي شوند و اعتماد به نفس خود را در زمينه ازدواج از دست مي دهند.
معمولاً افراد در مقابل اين مساله (نداشتن خواستگار) به دو نحو برخورد مي كنند. برخي با آن كنار آمده و منتظر فراهم شدن شرايط خوب مي شوند ولي برخي ديگر مدام در تلاشند تا از طرق مختلفي چون برقراري آشنايي هاي نادرست، دعانويسي و... خود را از اين مهلكه نجات دهند.
اما به واقع علت اصلي نداشتن خواستگار چيست؟ به طور كلي علل و عوامل نداشتن خواستگار را مي توان در دو دسته تقسيم كرد:
۱) عوامل فردي: عللي كه خود فرد باعث ايجاد آنها شده است.
۲) عوامل بيروني: عللي كه عامل ايجاد آن ها خود فرد نبوده است.
طبيعي است كه اگر مانعي بر سر راه شما وجود دارد ابتدا بايد سعي كنيد آن را برطرف نماييد. ( از آنجا كه ما در مورد بسياري از مسايل زندگي شما اطلاعي نداريم مطالب زير را بيان مي كنيم و اين خود شما هستيد كه بايد با دقت در اين مطالب و بررسي وضعيت خود پاسخ مناسب را بيابيد).
۱) عوامل فردي
- گاهي دختر دچار خطا يا انحراف اجتماعي، اخلاقي و... شده و يا يك صفت اخلاقي ناپسند دارد كه تمام اهل محل آن را مي دانند. اين امر از سويي باعث سلب اعتماد مردم محل و از سوي ديگر باعث مردود شدن وي در تحقيقات محلي افراد غريبه مي شود. به همين دليل كسي به خواستگاري ايشان نمي رود كه البته بايد تا حدودي در اين رابطه به مردم حق داد. تنها راه رهايي از اين مشكل توبه حقيقي دختر به درگاه خداوند و كمك خواستن از او براي تغيير و اصلاح است. اگر فرد واقعاً توبه كرده و درستكار شود، مردم با ديدن رفتار تغيير يافته اش، به مرور زمان دوباره به وي اعتماد مي كنند.
- گاه برخي از دختر خانم ها به علل مختلفي چون خجالتي بودن، كمرويي، درونگرايي و... از حاضر شدن در جمع هاي خانوادگي يا دوستان سر باز مي زنند و به قولي انزواجو مي شوند. در اين حالت نيز اولاً به دليل اين مشكل شخصيتي شان و ثانياً به خاطر ديده نشدن توسط واسطه ها دچار تاخير در ازدواج مي شوند. راه چاره اين مشكل، توسعه روابط اجتماعي دختر و خانواده او است. در چنين مواردي پيشنهاد مي گردد چنين دختراني با حفظ عفت و رعايت ضوابط اخلاقي و شرعي در مجامع و محافل زنانه نظير روضه هاي خانگي، مراسم هيأت هاي مذهبي و ... حضور يابند تا زمينه آشنايي مادران نيازمند عروس و يا واسطه ها با چنين دختري مهيّا گردد.
همچنين شركت در جمع هاي جديد به شما فرصت ديده شدن مي دهد و در محيط هاي جديد مي توانيد عقايد خود، شخصيت و ظرفيت اداره يك زندگي را به ديگران نشان دهيد.
به عبارتي، پختگي شما تا زماني كه پشت پرده باشد، كسي را به سوي شما جلب نمي كند. شما بايد در محيط هاي اجتماعي سالم رفت و آمد داشته باشيد و قابليت هاي خود را نشان دهيد. حتما منظورمان را از قابليت متوجه مي شويد. يعني آن چه كه احترام ديگران را نسبت به شما برمي انگيزد و نشان مي دهد شما يك سر و گردن از ديگر دختران بالاتريد و آمادگي يك زندگي واقعي را داريد.
- مشكل ديگر برخي از دختران ايراد گرفتن هاي زياد از خواستگاران است. البته هيچ دختري در خودآگاهش خود را يك آدم سخت گير نمي داند. پاي صحبت بيشتر اين دخترها كه بنشينيد مي شنويد: «مگر من چه توقعي دارم؟ من كه خانه و ويلا و مهريه و شيربها نخواستم. همين قدر كه پسري مرد زندگي باشد براي من كافي است»
اما خيلي از همين دختران پاي انتخاب كه مي رسد، دچار وسواس هاي بيهوده مي شوند: «نكند تك پسر بودنش باعث لوس شدن او شده باشد؟ نكند پرجمعيت بودن خانواده او بعدها برايم مشكل تراشي كند؟ اين خواستگار را نمي پسندم چون چاق است... اين يكي پدرش را از دست داده و بايد سرپرست خانواده خودش هم باشد ... مگر مي شود با پسري كه دانشجو است ازدواج كرد؟ و...» همين وسواس هايي كه به نظر خيلي از خانواده ها منطقي به نظر مي رسد، باعث بالا رفتن سن دخترها و در نهايت نبود خواستگار مي شود.
۲) عوامل بيروني
- اما همه انتقادها به دختر خانم ها مربوط نمي شود. خيلي وقت ها اين پسران و خانواده آنها هستند كه اين مشكلات را دامن مي زنند. مثلا با عرض تاسف يكي از مهمترين ملاك هاي انتخاب همسر در اين روزها چه از سوي پسر و چه از سوي خانواده او داشتن زيبايي بسيار دختر است. يك دختر همه چيز تمام دختري است كه زيبا، خوش ظاهر، مقيد باشد و خانواده داري او با تمكن مالي خانواده تعبير مي شود. همين امر باعث شده كه دختراني كه از زيبايي كمتري برخوردارند يا متمكن نيستند با مشكل عدم خواستگار مواجه باشند.
- گاهي مشاهده مي شود كه برخي از دخترها به دليل وجود نقص عضو يا مشكل جسمي با اين مشكل درگير مي شوند كه يقيناً اين امر نوعي آزمايش از جانب خداوند براي محك فرد مي باشد. البته افراد اين دو دسته مي توانند با گسترش استعدادها و توانمندي هاي خود در زمينه هاي متفاوت علمي، هنري و... نواقص خود را جبران و توانمندي هايشان را به رخ ديگران بكشانند.
- مشكل ديگر برخي از دخترهاي جوان بزهكاري و شرايط نامساعد اخلاقي پدر، مادر، برادر و ديگر افراد خانواده شان است. والدين بايد بدانند كه اشتباه هر يك از اعضا و بدنامي خانواده ابتدا به پاي جوانان در شرف ازدواج آن خانواده به خصوص دخترهايشان نوشته مي شود. به همين دليل بايد تمام سعي خود را براي اجتناب خود و اعضاي خانواده از مشكلات اجتماعي و اخلاقي بكنند.
- نداشتن هم كفو و همتا معضل ديگر برخي از دختران است. مثلاً دختري تحصيل كرده كه در محيطي كوچك و روستايي زندگي مي كند و همتايي برايش وجود ندارد. در چنين مواردي يكي از راهكارها هجرت و نقل مكان كل خانواده به محله و يا شهر بزرگتر و يا ميهمان شدن خود دختر( در صورت نبودن مانع و با رعايت ضوابط اخلاقي و شرعي) در منزل يكي از محارم در شهري بزرگتر است.
- گاه ديده مي شود كه خانواده اي محترم در محله اي بدنام و يا معروف به فساد زندگي مي كنند. يقيناً دختر اين خانواده با مشكل نبود خواستگار مواجه مي شود. زيرا هر كسي كه قصد ازدواج با وي را داشته باشد ابتدا وارد محله مي شود تا از همسايه ها تحقيق كند و اگر ببيند كه محل سكونت دختر در محله اي بدنام مي باشد گمان مي كند كه خانواده يا خود دختر نيز مشكل دارند. راهكار مقابله با اين مشكل ترك محل است. هجرت حركتي مقدسي است كه شايد يكي از مصاديقش همين جا باشد.
- فرهنگ هاي اشتباه و كوته نظرانه، عامل بيروني ديگري است در ايجاد نبود خواستگار براي برخي از دختران. فرهنگ هايي چون «دختر كوچك ازدواج كرده و دختر بزرگتر مانده. حتماً ايراد و اشكالي دارد كه كسي دختر اول را نگرفته است.»، «سطح مالي پايين خانواده دختر و عدم تامين جهيزيه از طرف آنها» و... همه و همه فرهنگ هاي غلطي هستند كه متاسفانه مثل قارچ هاي سمي در جامعه ما رشد يافته اند و كسي به بيهودگي شان نمي انديشد.
حال چه كنيم؟ در شرايط كنوني چه كار بايد كرد؟ دختر خانمي كه خواستگار ندارد چگونه مي تواند اين آرامش فكري را داشته باشد؟ آيا مي توان جايگزيني براي نيازهاي ارضاء نشده معرفي كرد؟ آيا مي توان اين نيازها را مهار كرد؟
انشاءالله توجه و عمل به نكات زير بسياري از مشكلات شما را حل خواهد كرد :
۱. شما تنها فردى نيستيد كه با اين مساله مواجه هستيد؛ لذا آن را به عنوان يك مساله ببينيد نه يك معضل و مشكل لاينحل.
۲. زود ازدواج ‏كردن نشانه موفقيت در امر ازدواج و تأمين خوشبختى و سعادت هميشگى نيست. با كمى دقت و تفحص در بين همسايگان، فاميل و ديگران، مشاهده مي كنيد كه فرآيند خواستگارى و ازدواج، معمولاً يك فرآيند طولانى مدت و نيازمند زمان و دقت كافى است. چه بسا همين تأخير، شناخت و آگاهى‏تان را از موضوعات و معيارهاى ازدواج بيشتر و عميق‏تر كند و موفقيت در اين امر مهم و حياتى را چندين برابر كند كه در نتيجه به صلاح شما خواهد بود.
۳. ازدواج همه زندگي نيست ، بلكه تنها يك بعد از ابعاد زندگي است . پس تا زماني كه شرايط ازدواج برايتان فراهم نشده، از فرصت استفاده كنيد و در ساير ابعاد مثل تحصيل در مقاطع بالاتر و ... بكوشيد.
۴. از منفي بافي و افكار منفي بايد اجتناب شود. اگر مي خواهيد سالم بمانيد و جواني خود را حفظ كنيد ناراحتي و افكار مزاحم را از خود دور كنيد و بدانيد كه آنچه باعث ناراحتي و مشكل مي شود افكار منفي و نوع ديد ما به دنيا و وقايع است. در بسياري موارد ما از يك حادثه طبيعي، برداشتي داريم كه كاملا متفاوت با واقعيت آن است. سعي كنيد بدبيني را كنار بگذاريد و به دنيا با عينك خوشبيني نگاه كنيد اجازه ندهيد افكار منفي بر شما پيروز شود، آرامش را در زندگي به خودتان هديه دهيد.
۵. طرز برخورد با خانواده و دوستان : رفتار مناسب ، با ادب و احترام و به دور از شوخي زياد و جلف بودن مي تواند براي يك خانم مناسب باشد و نظر يك آقا را جلب كند. طرز برخورد در جامعه نيز در اين باره موثر است، بعضي خانم ها ممكن است فكر كنند، برخورد مناسب در مواجهه با يك آقاي نامحرم، اخم كردن و بدخلقي است ولي اين درست نيست، ما نبايد با رفتار محرك، ديگران را تحريك كنيم، ولي اخم كردن و بدخلقي هم مناسب نيست.
۶. كم كردن توقعات: يكي از موانع مهم پيش روي ازدواج جوانان توقعات بالا مي باشد كه با كم كردن اين توقعات و بيان اين مساله در موقعيت هاي مناسب مي توانند زمينه ازدواج را ايجاد كنند. همچنين يكي از مواردي كه مي تواند مانع ازدواج باشد و آقا را از اقدام به خواستگاري منصرف سازد موقعيت اقتصادي خوب خانواده خانم است يعني آقا اين جرات را ندارد كه اقدام به ازدواج كند، كه بيان كردن اين مساله در جمع دوستان و بستگان كه انتظارات من براي ازدواج بالا نيست مي تواند راه حل مناسبي براي آن باشد.
۷. افزايش مهارتها: تلاش بيشتر و روزافزون براي شكوفايي استعدادها و توانايي‌هاي خود و يادگيري فنون و هنرهاي مختلف و پر كردن اوقات فراغت داشته باشيد. دختراني كه شايستگي هاي لازم در زمينه هاي اخلاقي، اجتماعي، مهارت هاي زندگي و امتيازات ويژه ديگر در جامعه كسب مي كنند، نسبت به ديگر دختران خواهان بيشتري دارند.
۸. نيكو كردن اخلاق حسنه و خوش برخورد بودن: در محيط اطراف به خصوص در خانه سعي كنيد با كمال متانت و گذشت و فداكاري رفتار كنيد.
۹. صبور و بردبار بودن: چرا كه صبر و شكيبايي كليد معنويات و گشايش‌هاي نعمت‌ها و الطاف الهي است.
۱۰. توجّه به ضعف‌ها و خصلت‌هاي ناپسند خود و رفع آنها: چه بسا به دليل وجود يك صفت بد يا يك رذيله اخلاقي و رفتاري در ما، خداوند نعمتي و يا لطفي را از ما دور كند.
۱۱. توجه نكردن به حرف و حديث هاي مردم و برخورد كردن با آنها به صورت سعه صدر و گذشت از آنها با كمال بزرگواري.
۱۲. حضور در جمع ها با شركت كردن در مجالس مذهبي- فرهنگي- هنري و ... و نشان دادن توانمندي هاي و كمالات روحي و اخلاقي خود.
۱۳. توجه به اين مطلب كه دنيا به آخر نرسيده و اساساً هدف اصلي و نهايي زندگي كه ازدواج كردن نيست. با ازدواج نكردن نيز مي توان به آن اهداف متعالي دست يافت.
۱۴. براي تعجيل در ازدواج به حضرات ائمه اطهار عليهم السلام بويژه امام جواد عليه السلام متوسل شويد.
۱۵. آيه «رَبّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّياتِنا قُرّةَ أَعْينٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتّقينَ إِمامًا»(سوره فرقان آيه ۷۴) را زياد بخوانيد.
۱۶. در مهماني هاي خانوادگي و مراسم گوناگون در ميان سخنان خود به صورت غير مستقيم نسبت به ازدواج با جوان پاك و متديني ابراز علاقه كنيد.
۱۷. يك احتمال را هم نبايد نديده گرفت و آن اينكه شايد خواستگاراني براي شما آمده يا مي آيد اما چون در حال تحصيل هستيد والدينتان چيزي در مورد آنها به شما نمي گويند و يا اينكه آنها داراي معيارهاي لازم نيستند لذا والدينتان ترجيح مي دهند صحبتي در مورد آنها نكنند تا شما با فكري آسوده به تحصيلتان بپردازيد. لذا بدون خجالت با والدينتان در اين مورد صحبت كنيد و تمايلتان به ازدواج را به اطلاع آنها برسانيد. اگر صحبت رودررو با آنها برايتان سخت است با شخص ديگري از خانواده يا بستگان كه راحت تريد صحبت كنيد تا نظر شما را به اطلاع والدينتان برساند.

و حرف آخر اين كه:
توجه به امتحانات و آزمايش هاي الهي داشته باشيم كه مبادا با بي صبري، اجر خود را از دست داده و مشكلات را بيشتر نماييم. ضمن اينكه خداوند متعال كساني را كه به هر جهت اسباب و امكانات ازدواجشان فراهم نشده و نتوانسته‌اند ازدواج كنند، دستور داده كه تقوي و پاكدامني پيشه كنند تا خداوند از فضل خود آنان را بي‌نياز گرداند. «وَلْيَسْتَعْفِفِ الَّذينَ لا يَجِدُونَ نِكاحاً حَتّي يُغْنِيَهُم اللهُ مِنْ فَضْلِهِ»[ نور/۳۳.]. پس آنچه كه در زندگي در درجه اول اهميّت دارد، بندگي و اطاعت خداوند و حفظ پاكدامني و عفّت است.
خواهر محترم، در پايان شاخه گلي از گلستان نبوي پيش كش شما مي كنيم: پيامبر خدا(صلى الله عليه وآله) فرمودند: «آنچه از دنيا نصيب تو باشد، اگر ناتوان هم باشى، به تو مى رسد و آنچه به زيان تو باشد، به زور نمى توانى آن را از خود دور كنى. هركس به آنچه از دستش رفته اميد نداشته باشد، آسوده است و هر كس به آنچه خداوند روزى اش كرده، خرسند باشد، شادمان مى گردد ».
خواهر گرامي به ياد داشته باشيد كه باد با شمع هاي خاموش كاري ندارد، اگر بر تو سخت مي گذرد بدان كه روشني.
تو شاهكار خالقي تحقير را باور مكن
بر روي بوم زندگي هر چيز ميخواهي بكش
زيبا و زشتش پاي توست، تقدير را باور مكن
تصوير اگر زيبا نبود نقاش خوبي نيستي
از نو دوباره رسم كن، تصوير را باور مكن
خالق تو را شاد آفريد، آزاد آزاد آفريد
پرواز كن تا آرزو، زنجير را باور مكن

موفق باشید.

پاسخ :
با سلام وتشکر .
در یک نگاه جامع وکلی و با تامل و دقت در اختلافات و تفاوت ها از یک سو و مسله به قول شما خوش بختی و مانند آن از سوی دیگر باید به چند نکته اشاره گردد :
۱- بعضی از تفاوت‏ها معلول ستم و تجاوز افراد نسبت به حقوق دیگران است.
تفاوت‏ها ظالمانه و غیر منطقی است. با از بین رفتن نظام طبقاتی و گسترش عدالت اجتماعی از میان خواهد رفت. هیچ گاه اسلام و قرآن این گونه تفاوت‏ها را تأیید نکرده است، زیرا بر اساس استعمار و استثمار صورت گرفته و آن‏ها را نمی‏توان به حساب دستگاه آفرینش گذارد. مشکلات مالی بسیاری از خانواده ها ناشی از ظلمی است که در گذشته بر آن ها یا پدران آن ها شده است . اگر ظلم ها نبود، وضع کنونی یک خانواده و خاندان حتی یک جامعه متفاوت بود.
خداوند نخواسته ظلم باشد. راهکار برطرف شدن آن ها را هم با ارسال پیامبران ارائه داده اما این راهکار هیچ گاه به طور کامل به نتیجه نرسیده، زیرا خداوند نظام عالم را بر اساس سنت های معینی بنیان نهاده ، از علت و معلول در عالم سرپیچی نمی نماید. بنا ندارد که به طوری اعجاز گونه ظلم ها را از بین ببرد و عدالت را در همه جا حاکم نماید، یا ظالمان را مجبور کند که ظلم ننمایند و جلوی تلاش های انبیا را نگیرند؛ بلکه بشر باید با همت و تلاش خود مانع ظلم ظالمان شوند و عدالت کامل را محقق سازند.
۲. خداوند، عالم هستی را بر اساس نظام علت و معلول (اسباب و مسببات) استوار کرده است. هیچ پدیده‏ای بدون علت به وجود نمی‏آید. هر آنچه در عالم هستی محقق می‏شود، ناشی از علت و سبب خاصی است. آتش علت سوزاندن است. پیدایش درخت میوه، معلول قرار گرفتن نهال درون خاک با شرایط و کیفیت خاص و آب و هوای مناسب و غیره است، لازمه‏ نظام علت و معلولی حاکم بر جهان هستی، تحقق پدیده‏ها به دنبال علت آن هاست.
یعنی همان گونه که قانون جاذبه زمین موجب آسایش انسان ها و ساختن بناهای بلند و زندگی و حرکت بر روی کره زمین است، همین قانون باعث می‏شود که اگر کسی از ارتفاع بپرد، با زمین برخورد کند و بمیرد.
همان طور که آتش علت سوزاندن است و برای انسان منافعی مانند روشن کردن کوره‏های ذوب آهن و یا پختن غذا دارد، اگر آتش به خانه یا بدن انسان برسد ، علت و سبب سوزاندن و صدمه دیدن آن ها می‏شود و... ؛ کیفیت زندگی بسیاری از افراد هم در بسیاری از موارد تابع و نتیجه رفتارها و تصمیم گیری های گذشته خود آن ها یا نسل های گذشته شان است ؛ مثلا اگر در مملکتی تلاش عمرانی و به کار گیری روش های مدرن رفاهی و تهیه امکانات رفاهی و ... به هر دلیلی حاصل نشود، نتیجه آن فقر و بدبختی و نکبت نسل های آتی خواهد بود .
البته در تحقق این وضعیت عوامل گوناگونی می توانند دخیل بوده نقش آفرینی کنند، اما نمی توان توقع داشت که علت ها به معلول طبیعی خود منتهی نشوند. مثلا اگر در اروپا چند نسل به تلاش و تحقیق و پژوهش و توسعه امکانات رفاهی و خدماتی دست بزنند و به هر راه و وسیله ای ثروت جمع نمایند، اما در نهایت رفاه و امکانات رفاهی و زندگی بهره مند برای نسل های بعد از خود به ارمغان نیاورند .
به همين نسبت در مورد تمكن هاي مالي بی بهرگی مادي و رفاهي انسان‌ها هم در برخی موارد معلول کار و تلاش خودشان است. قانون خلقت بر آن نهاده شده که هر کسی به اندازه سعی و تلاش خود بهره­مند شود . مطمئنا کسی که به تنبلی خو کرده باشد، یا مقدمات صحیح موفقیت اقتصادی را فراهم ننموده باشد، نمی‌تواند مانند دیگران از نعمت‌های دنیوی بر خوردار شود. کسی که کار و تلاش بیش تری می‌کند، بهره بیش تری خواهد داشت، گرچه اهل معصیت و گناه باشد .
۳- قسمتی دیگر از تفاوت‏ها، طبیعی و لازمه آفرینش انسان است، یعنی هر قدر اصول عدالت در جامعه انسانی رعایت شود، باز همه انسان‏ها از نظر استعداد و هوش و انواع ذوق و سلیقه‏ها یکسان نخواهند بود. مسلما بهره مندی از نعمت هایی مانند مال و ثروت هم رابطه مستقیمی با استعداد و توان کار اقتصادی و مانند آن دارد که این امور در همه افراد یکسان نیست؛ این همان حقیقتی است که از آن به تقدیر روزی خداوند نام برده می شود.
معمولاً بخشش‏های الهی و استعدادها چنان تقسیم شده‏اند که هر کسی قسمتی از آن‏ها را دارد، یعنی کم‏تر کسی پیدا می‏شود که همه نعمت‏ها را یک جا داشته باشد. اگر کسی از نعمت مال بهره مند است. اما شاید در نعمت سلامت یا فرزند مناسب بهره چندانی نداشته باشد . اگر کسی در فقر به سر می برد. اما دارای نعمت های مشابه در زمینه ای دیگر است ، مثلا از اعتقادات پاک و سالم برخوردار است که منزلت اجتماعی و شهرت نیک و اعتماد جامعه را به دنبال دارد . (۱)
در هر حال اختلاف و تفاوت در این امور مادی و ظاهری باعث احتیاج و نیازمندی انسان ها به یکدیگر و تشکیل جامعه بشری دارای پیوندهای عمیق خواهد بود ، از این رو قرآن مجید می‏فرماید:
" معیشت آن‏ها را در حیات دنیا میان آنان تقسیم کردیم . بعضی را بر بعضی برتری دادیم، تا آن‏ها یکدیگر را به کار گیرند و به یکدیگر خدمت نمایند".(۲)
قرآن مجید به یکی از اسرار مهم تفاوت‏ها اشاره کرده و آن آزمایش الهی است. خداوند می‏فرماید:
"او کسی است که شما را جانشینان در زمین قرار داد . بعضی را بر بعض دیگر درجاتی داد، تا شما را به آن چه در اختیارتان قرار داده بیازماید".(۳)
راز اصلی تفاوت ها را باید در حقیقت عالم یعنی آزمودن انسان دریافت ؛ در حقیقت تفاوت‏ها برای این است که معلوم شود انسان چگونه از امکانات خدادادی بهره برداری می‏کند. اگر نابرابری‏ها نبود، زمینه امتحان در شکلی مهم و جدی از میان می‏رفت.
البته شکل آزمون ها دارای تفاوت های بسیاری است، بعضی افراد با مال و نعمت و گروهی دیگر با تنگدستی و نقمت، گروهی با بیماری و درد جسمی و گروهی با سلامتی و تندستی آزمایش می‏شوند؛ اما همه اختلافات به شکلی دقیق و عادلانه در نحوه تکالیف انسان ها و محاسبه اعمال شان در قیامت مورد محاسبه قرار می گیرد .
مطمئناً آنان که در دنیا از نعمات بیش تری برخوردار بودند، بیش تر مورد سؤال و درخواست هستند. باید بیش تر پاسخگو باشند . کسانی که آزمون های سخت فقر و بیماری و ... را گذراندند،وضع بسیار بهتر و آسان تری را پیش رو خواهند داشت. خدا را به خاطر این تقدیر شکر خواهند کرد که در برابر سختی کوتاه دنیا سعادت ابدی را نصیب آن ها نموده است.
نکته مهم در سرتاسر این موضوع آن است که با وجود تفاوت ها عدالت در تکالیف و مسئولیت ها و آزمایشات و محاسبه اعمال این افراد متناسب با داشته و توان مندی ها و امکانات موجود در زندگی شان ملاحظه شود که یقینا این گونه خواهد بود.
نگاه خود را به زندگی در این جهان نباید محدود کنیم. این بخش از زندگی را باید در پیوست با بخش عظیم‏تر از زندگی و حیات جاودانه و عالم برتر و حقیقی‏تر نگاه کنیم. اگر نگاه ما به زندگی محدود به دنیا بود، اشکال از تفاوت‏ها در دنیا به جا بود، در حالی که هر چیزی در دنیا، آزمایشی برای انسان است که در عالم دیگر نتیجه آن را خواهیم دید . نباید از وجود برخی تفاوت ها در دنیای کوتاه ناراحت بود .
در روایات متعددی آمده :« در روز قيامت كسانى كه در دنيا با صحّت و عافيت به سر بردند، دوست دارند كه گوشت بدن آن ها را با قیچی در دنيا چيده بودند براى ثواب هایی كه مى‏بينند به اهل بلا مى‏دهند. » (۴)
ونیز از حضرت علی(ع) نقل شده: «هر کس از شیعیان ما به بلایی مبتلا شود و صبر کند، برای او اجر هزار شهید است.»(۵)
از امام باقر(ع) حکایت شده: «اگر مؤمن می دانست که خداوند در مقابل بلاها چه اجری به او می دهد، آرزو می کرد گوشت های بدنش را قیچی می کردند تا او به اجر آن برسد.»(۶)
هر چه بلا سخت تر و تحملش مشکل تر باشد، اجر آن هم بیشتر خواهد بود . تحمل کردن مشکلات زندگی محدود دنیا و رسیدن به اجر ابدی ارزشمند است.بعضی از درجات اخروی را فقط به کسانی می دهند که بلاهای خاصی را تحمل کرده باشند. از امام صادق(ع) حکایت شده: «در بهشت درجه ای هست که فقط با صبر کردن بر مریضی های جسمی می توان به آن درجه رسید.»(۷)
ازآن جا که زندگی و سعادت حقیقی در آخرت معنا دارد و برخی ازرنج ها زمینه ساز سعادت اخروی ماست، بیماری ها نعمت های خدا برای ماست و خدا از روی محبت و علاقه به بندگانش انها را به رنج ها مبتلا کرده تا به سعادت برسند .اگر در دنیا سلامت جسمی داشتند ،معلوم نبود بتوانند با اعمال خود سعادت اخروی را به دست بیاورند.

پی‌نوشت‌ها:
۱. استاد مطهری، بیست گفتار، انتشارت صدرا ، تهران. بیتا، ص ۱۰۹.
۲. زخرف (۴۳) آیه ۳۱.
۳. انعام (۶) آیه ۱۶۵.
۴. شيخ حسن ديلمى‏، إرشاد القلوب إلى الصواب‏، شريف رضى‏ ، قم‏، ۱۴۱۲ ق‏، ج ۱ ، ص ۴۲.
۵. محمد اسکافی، التمحیص، نشر مدرسه امام مهدی، قم ۱۴۰۴ ق، ج ۵۹، ص ۱۲۵.
۶. محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، نشر دار الاحیا التراث العربی، بیروت، ۱۴۰۳ ق ، ج ۶۷، ص ۲۴.
۷. همان، ص ۲۱۲.

با عرض سلام و تشکر از ارتباطتان با شهر سوال!

خوشبختی باید از درون وجودمان بجوشد و به بیرون تراوش كند كه اگر اینچنین نشود، محال است كسی بتواند خوشبختی را به ما تزریق كند. برای همین است كه می‌گویند خوشبختی باید درون كاسه سرمان باشد نه در اسباب و اثاثیه‌ای كه دور و برمان جمع می‌كنیم!

این جمله را شنیده‌اید كه می‌گوید پول حتما خوشبختی نمی‌آورد، اما فقر قطعا بدبختی می‌آورد؟ این جمله می‌خواهد نقش پول در زندگی ما آدم‌ها را نشان دهد و گرچه تا حدی درست می‌گوید، اما كمی هم به اشتباه رفته است.
پول مانع خوشبختی نیست، با اسكناس‌های كار راه‌انداز، می‌شود آدم‌های زیادی را خوشحال كرد و كار آدم‌های زیادی را راه انداخت. كمترین ماموریت پول در زندگی این است كه رفاه را به ما هدیه دهد و راه رسیدن به آرزوها را هموارتر كنداما ماموریت مهم تر آن این است که بوسیله ی پول به دیگران و نیازمندان کمک کنیم.
اما اگر ثروت ما در زندگی هنگفت نباشد و پولی كه هر ماه به دستمان می‌رسد در حد رفع حاجت باشد به این معنی نیست كه ما خوشبخت نیستیم و چرخیدن‌مان حول و حوش خط فقر، باعث بدبختی است. پول نه لزوما كسی را خوشبخت می‌كند و نه لزوما كسی را بدبخت، چون پول فقط یكی از صدها شرط برای خوشبخت بودن است و بودن یا نبودنش به تنهایی ارتباطی با احساس خوشایند خوشبختی ندارد.

در واقع خوشبختی یك احساس است!
میدانیم كه احساسات ما در ذهنمان تجربه می شوند. یعنی تمام عوامل بیرونی وقتی بر محمل ذهنیات ما سوار شده و رنگ آنرامی پذیرند احساساتمان را می سازند. پس در آن واحد دو انسان از یك منظر واحد دو احساس متفاوت را تجربه می كنند.
حال ببینیم این احساس چگونه است ؟
**طبیعی است كه وقتی انسان پول كافی بدست می آورد تا مایحتاجش را تامین كند احساس خوبی دارد و از داشتن آن پول احساس رضایت و خوشبختی می كند. ولی وقتی در عین داشتن پول كافی برای مایحتاجش به محض اینكه با كسی مواجه شد كه از او پول بیشتری دارد، دچار عناد بخود و یا عناد به دیگری می شود، آیا در این لحظه احساس خوشبختی و احساس رضایت از خودش خاتمه می یابد؟ و یا اگر انگیزه اش از پول درآوردن آن باشد كه بیشتر از دیگران داشته باشد، غیرازاین نیست كه هیچوقت احساس خوشبختی نمی كند.
**وقتی كسی توفیق و همت آنرا دارد كه درس بخواند و به مدارج بالای علمی برسد، از پیشرفت خود خوشحال شده و احساس خوشبختی می كند ولی اگر هدفش آن باشد كه از دیگران از نظر علمی جلو بزند نه تنها در طول تحصیل بلكه بعد از فارغ التحصیل شدن هم احساس رضایت و خوشبختی نخواهد كرد.
خوشبختی آنقدر نزدیك ماست كه گاهی آن را نمی‌بینیم، حتی ناخواسته به آن پشت پا می‌زنیم و دورش می‌كنیم.

** به این داستان کوتاه هم توجه کنید:
روزی یک مرد ثروتمند، پسر بچه کوچکش را به ده برد تا به او نشان دهد مردمی که در آنجا زندگی می کنند، چقدر فقیر هستند. آن دو یک شبانه روز در خانه محقر یک روستایی مهمان بودند. در راه بازگشت و در پایان سفر، مرد از پسرش پرسید: نظرت در مورد مسافرتمان چه بود؟پسر پاسخ داد: عالی بود پدر! پدر پرسید آیا به زندگی آنها توجه کردی؟پسر پاسخ داد: بله پدر! و پدر پرسید: چه چیزی از این سفر یاد گرفتی؟پسر کمی اندیشید و بعد به آرامی گفت: فهمیدم که ما در خانه یک سگ داریم و آنها چهار تا. ما در حیاطمان یک فواره داریم و آنها رودخانه ای دارند که نهایت ندارد. ما در حیاطمان فانوس های تزیینی داریم و آنها ستارگان را دارند. حیاط ما به دیوارهایش محدود می شود اما باغ آنها بی انتهاست! با شنیدن حرفهای پسر، زبان مرد بند آمده بود. بعد پسر بچه اضافه کرد : متشکرم پدر، تو به من نشان دادی که ما چقدر فقیر هستیم!

** نکات نهایی و کاربردی:
۱- انسان در زندگی هرگز نباید به خاطر «رزق و روزی» دنیا غبار غم و غصّه را در خانه ی قلب خویش نشانده و از اینکه آیا وضعیّت مالی او به اندازه ای هست که بتواند از عهده ی اداره ی زندگی خود برآید یا خیر؟! دچار اندوه و نگرانی شود، چرا که مسئله ی «روزی» امری است گریز ناپذیر که خالق متعال هیچ جنبنده ای را از آن محروم نخواهد ساخت.
۲- نباید فراموش کرد دنیا محل گذر است نه ماندن. سختی و آسانی آن به سرعت می گذرد و همه فراموش می شود؛ لذت ها، مریضی ها، شادی ها و غم ها از بین می رود. آن چه می ماند آن مساله سرمایه بزرگ و هدایت است. گاه به فردی می گوییم فقیر که هیچ بهره مالی ندارد، اگر این فرد مثلا در گروه تکفیری ها فعالیت می کرد و ثروت دنیا را در اختیار داشت، باز هم غنی خوانده می شد یا به لحاظ فقر معنوی که داشت، فقیر محسوب می شد؟!
۳- اگر انسان فقيري در زندگي كوتاه و گذراي دنيا از جاده مستقيم الهي خارج نشود و بر اين حالت فقر صبر نمايد خداوند در زندگي جاودانه آخرت مقام بالا و نعمت هاي زيادي به او مي‌دهد همان گونه كه امام رضا عليه السلام در روايتي مي‌فرمايد:
در روز قـيـامت خـداوند، جـلّ ثناؤه، همچنان كه برادرى از برادرش پوزش مى‌‏خواهد، از بنده مؤمن نيازمند خود در دنيا، عذر مى‏‌خواهد و مى‌‏فرمايد: به عزّت و جلالم سوگند كه من تو را در دنيا از سر خواريت نزد من، محتاج نكردم. اكنون اين سرپوش را بردار و ببين به جاى دنيا به تو چه داده‌‏ام. او سرپوش را بردارد و گويد: با اين عوضى كه به من دادى مرا چه زيان اگر آنچه را در دنيا از من گرفتى.[كافي ج ۲ ص ۲۶۴]
۴- پولدار شدن آدم ها نيز ربطي به خوبي و بديشان ندارد. خداوند سنت هايي دارد كه هر كس آن سنت ها را رعايت كند چه كافر چه مؤمن به پول و ثروت مي‌رسد. به عنوان مثال هر كس تلاش نمايد و زحمت بكشد، يا به كسب و تجارت بپردازد و در اين مسير مهارت كافي داشته باشد، مي تواند صاحب پول و ثروت گردد. اما اگر كسي بيكاري و تنبلي را پيشه كند، يا در زندگي اش حساب و كتاب نداشته باشد، فقير مي شود، مي خواهد مؤمن باشد يا كافر.

موفق باشید.

پاسخ :
باسلام وتشکر .
در ابتدا باید اشاره شود هر چند فقر در روایات شدیدا نکوهش شده و در بعضی روایات از آن به مرگ و بزرگترین مرگ تعبیر کرده اند، مثل: «الفقر الموت الاکبر»(نهج البلاغه، حکمت ۱۶۳).
برخی روایات فقر را از قتل و کشته شدن شدیدتر شمرده است، مثل: «الفقر اشدّ من القتل»(میزان الحکمه، ج۷، ص۵۰۴،ح۱۵۶۹۱، چاپ ۱۳۶۲). در عین حال بر خلاف تصور شما اگر کسی به این بلا مبتلا گشت و صبر و تحمل پیشه کرد و شکیبائی ورزید، پاداش فراوان الهی شامل حالش می گردد. در روایتی می خوانیم:ای جماعت فقرا! خوشدل و خوشحال باشید و قلبتان از خداوند راضی باشد تا خداوند بر فقرتان به شما پاداش دهد.(میزان الحکمه، ج۷، ص۵۲۲، ح۱۵۸۱۱).
حضرت صادق از فردی به نام محمد خزاز می پرسد: آیا به بازار رفته و دیده ای که میوه و چیزهائی که دوست داری بفروشند؟در برابر هر چیزی که می بینی و نمی توانی بخری خداوند به تو حسنه و پاداش عنایت می کند.(همان، ح۱۵۸۰۸).
در روایتی دیگر می خوانیم: فقرای مسلمان چهل سال قبل از ثروتمندان مسلمان وارد بهشت می شوند و در آنجا به سیر و گردش مشغولند.(همان، ح۱۵۸۰۱).
ودر مجموع باید گفت آن کس که از نعمت زیاد برخوردار است ، مسئولیت پاسخ گویی بیشتری در مقابل پروردگار و نعمت هایی که به او داده شده ، خواهد داشت.
چه بسا شخص ثروتمند در آخرت آرزو کند که ای کاش از این همه ثروت دنیوی برخوردار نبود ؛ زیرا برای هر نعمتی که به او داده شد ، حساب خواهد شد و کفران هر نعمت عذاب پرودگار را خواهد داشت . این حکم حتی در مورد مومنان جاری است. مومنانی که از نعمت های دنیوی بیشتر برخوردار باشند ، حساب آنان نیز سنگین تر است.
از طرف دیگر فقرا دو گروهند، مؤمن و غیر مؤمن‌.
فقرای مؤمن اگر به دلیل جنبة بشری مرتکب معصیت شوند بعید نیست که خداوند در قیامت تخفیفی در کیفر آنها بفرماید، ولی فقیر غیر مؤمن با گناهکاران ثروتمند در کیفر تفاوتی نخواهند داشت مگر به این که ثروتمندان به دلیل برخورداری از امکانات، گناه بیشتر انجام دهند،از این رو کیفرشان نیز سنگین‌تر است ولی گناهکار فقیر چون زمینه گناه برایش کمتر فراهم است ،کمتر خلاف می کند و کیفر او نسبتاً سبک‌تر خواهد بود.
اما در خصوص فقرای مؤمن روایاتی نقل شده که بر اساس آنها ممکن است خداوند برخی از نافرمانی آنان را مورد عفو قرار دهد مثلاً در روایتی آمده: «إنّ الله یلتفت یوم القیامه إلى فقراء المؤمنین شبیهاً بالمعتذر إلیهم؛(۱) خداوند در روز قیامت به سوی فقرای مؤمن شبیه افراد عذرخواه نگاه می‌کند و عذرخواهانه بدان ها بذل توجه می‌کند».
در روایت دیگر آمده: «إنّ الله لیعتذر إلى عبده المؤمن المحوجّ فی الدنیا، فیقول فانظر إلى ما عوّضتک من الدنیا؛(۲) خداوند از بنده نیازمند خود در دنیا عذر می پذیرد و می فرماید: نگاه کنید به عوض آنچه در دنیا به شما داده نشده بود».
بر اساس این گونه روایات معلوم می شود که خداوند ممکن است رنج فقر مؤمنان گناهکار را در آخرت از طریق عفو و بخشش خود جبران کند.
پی‌نوشت‌ها:
۱. میزان الحکمه، ج ۷، ص ۵۱۸، نشر الاعلام الاسلامی، قم ۱۴۰۴ق.
۲. همان.

پاسخ :
با سلام وتشکر .
در باره فراز اول سوال تان باید گفت در این زمان وتا ابدیت تاریخ قران به عنوان معجزه ماندگار برای بشر وجود دارد
اگر کسی در پی درک وقبول حقایق از طریق معجزه است قران معجزه الهی است به قران مراجعه نماید .
در باره فراز های بعدی سوال تان باید گفت : نباید تصور کرد خداوند یکى را که ممکن بود زیبا باشد، زشت قرار داد و دیگرى را که ممکن بود زشت باشد، زیبا قرار داد، یا امکان وجود در خانواده ثروتمند یا عالم و دانشمند داشت، اما در خانواده فقیر و بی سواد قرار داد ؛ فیض الهى از ناحیه خدا تمام است و او در حق هیچ موجودى تبعیض روا نمى‏دارد، بلکه موجودات هستند که به فرا خور شأن و جایگاه و مرتبه خود و عوامل دیگر قبول فیض مى‏کنند و به اندازه استحقاق، در مرتبه‏اى از عالم هستى جا مى‏دارند.
این سخن برای آن است که تبعیض و نابرابری از طرف خداوند تصور نشود.
دوم: به رغم همه تفاوت ها در میان انسان ها، عنصر اختیار در همه وجود دارد . به خاطر عنصر اختیار و حق انتخاب انسان ها است که مشاهده می کنیم انسان ها در شرایط مساوی از نظر طبیعی، خانوادگی، ژنتیکی و... عملکرد های متفاوتی دارند.
در یک خانواده، شخصی مانند کمیل بن زیاد نخعی از یاران خاص و از اصحاب سرّ امیرالمومنین (ع) قرار می گیرد و برادر دیگر (حارث بن زیاد نخعی) قاتل فرزندان مسلم بن عقیل می شود.از این نمونه ها در تاریخ بسیار است.
هم چنین به واسطه همین عنصر اختیار است که پسر یزید بن معاویه ، حاضر نمی شود خلافت بعد از پدر را برگزیند؛ اما عموی امام زمان و پسر امام معصوم (جعفر کذاب)، خود را برای غصب مقام امامت، جلو می اندازد. یا پسر پیامبر اولوالعزم الهی و شیخ الانبیاء (حضرت نوح) جهنمی می شود، اما فرزند دشمن پیامبر(ص) از یاران آن حضرت می شود.
سوم :مهم ترین نکته ای که باید به آن توجه کنید، این است که سعادت و زندگی حقیقی انسان ها در آخرت مهیا شده و دنیا و زندگی آن با همه فراز و نشیب هایش تنها آزمونی است برای تعیین جایگاه زندگی حقیقی در آخرت .در این مسابقه و محل آزمون ، شرایط مسابقه و میدان عمل و نوع تکلیف برای انسان ها یکسان نیست . خداوند فرموده است : «لایکلف الله نفسا الا وسعها » (۳) هیچ کس را جز به اندازه توان او تکلیف نمی کنیم .
کاملا روشن است که توان انسان ها در اوضاع نامساوی، نامساوی خواهد بود و خداوند نیز بر اساس همان اوضاع و با توجه به عنصر اختیار در وجود هر انسان بر او تکلیف می کند تا میان مسابقه برای رسیدن به مقام قرب الهی به تلاش و کوشش بپردازد . بر اساس همان تفاوت ها است که جزا و پاداش می دهد، مانند میدان مسابقه دو و میدانی که در یک پیست دایره شکل جریان می یابد.
در دوهای دویست و چهارصد متر، خط استارت دوندگان، با هم تفاوت می کند؛ در حالی که خط پایان همه، یک خط است. یعنی در پیست دو و میدانی، فردی که در قوس اول و کناری متمایل به داخل می نشیند؛ از همه عقب تر است. فردی که در قوس خارجی می نشیند؛ از همه جلوتر استارت می زند.
حال در راه رسیدن به خدا هم همین گونه است. یعنی خداوند هرگز نگفته موقعیت هایی که برای شماست، نسبت های مساوی دارند؛ بلکه خداوند نسبت های عادلانه برای آنها قرار داده است. یعنی اگر ظهر تابستان و در کنار تنور، شاطر و نانوا روزه بگیرد؛ روزه اش با روزه زمستان فردی که از اذان صبح تا اذان مغرب خوابیده؛ یکسان نیست. فردی که برای شرکت در نماز جماعت، به مسجد کنار منزل می رود؛ با فردی که برای شرکت در نماز جماعت باید نصف شهر را بپیماید؛ هرگز مزد و پاداش مساوی نخواهد داشت.
پرهیز از نگاه به نامحرم در ایران و اروپا، یک پاداش را ندارد. زیرا محیط امتحان، محیطی مساوی نیست؛ از این رو نمره هر امتحان، تفاوت می کند.
در نظر بگیرید در یک شب، دو فرزند به دنیا می آیند. یکی در خانه فردی دزد و معتاد؛ و دیگری در خانه یک مرجع تقلید.
باید بدانیم برای خداوند مهم نیست شما در یک خانواده معتاد و دزد به دنیا می آیید؛ یا در خانه یک مرجع تقلید. بلکه برای خداوند مهم است که برای هر دو نفر، امتحاناتی متفاوت، با ارزش واقعی یکسان قرار دهد؛ تا بتوانند جوهره خویش را نشان دهند.
تصور کنید فرزند مرجع تقلید به خاطر آبروی پدر و مثلاً از ترس او نماز می خواند. نماز صوری او، در راه تکامل و رسیدن به سعادت، او را سانتی متر سانتی متر جلو می برد. اما فرزند آن فرد معتاد برای نماز خواندن، باید پنهان از چشم پدر نماز بخواند؛ تا کتک نخورد.
نماز او، در راه تکامل و انسان شدن، او را کیلومتر کیلومتر جلو می برد.
ماده امتحانی یکسان است(نماز). امتحان دهنده هم یکسان هستند (انسان) اما نمره این ماده امتحانی، یکسان نیست. برخلاف امتحانات ما در مدارس که مثلاً سوال ۵ برای همه دانش آموزان دو و نیم نمره دارد.
با این توضیحات مسئله جزا و پاداش کاملا روشن می شود که خداوند بر اساس شرایط، توانمندی ها و توان و مقدار تکلیف ؛ نیز بر اساس اندازه اختیار و حق انتخاب، جزا و پاداش می دهد، با تأکید بر این نکته که هیچ انسانی اختیار کامل و مطلق ندارد و هیچ انسانی به طور مطلق بی اختیار نیست.
درست است که اگر ما در موقعیت دیگری بودیم شرایط بهتری برای ما فراهم بود اما آزمون های سخت تر و توقعات به مراتب بیشتری از ما وجود داشت که معلوم نبود در آن شرائط به سعادت وکامیابی حقیقی می رسیدیم یا خیر .

با سلام و تشکر از ارتباطتان با شهر سوال!

خست به عنوان مقدمه بايد بگوييم سختي ها، گرفتاري ها و رنج هايي كه در اين دنيا گريبانگير برخي انسان ها مي شود لزوما به معناي عذاب الهي براي پاك شدن نيست و همين طور در مقابل، خوشي ها و نعمت هايي كه براي برخي انسان ها رخ مي دهد نمي تواند تنها به معناي اين باشد كه در آخرت عذاب بكشند.
بلكه اين سختي ها و خوشي ها عواملي دارد كه به برخي از آنها اشاره مي شود:
۱. آزمايش الهي يك سنت قطعي و حتمي است، آزمايش براي تحقق بخشيدن به نيّات و يا صفات دروني است.(۱)
أَحَسِبَ النَّاسُ أَن يُتْرَكوا أَن يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ(۲).
آيا مردم گمان كردند به حال خود رها مي شوند و آزمايش نخواهند شد. در اين آيه مي فرمايد ما حتما شما را آزمايش مي كنيم در آيه ديگر موارد آزمايش و امتحان را ذكر مي كند.
وَلَنَبْلُوَنَّكمْ بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوفْ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الأَموَالِ وَالأنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ(۳) .
«و البته شما را به سختي هايي چون ترس و گرسنگي و نقصان اموال و نفوس و آفات زراعت بيازماييم».
طبق اين آيات انسان مؤمن و تمامي انسان ها در اين دنياي مادي حتما آزمايش مي شوند پس تعبير صحيحي نيست كه خداوند آنها را عذاب مي كند بلكه امتحان الهي است. امام علي ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «بلا و گرفتاري مجازات ظالم است و امتحان براي مؤمن و براي انبياء رتبه و مقام و براي اولياء كرامت است.(۴)
۲. ترفيع مقام: از آيات و روايات ظاهر مي شود كه بلاها و سختي ما الطاف الهي هستند. اين الطاف باعث مي شوند كه انسان هاي الهي به مقامات بلند و بزرگ برسند.
امام صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمايند: «و انّه ليكون للعبد منزلة عند الله فما ينالها الا باحدي خصلتين امّا بذهاب ماله او ببليتة في جسده» همانا براي انسان جايگاهي در نزد خداوند است كه به آن جايگاه نمي رسد مگر به وسيله دو خصلت يا به رفتن مال و يا به بلايي كه در بدنش (بيماري) ايجاد مي شود.(۵)
عبدالله يعفور در نزد امام صادق ـ عليه السلام ـ از مشكلات و مصائب خود گفت امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود اي عبدالله اگر مؤمن مي دانست در مصيبت چه اجري دارد هر آئينه آرزو مي كرد كه با مقراض تكه تكه شود. (۶) پس طبق اين احاديث مشخص مي شود كه اين سختي ها و مشكلات خود يك لطف الهي است و تعبير به خير كردن نيكو است.
انسان با اين گونه مشكلات مي تواند به مقامات بالاتري دست پيدا كند.
۳. بلا نشانه دوست داشتن خداوند: خداوند قومي را كه دوست داشته باشد مبتلا به عذاب و مشكلات مي كند امام صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «راستي اجر و پاداش بزرگ براي بلاي بزرگ است و خدا مردمي را دوست ندارد جز اين كه آنها را گرفتار سازد».(۷)
امام صادق ـ عليه السلام ـ «إنّ الله احبّ عبدا غثّه بالبلاء غثا» راستي خدا چون بنده اي را دوست دارد او را خوب در گرداب بلا فرو مي برد. مثل حضرت ايوب پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و ائمه معصومين ـ عليهم السلام ـ كه غرق در بلا و گرفتاري بوده اند همه اينها نشانه محبوبيت الهي است نه عذاب الهي.
هر كه در اين بزم مقرب تر است جــام بـلا بيشترش مي دهنــد
۴. كفاره گناهان: بعضي از مصائب و مشكلاتي كه براي انسان پيش مي آيد كفاره گناهان است.
از انسان خطايي يا گناهي سر مي زند و براي او مشكلي پيش مي آيد تا به وسيله آن گناهش بخشيده مي شود. و اين خود يك رحمت و عنايت است نه عذاب. امام صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: راستي مؤمن خواب پريشان ببيند و هراس كشد و خدا براي آن، گناهش را بيامرزد و بدنش رنج كار بيند خدا گناهش را بيامرزد.(۸)
امام صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: رگي نلرزد و پائي بر نخورد و سري درد نگيرد و بيماري نيايد جز براي گناهي و اين است مقصود از گفتار خداوند عزوجل (و آنچه مصيبت به شماها رسد براي آن است كه خود به دست آورديد و خدا بسياري را هم گذشت مي كند.(۹) پس فرمود آنچه از آن گذشت مي كند بيشتر است از آنچه مؤاخذه مي كند.(۱۰)
قرآن كريم مي فرمايند: و چنان چه مردم شهرها همه ايمان آورده و پرهيزكار مي شدند همانا ما «درههاي» بركاتي از آسمان و زمين بر روي آنها مي گشوديم و ليكن «آيات و پيغمبران ما را» تكذيب كردند پس «ما هم» آنها را به كيفر كردار زشتشان رسانديم.(۱۱)
از آيات و روايات استفاده مي شود كه بين اعمال انسان و بلايا و شرور طبيعي و اجتماعي يك ارتباط حقيقي وجود دارد.(۱۲)
پس خيلي از مصائب و بي بركتي ما و از بين رفتن اموال وغيره به خاطر بي تقوايي و دوري از خداوند است.
۵. غرق در نعمت ها نشانه دوري از خداوند: وقتي انسان از خداوند دور مي شود و تن به عبادت نمي دهد، خداوند براي او تمام و كمال نعمت ها را در اختيارش قرار مي دهد تا با استفاده از اين نعمت ها از خدا دور شود، شخص فكر مي كند كه در نعمت غرق است و لكن اين عين غرق در عذاب بودن است قرآن كريم مي فرمايند:
وَلاَ تُعْجِبْك أَمْوَالُهُمْ وَأَوْلاَدُهُمْ إِنَّمَا يُرِيدُ اللّهُ أَن يُعَذِّبَهُم بِهَا فِي الدُّنْيَا وَتَزْهَقَ أَنفُسُهُمْ وَهُمْ كافِرُونَ(۱۳). مبادا اموال و اولادشان مايه اعجاب تو گردد و اين براي آنها نعمت نيست بلكه خدا مي خواهد به وسيله آن آنها را در دنيا عذاب كند و جانشان بر آيد در حالي كه كافر باشند.
اين آيه اشاره به اين واقعيت مي كند كه امكانات اقتصادي و نيروهاي انساني در دست افراد ناصالح نه تنها سعادت آفرين نيست بلكه غالبا مايه درد سر و بلا و بدبختي است زيرا چنين اشخاصي نه اموال خود را به جا مصرف مي كنند تا از آنها بهره مفيد و سازنده اي بگيرند و نه فرزندان سر به راه و با ايمان تربيت يافته دارند.(۱۴)
نتيجه: پس از اين مقدمات مشخص مي شود كه اگر خداوند در حق عده اي از بندگان در دنيا مهرباني زياد انجام مي دهد و امكانات و وسايل آرامش براي او فراهم مي كند و هيچ سختي و گرفتاري براي او پيش نمي آيد.
شايد اين نشان گر آن باشد كه خداوند مي خواهد او با امكانات رفاهي، غرق در گناهان شود نه اين كه خداوند غرق در گناه مي كند بلكه او با دست خود تمام درهاي هدايت را به سوي خود بسته است و مقتضاي هدايت را در خود از ميان برده است.
اگر انساني غرق در گناه وعصيان و اعمال زشت باشد و راهي براي هدايت نگذارد و هيچ اميدي براي بازگشت و هدايت او وجود نداشته باشد طبق سنت استدراج به او مهلت و امكانات داده مي شود تا بيشتر گناه كند پس اگر كسي غرق در نعمت بود و در همان حال زياد گناه كرد اين خود نشانه دوري از خدا و رحمت او است
در ضمن اين نعمت هاي دنيوي چه بسا براي برخي انسان هاي گناهكار براي پاداش خدا به برخي اعمال خوبشان در دنيا باشد تا كه روز قيامت هيچ طلبي از خداوند نداشته باشند.
اما در مشكلات و مصائب براي مؤمن همچنان كه قبلا گفتيم هر كدام دليل و حكمت خاصي داشتند كه براي امتحان و ترفيع مقام و آمرزش گناهان و غيره است
بنابراين اگر شخصي در اين دنيا كارهاي نيكو كرده باشد و اهل ايمان باشد خداوند مزد كارهاي او را در دنيا و آخرت مي دهد ولي اگر اهل ايمان نباشد نهايت چيزي كه مي توان در مورد اعمال نيك كافران پذيرفت اين است كه تأثيري در تخفيف عذابشان داشته باشد زيرا چنين كارهايي مي تواند روح خود پرستي و عناد را ضعيف كند.(۱۵)

پاورقی:

۱. مکارم شيرازي، ناصر ، تفسير نمونه، تهران، انتشارات دارالکتب الاسلاميه، ج۱۹، ص۲۰۴.
۲. عنکبوت : ۲.
۳. بقره : ۱۵۵.
۴. مجلسي، محمد باقر، بحارالأنوار، ج۶۷، ص۲۳۵، باب ۱۲.
۵. کليني، محمد بن يعقوب، الکافي، انتشارات دفتر مطالعات تاريخ معارف اسلامي، ج۲، ص۸۱.
۶. همان.
۷. کافي، همان، ج۵، ص۱۲۱.
۸. همان.
۹. شوري : ۳۰.
۱۰. کليني، همان، ج۵، ص۱۱۹ ـ ۱۲۱.
۱۱. اعراف : ۹۶.
۱۲. سبحاني، جعفر، المحاضرات في الالهيات، انتشارات امام صادق(ع) چاپ نهم ، ص۱۷۸.
۱۳. توبه : ۸۵.
۱۴. تفسير نمونه، همان، ج۸، ص۶۶.
۱۵. مصباح يزدي، محمد تقي، آموزش عقايد، شرکت چاپ و نشر بين الملل، چاپ بيست و يکم، ص۴۴۶.

موفق باشید.

با سلام و تشکر از ارتباطتان با شهر سوال!

بیشتر آن وقتی را که می خواهید صرف نگرانی و ترس و منفی بافی کنید، صرف مثبت اندیشی کنید. بزرگترین قهرمانان ورزشی جهان خودشان را در حالی تجسم می کنند که بدون هیچ گونه عیب و نقصی مسابقات مختلف را به نفع خود به پایان می رسانند. هیچ جایگاهی برای شکست در ذهن این افراد وجود ندارد. این درست همان چیزی است که شما هم باید به آن برسید. خودتان را ببینید که به آرزوها و اهدافتان می رسید. خودتان راتصور کنید که به آرزوهایتان رسیده اید، چه احساسی دارید؟ چه می گویید؟ بر روی این کار وقت بگذارید؛ این امر به شما امید می دهد تا راهتان را ادامه دهید.

معمولاً موارد مختلف به آن اندازه ای که آن ها را در ابتدای کار می بینید بد نیستند. گاهی اوقات چیزها بدتر از آنچه هستند به نظر می رسند تنها به این دلیل که ما خودمان خسته هستیم و از نظر ذهنی آمادگی نداریم. کمی استراحت و نگه داشتن حس شوخ طبعی می تواند به شما کمک کند. این گونه احساس ها به سرعت از میان می روند و شما مجدداً به حالت عادی باز می گردید.

یک ذهن باز خیلی راحت تر می تواند راه حل های متفاوت را پیدا کرده و آنها را به کار ببند تا یک ذهن کسل و خسته. یک ذهن ناامید به همه چیز اینطور نگاه می کند: "فایده اش چیست؟" یک ذهن بسته نمی تواند راه حل های ممکن را بررسی کرده و آنها را تشخیص دهد.

مثبت باقی بمانید. به هر حال باید همچنان بدانید که گزینه های مختلف چه هستند و بر طبق برنامه هر یک را امتحان کنید. هدف شما این است که راه حل مناسب را انتخاب کرده، تمام حواس خود را روی آن متمرکز کنید، و سپس عکس العمل مناسب نشان دهید. با استفاده از ۸ تکنیک ارائه شده در بالا پس از مدتی درک می کنید که در زندگیتان مشکلات کمتری رخ می دهند و احساس ناامیدی کمتری به شما دست خواهد داد. در عوض به این نتیجه می رسید که موقعیت های بیشماری پیش رویتان قرار دارند و متوجه می شوید که چگونه می توانید از آنها به نفع خود استفاده کنید.

موفق باشید.

سلام
الان شما عقیده خودتان را بیان کردید. آیا چون عقیده است پس غلط و بی ربط به حقیقت است؟
غیر از وهابی آدم کش و دزدی که ادعای شیعه گری می کند، راهی دیگری برای دین داری نیست؟
شما چگونه از خداوند سخن می گویید در حالی که همه دین ها را فریب می دانید؟ آیا منظورتان این است که فقط سخن شما درست است و باقی همه دروغ می گویند؟ با کدام منطق و استدلال؟ خودتان با این شعارها قانع می شوید؟

با سلام و تشکر از ارتباطتان با شهر سوال!

بايد ديد سعادت(خوشبختي) و شقاوت (بدبختي) حقيقتاً چيستند؟ آيا در رفاه بودن يا دكتر و مهندس و دانشمند شدن يا با دكتر و مهندس ازدواج كردن يا در محيط اسلامي متولّد شدن و رشد يافتن يا زيبا بودن قيافه ي ظاهري و امثال اين امور به معني خوشبخت شدن يا مستلزم سعادت است؟ و در مقابل، آيا فقر و بيماري و در زحمت و رنج بودن يا قيافه ي نازيبا داشتن يا در محيط كفر متولّد شدن و امثال اين امور برابر يا مستلزم شقاوت و بدبختي است؟ اگر كسي چنين مي انديشد پس بايد بسياري از كفّار و منافقين را سعادتمند و خوشبخت و بسياري از مومنان و انبياء و اولياء الهي را بدبخت بپندارد؛ و اگر كسي با چنين پنداري زندگي مي كند، او اساساً نمي تواند به خدا ـ به عنوان خير محض ـ ايمان داشته باشد.

در منظر اديان الهي و خداوند متعال، سعادتمند و خوشبخت آن كسي است كه بنده ي مطيع خدا باشد، چه در خانواده ي مومن متولّد شده و در اوج زيبايي و رفاه و ثروت و مقامات دنيوي باشد و چه در خانواده ي كافر متولّد شده، چهره اي نازيبا داشته و غرق در فقر و رنج و بيماري و... باشد. بر اين مبنا، دنيا اساساً نه جاي خوشبختي است نه جاي بدبختي، بلكه فقط و فقط جاي كسب خوشبختي و بدبختي حقيقي است. لذا آنكه دنيا را جاي بهرمند شدن و لذّت بردن مي انگارد از اساس دچار مشكل جهان بيني است؛ يعني جهان بيني الحادي دارد، اگر چه ظاهراً مسلمان و مؤمن است. در منظر عاقلان حقيقي ـ نه آنها كه خود را عاقل مي پندارند ـ دنيا همچون مزرعه اي است كه انسانها خود و اعمالشان را در آن مي كارند تا خود و نتيجه ي اعمالشان را در عالم برزخ و آخرت برداشت نمايند. دقّت شود! دنيا فقط جاي كاشتن اعمال نيست؛ بلكه ما خودمان را هم در همين دنيا مي كاريم تا در برزخ و آخرت ، خودمان را هم برداشت كنيم. و محلّ تولّد، چهره ي ظاهري، فقر و ثروت، رفاه و رنج، سلامتي و بيماري، ازدواج كردن، امكان ازدواج نداشتن و ... همگي صرفاً ابزارهاي كشت و كار مي باشند؛ و هيچكدام از اين ابزارها هم بهتر از ديگري نيستند؛ بلكه هر ابزاري كه به شخصي داده شده، متناسب با استعدادهاي ذاتي اوست؛ و او تنها از راه همان ابزارها امكان ترقّي دارد؛ و تكليف او نيز متناسب با همان ابزارهاست؛ « لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ ما آتاها ــــ خداوند كسي را مكلّف نمي كند مگر متناسب با آنچه كه به او داده است». يا به تعبير ديگر اين امور يا شرائط، سوالات امتحاني هستند كه انسانها بسته به نوع جوابهايي كه به آنها مي دهند سرنوشت بعد از مرگ خود را مشخّص مي نمايند. و البته شكّي نيست كه سوالات امتحاني هر كسي مختصّ خود اوست؛ چرا كه استعدادهاي ذاتي او غير از استعدادهاي ديگران است.

پس عدل خدا به اين نيست كه در اين دنيا به هر كسي چه بدهد؛ بلكه عدل الهي به اين است كه در برابر آنچه داده چه بخواهد. اگر خدا به كسي رفاه و ثروت و زيبايي و خانوده و محيط صالح و همسر خوب داده، تكليف متناسب با آن را هم از او خواسته است؛ و اگر كسي را نسبت به ديگران نازيبا آفريده يا در فقر و رنج يا بي همسر يا داراي همسر نامطلوب يا در خانوده و محيط ناصالح قرار داده از او نيز تكليفي در خور آن شرائط خواسته است؛« وَ لا نُكَلِّفُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها وَ لَدَيْنا كِتابٌ يَنْطِقُ بِالْحَقِّ وَ هُمْ لا يُظْلَمُون‏. ـــــــ و ما هيچ كس را جز به اندازه ي توانايي و وسعش تكليف نمى‏كنيم؛ و نزد ما كتابى است كه به حقّ سخن مى‏گويد؛ و به آنان هيچ ستمى نمى‏شود » (المؤمنون:۶۲) اگر كسي زيباست در برابر آن تكاليفي دارد؛ و آنكه نازيباست او هم تكاليفي دارد. آنكه همسر دارد، تكليفي دارد و آنكه ندارد يا بدش را دارد، تكليفي ديگر دارد.

موفق باشید.

با سلام و تشکر از ارتباطتان با شهر سوال!

این داستان را پیدا کردیم.

تاجرى بود که از این گونه روایات در مورد خمس خبر داشت. روزى به خدمت مرحوم آیت الله العظمى میرزا ابراهیم کلباسى رفت. او مرید آیت الله کلباسى بود، تمام نمازهاى صبح و ظهر و شب خود را پشت سر ایشان مى‏خواند. آن وقت‏ها که بانک نبود، مردم در خانه گاوصندوق داشتند، گفت: آقا! کلید گاوصندوقِ پول من، با یک بند همیشه در گردن من است. من به هر جا مى‏روم؛ میهمانى، مسافرت‏ و حتى حمام، این کلید روى قلب من است.

آن تاجر مى‏گفت: صداى پول که مى‏آید، دل من آتش مى‏گیرد. مرحوم کلباسى به او گفت: این مطلب چه ربطى به من دارد؟ گفت: این که به خدمت شما آمده‏ام و آدرس کلید را مى‏دهم، چون مى‏خواهم روز پنجشنبه با هفت هشت نفر از آن مسجدى‏هاى قوى هیکل براى ناهار به خانه من بیایید. من از ابتداى عمرِ تجارتم تا به حال خمس مالم را نداده‏ام. مى‏دانم که قرآن گفته است:
«وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُم مّن شَىْ‏ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ» «انفال (۸): ۴۱»

و بدانید هر چیزى را که [از راه جهاد یا کسب یا هر طریق مشروعى‏] به عنوان غنیمت و فایده به دست آوردید [کم باشد یا زیاد] یک پنجم آن براى خدا و رسول خدا ۹ و خویشان پیامبر، و یتیمان و مسکینان و در راه ماندگان است.

اما دلم نمى‏آید که از این پول‏ها دل بکنم. خدا خراب کند این دل را که نمى‏آید.
گفت: این پول به جان و قلبم بسته است. خیلى هم خمس بدهکار هستم، مثلًا بدهکارى من هم به پول آن زمان، دو هزار تومان است، که سى تا خانه مى‏شد خرید. این داستان براى زمان فتحعلى شاه است.
تاجر گفت: شما پنج شنبه بیایید، غذا را که خوردید، من طناب را هم آنجا مى‏گذارم. به این قوى هیکل‏ها بگو که دست‏هاى من را ببندند، کلید را دربیاورند، درب گاوصندوق را باز کنند. به فریاد، ناله و ناسزا گفتن من کارى نداشته باشند، شما خمس مال من را بردار و برو. چون من نمى‏توانم طور دیگرى خمسم را بپردازم. من خودم با پاى خودم نمى‏توانم به بهشت بیایم، به زور من را بکشید و ببرید
کلباسى دید از زمان پیغمبر صلى الله علیه و آله تا به حال، کسى این طور خمس نگرفته است، خیلى جالب است؛ با جنگ باید خمس گرفت. آمدند و ناهارشان را خوردند.
کلباسى گفت: بریزید و دست او را ببندید.

گفت: حضرت آیت الله! الآن نمک من را خوردید، چرا دست‏هاى من را مى‏بندید؟ گفت: کلید را از گردن او در بیاورید. کلید را از گردن او در آورده و در صندوق را باز کردند. آن مقدارى که خودش گفته بود برداشتند. بعد دیدند که غش کرد، داشت مى‏مرد. آیت الله کلباسى گفت: کاه‏گل بیاورید و جلوى بینى او بگذارید تا به هوش آید.

فرداى آن روز به خدمت آیت الله کلباسى آمد و خیلى دعا کرد، گفت: آقا! من مریض روحى هستم، در هر صورت چاره‏اى نبود، باید دست‏هاى من را مى‏بستید و به طرف بهشت مى‏کشیدید. من آدمى نبودم که به من بگویید: این بهشت است، برو. شهوت پول نمى‏گذارد که آدم به بهشت برود.

منبع:
انصاریان،آثار مثبت عمل، ص: ۳۳۳

موفق باشید.

پاسخ :
با سلام وتشکر .
به چند نکته دقت نمایید :
الف- در باره اختیار داشتن انسان فقط باید اشاره شود که سهم آدمی از مقدرات الهی اولاً این است که خداوند اراده و اختیار را برای آدمیان مقدر کرده است ؛یعنی خداوند در قضا و قدر عینی خود چنین مقدر کرده که انسان ها با اراده و اختیار خود عمل کنند و هیچ گونه جبری به آنها در نحوة عملکردشان وجود نداشته باشد. از این روی حکیم صدرالمتألهین تصریح کرده:
آدمی در مختار بودنش مجبور است ؛یعنی برای او از سوی خداوند مقدر شده که با اراده و اختیار عمل کند. پس اختیار انسان اختیاری نیست بلکه انسان در مختار بودنش مجبور است و نمی‌تواند مختار و با اراده نباشد.(۱)
بنابراین اختیار داشتن انسان جزئی از مقدرات الهی است.
دوم: اختیار انسان از تقدیرات الهی این است که هرچه را خداوند در قضا و قدر عینی خود برای آدمی مقرر داشته است، انسان با اراده و اختیار و سایر شرایط و علل و عوامل آنها را انجام می دهد، و در انجام آن امور هیچ گونه جبری بر او نیست.(۲)
ب- در باره مقایسه خود با خدا به این گفته مولوی دقت کنید :
از قیاسش خنده آمد خلق را
چون که خود پنداشت صاحب دلق را .
خداوند همه عالم را خلق و راه تعالی و سعادت را مشخص نموده واین همه راه های وابزار ادراکی وتحریکی را هم در اختیار بشر قرار داده وقت او راه درست طی نکند چرا تقصیر را بر خدا می گذارید ؟
مثل پدر ومادری که همه امکانات را در اختیار فرزندش قرار داده ولی او بر اثر باز گوشی درس نمی خواند اخر سال رفوزه می شود تقصیر کیست ؟
ج - در یک نگاه عمیق وتحلیل جامع باید گفت جهان هستی نظامی هدفمند و هدف‌گرا است،‌ چون آفریننده آن خداوند حکیم است. حکیم کسی است که کار و قول و عملش بدون حکمت نیست. از سویی می‌دانیم بر اساس «توحید افعالی» فاعل و علت همه فعل و انفعالات جهان،‌خداوند حکیم است.
بنا بر این لباس هستی یا نیستی،‌ وجود یا عدم به تن چیزی پوشانده نمی‌شود مگر به اراده حق تعالی. هیچ حادثه و اتفاقی نمی‌افتد،‌ و هیچ سالمی بیمار نمی‌شود و بیماری شفا نمی‌یابد مگر آن که مقرون به حکمت و علتی باشد. البته حکمت و علت پیدایش پدیده‌ها و حوادث مادی است و برخی غیر مادی.
حق تعالی به مقتضای حکمت خویش برای پیدایش هر پدیده‌ای، علتی مادی یا معنوی و یا هر دو قرار داده است.
پیش از بیان حکمت‌ها در بلاها و مصیبت‌ها، ذکر این نکته لازم است که نعمت‌ها، خوشی‌ها و لذت‌های دنیا از یک سو و سختی‌ها و بلاها و مصیبت‌ها از دیگر سو امور نسبی هستند و به نوع واکنش انسان در برابر آن ها بستگی دارد.
بلاها برای کسانی که در برابر آن، راه بی‌خبری پیش می‌گیرند و ناله و شکوه سر می‌دهند و اظهار عجز و ناتوانی می‌کنند، واقعاً بلاست، ولی آدم‌هایی که از آن بهره‌برداری مثبت می‌کنند و با صبر و استقامت در رویارویی با مشقت‌ها روح خود را کمال می‌بخشند،‌ نردبان ترقی و کمال و نعمت بزرگی است . آدمی باید با مشقت‌ها و سختی‌ها رو به رو گردد و آن را تحمل کند تا هستی و کمال لایق مقام انسانی را بیابد و به آسایش و رفاه حقیقی برسد.
قرآن کریم برای بیان پیوستگی سختی‌ها و آسایش‌ها می‌فرماید: «فإنّ مع ‌العسر یسراً إنّ مع ‌العسر یسراً؛ پس حتماً با سختی، آسایشی است و حتماً با سختی آسایشی است.» نه آن که بعد از سختی آسانی است،‌ بلکه آسانی همراه و در متن سختی است. از این رو وقتی خدا نسبت به بنده‌ای لطف مخصوصی دارد،‌ او را گرفتار سختی‌ها می‌کند.
امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید: «خدا زمانی که بنده‌ای را دوست بدارد، او را در دریای شدائد غوطه‌ور می‌سازد».
بنا بر این سختی‌ها و بلاها را از نگاه‌های متفاوتی می‌توان بررسی کرد.
از دیدگاه قرآن و حدیث باید گفت که: در گرفتاری‌ها حکمت‌ها و فلسفه های مختلفی وجود دارد که مهم ترین آن ها عبارتند از:
۱. آزمون الهی:
وسیله‌ای است جهت آزمایش و امتحان انسان‌ها،تا ماهیت و جوهر حقیقی خویش را آشکار سازند، نیز برای پرورش و تکامل جان‌ها است.
۲. بالا بردن درجه:
بلاها و مشقت‌ها و مصیبت‌ها برای بندگان خاص (انبیا و اولیای الهی و پیروان صادق آنان) هدیه حق تعالی و نردبان رحمت است تا از این طریق صعود و عروج کنند و به او نزدیک تر شوند. همچنین در جوار قرب الهی به آسایش و آرامش مطلق نایل گردند.
۳. کفارة گناهان: (البته براي غير معصومين )
پاداش و کیفر بیش‌تر بازتاب طبیعی و تکوینی اعمال انسان‌ها است که دامن آنها را می‌گیرد. قرآن مجید بین عمل و جزا رابطه تکوینی قائل است و می‌فرماید: «هر مصیبتی که به شما می‌رسد،‌ به خاطر کارهایی است که انجام داده‌اید». (۳)
گاهی مصائب جنبة دسته جمعی دارد، چون محصول گناهان جمعی است. از این رو می‌فرماید: «فساد در خشکی و دریا به خاطر اعمال مردم آشکار شد تا نتیجه بعضی از اعمالی را که انجام داده‌اند، ‌به آنان بچشاند، شاید بازگردند». (۴)
البته هر چند ظاهر آیه عام است و همه گرفتاری‌ها را در بر می‌گیرد، ولی مثل دیگر آیات استثنا دارد، مانند مشکلات پیامبران و اولیا و مؤمنان واقعی، زیرا با این که گناه نکرده‌اند، ولی به خاطر آزمایش یا ترفیع درجه به گرفتاری مبتلا می‌شوند،‌ ولی می‌توان گفت بیشتر مصیبت‌ها و ناراحتی‌ها معلول گناه است. امیر المومنین (ع) می‌فرماید:
«هیچ بلایی و کم شدن روزی نیست مگر به واسطه گناه،‌حتی خراش‌ها و زخم‌های بدن و افتادن روی زمین و هر مصیبتی دیگر». (۵)
در یک روایت جامع امام علی (ع) در مورد فلسفه بلاها می‌فرماید: «بلاها برای ظالم تـأدیب و برای مؤمنان امتحان و برای پیامبران درجه و برای اولیا کرامت و مقام است». (۶)

پی‌نوشت‌ها:
۱. ر،ک: اسفار اربعه، ج ۶، ص ۳۷۶، نشر دار الاحیاء التراث العربی، بیروت، بی‌تا.
۲. آموزش کلام اسلامی، ج ۱، ص ۳۲۸، نشر طه، قم ۱۳۷۸ش.
۳. شوری (۴۲) آیه ۳۰.
۴. روم (۳۰) آیه ۴۱.
۵. شیخ صدوق ، خصال، ترجمه كمره‏اى،‏ انتشارات كتابچى، چاپ تهران،‏‏ سال ۱۳۷۷ ش،‏ نوبت چاپ اول،‏ ج ۲، ص ۶۱۶.
۶. علامه مجلسى، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ناشر اسلاميه‏، چاپ تهران‏،‌ ج ۷۸، ص ۱۹۸.

پاسخ :
باسلام وتشکر .
در پاسخ این مسله می‌گوییم:
باید توجه داشت اختلاف مردم از نظر نعمت‏های ظاهری، جهات مختلفی دارد:
۱- بعضی از تفاوت‏ها معلول ستم و تجاوز افراد نسبت به حقوق دیگران است.
این تفاوت‏ها ظالمانه و غیر منطقی است و با از بین رفتن نظام طبقاتی و گسترش عدالت اجتماعی از میان خواهد رفت. هیچ گاه اسلام و ثروت‏ها، احکام و قوانین بسیاری را تشریع نموده است که متأسفانه بسیاری از انسان‏ها از این تکالیف قرآن این گونه تفاوت‏ها را تأیید نکرده است، زیرا بر اساس استعمار و استثمار صورت گرفته و آن‏ها را نمی‏توان به حساب دستگاه آفرینش گذارد. حتی خداوند از آن‏ها نهی نموده و برای تأمین برابری و حقوق انسان‏ها و توزیع عادلانه غفلت می‏کنند. هم چنین نباید از نظام نا عادلانه اقتصادی و موارد دیگری که مربوط به خود بشر می‌شود غافل بود و آن‌ها را به حساب خداوند گذاشت. این گونه اختلافات ربطی به عدالت خداوند ندارد.
۲- تفاوت بهره­مندی انسان‌ها در برخی موارد دیگر معلول کار و تلاش خود انسان‌ها است و قانون خلقت بر آن نهاده شده که هر کسی به اندازه سعی و تلاش خود بهره مند شود. مطمئنا کسی که به تنبلی خو کرده باشد به دنبال کسب روزی حلال بر نیاید نمی­تواند مانند دیگران از نعمت­های دنیوی بر خوردار شود و کسی که کار و تلاش بیشتر می­کند نیز بهره بیشتری نصیب آن خواهد بود.
۳- قسمتی دیگر از تفاوت‏ها، طبیعی و لازمه آفرینش انسان است، یعنی هر قدر اصول عدالت در جامعه انسانی رعایت شود، باز همه انسان‏ها از نظر استعداد و هوش و انواع ذوق و سلیقه‏ها یکسان نخواهند بود.
استاد مطهری می‏گوید: «معنای عدالت این نیست که همه مردم از هر نظر در یک حد و یک مرتبه و یک درجه باشند. جامعه خود به خود مقامات و درجات دارد و در این جهت مثل پیکر است. وقتی که مقامات و درجات دارد، باید تقسیم بندی و درجه بندی شود. راه منحصراَ، آزاد گذاشتن افراد و زمینه مسابقه را فراهم کردن است. همین که پای مسابقه به میان آمد، خود به خود به موجب این که استعدادها در همه یکسان نیست و به موجب این که مقدار فعالیت‏ها و کوشش‏ها یکسان نیست، اختلاف و تفاوت به میان می‏آید. یکی جلو می‏افتد و یکی عقب می‏ماند».(۱)
ممکن است گفته شود چرا خداوند نظام خلقت را طوری بنا نکرد که بشر بدون این تفاوت‏ها، به زندگی اجتماعی خود ادامه دهد. در پاسخ، قرآن مجید به یکی از اسرار مهم تفاوت‏ها اشاره کرده و آن آزمایش الهی است.
خداوند می‏فرماید: «او کسی است که شما را جانشینان در زمین قرار داد و بعضی را بر بعض دیگر درجاتی داد، تا شما را به آن چه در اختیارتان قرار داده بیازماید».(۲)
تفاوت‏ها برای این است که معلوم شود انسان چگونه از امکانات خدادادی بهره برداری می‏کند. اگر نابرابری‏ها نبود، زمینه امتحان از میان می‏رفت.
بعضی افراد با نعمت و گروهی دیگر با نقمت و تنگدستی آزمایش می‏شوند. مطمئناً آنان که بیشتر نعمت استعداد و توانایی دارند، بیشتر مورد سؤال و درخواست می‏شوند و باید بیشتر پاسخگو باشند.
۴- نکته آن که خدا مصلحت بندگانش را بهتر از خود آنان می‏داند.
چه بسا کسانی که دوست دارند از نظر زندگی در رفاه باشند، ولی پروردگار صلاح آنان را در این امر نمی‏بیند، همان طوری که قرآن مجید می‏فرماید: «چه بسا شما را چیزی خوش نیاید، در حالی که خیرتان در آن است و یا چیزی را دوست داشته باشید، در حالی که شرّتان در آن است و خدا می‏داند و شما نمی‏دانید».(۳)
پس اگر انسان نهایت تلاش خود را به کار گرفت، اما درها را به روی خود بسته دید باید بداند در این امر مصلحتی بوده است. چه بسا کسانی هنگامی که ثروتمند شدند، خدا را فراموش کردند. از این رو قرآن کریم می‏فرماید: «اگر
خداوند روزی را برای تمام بندگانش گسترش دهد، در زمین طغیان و ستم می‏کنند».(۴)
گاهی ثروت بی حساب و رفاه، یک مجازات الهی است که شخص با غرق شدن در نعمت‌ها از یاد خدا غافل شده و خود را از ایمان و اعمال صالح محروم می‌کند و بر گناهان خود می‌افزاید. چنین شخصی مجازات خود را در جهان آخرت خواهید دید. چنین چیزی همان است که در سنت امهال و اسنتدراج بیان می‌شود.
نکته مهم در سرتاسر این موضوع آن است که نگاه خود را به زندگی در این جهان نباید محدود کنیم. این بخش از زندگی را باید در پیوست با بخش عظیم‏تر از زندگی و حیات جاودانه و عالم برتر و حقیقی‏تر نگاه کنیم. اگر نگاه ما به زندگی محدود به دنیا بود، اشکال از تفاوت‏ها در این دنیا به جا بود، در حالی که هر چیزی در دنیا، آزمایشی برای انسان است که در عالم دیگر نتیجه آن را خواهیم دید و همان گونه که خداوند فرموده است: «خداوند زندگی و مرگ را آفرید تا شما را بیازماید که کدامین بهترین در عمل خواهید بود».(۵) و نعمت و تنگدستی هر دو آزمایش الهی است که آزمون نعمت بسیار سخت­تر است و محاسبه آن مشکل­تر و جهان ابدی قیامت و لذت‌ها و نعمت‌ها و حتی عذاب‌های آن را با جهان محدود دنیا نمی­توان مقایسه کرد.
پی‌نوشت‏ها:
۱. استاد مطهری، بیست گفتار، ص ۱۰۹.
۲. انعام (۶) آیه ۱۶۵.
۳. بقره (۲) آیه ۲۱۶.
۴. شوری (۴۲) آیه ۲۷.
۵. ملک (۶۷) آیه ۲.

سلام
کامنتها بازتاب دهنده نظرات مختلف است. نه آنگونه که شما ادعا کرده اید که یکسره مخالفت باشد.
حتی اگر همگی مخالفت هم باشد، آمار گیری راه شناختن حقایق نیست. زمانی همه فکر می کردند که خورشید به دور زمین می گردد و این فکر هرگز خورشید را طواف دهنده زمین نکرد.

سلام
ممکن است در اینجا بتوان به سادگی راجع به دیگران قضاوت کرد و اصل قضیه مشخص نشود.
اما نمونه هایی هم وجود دارد که هرگز نمی توان در آن تردید کرد. عمارها و ابوذرها مال و ثروتی نداشتند، اما در قله ایمان بودند.

سلام
اما به نظر می رسد اگر منصفانه تاریخ را نگاه کنیم، اکثر اهل دین و معتقدان به حکمت خدا، همان پابرهنگان امثال ابوذر بوده اند.
و البته کسی که به عالم غیب باور پیدا کرده باشد، دنیا برایش این قدر ارزش ندارد که بر مبنای داشتن یا نداشتن آن سخن بگوید.

در ابتدا باید اشاره شود که فراز اول سخن تان باید اصلاح نمایید که تصور نبود خدا تصور محال وباطل است .
اما در باره مسله مورد بحث باید گفت خوشبخت کسی است که زندگی خوشایندی داشته باشد و این جز با آرمیدن در بستر خشنودی خداوند، امکان‏پذیر نیست.
بزرگراه خوشبختی، راه ایمان است. ایمان به خدای یگانه، خدای خوشبختی‏ها و خدایی که یادش آرام بخش دلها و دوری از او موجب سختی و تنگی زندگی است.(۱)
نه ثروت و نه قدرت و نه لباس و زیبایی، هیچ کدام ما را به سرمنزل آرام بخش خوشبختی نمی‏رساند مگر این که همه این‏ها را رنگ خدایی دهیم. ارکان و پایه‏های خوشبختی سه چیز است: میل و رغبت، تلاش و فعالیت و اندیشه و تدبیر.
در روایات معصومین خوشبختی نشانه­هایی دارد:
۱- تحرک: خوشبختی هیچ گاه با سکون و بطالت به دست نمی‏آید.(۲)
۲- عمل کردن به دانسته‏ ها:
امام علی(ع) می‏فرماید: "به دانش عمل کنید تا خوشبخت شوید".(۳)
۳- همنشینی با دانشمندان: خوشبختی در گرو ارتباط با دانشمندان است.(۴)
۴- حق گرایی: امام علی(ع) می‏فرماید: "در همراهی حق، خوشبختی به وجود می‏آید".(۵)
۵- اندیشیدن: امام صادق(ع) کسی را خوش بخت می‏داند که لحظه‏هایی را برای خلوت گزیدن و اندیشیدن تدارک ببیند.(۶)
۶- دوری از کینه و حسد: امام علی(ع) می‏فرماید: "بیاییم سینه­هایمان را از کینه و حسد بشوییم تا اسباب سعادت را فراهم آورده باشیم".(۷)
۷- اخلاق شایسته: رسول اکرم(ص) فرمود: "کسی که ویژگی‏های شایسته زیر را دارا باشد، نیکبختی دنیا و آخرت را از آن خود کرده است: اخلاق نیک که با آن در بین مردم و با آنان زندگی کند؛ قلب خاشع و سپاس­گزار و زبانی که به ذکر خداوند مشغول است".(۸)
۸- همسر شایسته،
۹- فرزند صالح،
۱۰- منزل وسیع،
۱۱- مرکب مناسب.
در روایتی پیامبر اکرم(ص) می‏فرماید: "از سعادت مرد، زن خوب و خانه وسیع و مرکب خوب و فرزند صالح است".(۹)
البته واضح است که این امور مادی در صورتی از نشانه‏های خوشبختی محسوب می‏شود که جهت طاعت
پروردگار و تکامل معنوی از آن‏ها بهره برداری شود وگرنه هر یک از آن‏ها می‏تواند مانع خوشبختی و سد راه تکامل انسان باشد.
سعادت به حسب ریشة لغوی، متضمن مفهوم عون و کمک است. سعادتمند کسی است که علل و اسباب به کمک و معاونت او آمده باشد، اما به حسب عرف، معنی سرور و خوشی و آسایش را می‌دهد.(۱۰) اسلام بشر را از جنبة جسم و جان و ازجهت معنوی و مادی مورد توجه قرار داده است و سعادت انسان را در برخورداری از کمالات روحی و استفاده صحیح از تمایلات مادی می‌داند و لذت واقعی و سرور و آسایش نیز در همین است؛ از این رو عواملی مادی و معنوی را در تحصیل سعادت مؤثر می‌داند، که عبارتند از:
۱- ایمان به خدا؛ قرآن مجید در سورة عصر، افرادی را از خسران مستثنی کرده است و آن افراد مؤمن و نیکوکارند. آنها به فلاح و رستگار نائل می‌شوند.
۲- تقوا و خودسازی؛ قرآن مجید پس از یازده سوگند به صراحت می‌فرماید:.سعادت و رستگارى براى کسى است که جان خود را از پلیدى تطهیر کند و بدبخت کسى است که به ناپاکى بگراید.(۱۱)
استاد مطهری می‌گوید: پیغمبران الهی آمده‌اند که به ما راه زندگی و درِ ورودی زندگی و خوشبختی را نشان دهند. آمده‌اند به بشر بفهمانند بدی، بدکاری، هوس بازی، دروغ، خیانت، منفعت پرستی، کینه توزی و خود پرستی، راه ورودی زندگی و طریق رسیدن به سعادت و آرامش و رضایت خاطر نیست. درِ ورودی زندگی و خوشبختی، نیکی و نیکوکاری، راستی و درستی و استحکام اخلاقی و خیرخواهی و مهربانی است. تنها ایمان و اعتقاد به معنویات و سپس نیکوکاری بر اساس آن اعتقادات مقدس است که قلب را آرام و رضایت خاطر را تأمین می‌کند و سعادت را میسر می‌سازد.(۱۲)
۳- یاد خدا؛ قرآن مجید مهم­ترین عامل و وسیله برای خوشی و آرامش روح را یاد خدا می‌داند و می‌فرماید: دل آرام گیرد به یاد خدا،(۱۹) و روی گرداندن از یاد خدا را عامل سیه روزی می‌داند و می‌فرماید: هر کس از یاد من روى گرداند، زندگی­اش تنگ می‌شود.(۱۳)
۴ -عمل صالح؛ قرآن کریم اموری همانند جهاد در راه خدا، امر به معروف، نهی از منکر، شکر نعمت­های الهی و توبه را مایة حیات و سعادت انسان می‌شناسد.
۵- هم­نشینی با بزرگان؛ پیامبراکرم(ص) مى­فرماید: اسعد الناس من خالط کرام الناس؛ سعادت­مندترین مردم کسى است که با افراد بزرگوار و کریم هم­نشین باشد.(۱۴)
۶- همسر، فرزند و منزل شایسته؛ در روایتی رسول خدا(ص) می­فرماید:.من سعادة المرء المسلم الزوجة الصالحة و المسکن الواسع و المرکب الهنىء و الولد الصالح؛ از سعادت مرد مسلمان است که همسر شایسته، خانه وسیع، مرکب راهوار و فرزند شایسته داشته باشد.(۱۵)
۷- پند پذیری؛ امام علی (ع)می فرماید: السعید من وعظ بغیره؛ سعادت­مند کسى است که از سرنوشت دیگران پند گیرد.(۱۶)
۸- عاقبت به خیری؛ امام صادق (ع)از امام علی (ع) نقل می‌کند:. حقیقة السعادة ان یختم للرجل عملیه بالسعادة وحقیقة الشقاوة ان یختم للمرء عمله بالشقاوة؛ حقیقت سعادت این است که آخرین مرحلة زندگى انسان با عمل سعادت مندانه­اى پایان پذیرد و حقیقت شقاوت این است که آخرین مرحلة عمر با عمل شقاوت مندانه­اى خاتمه یابد.(۱۷)

پی‌نوشت‏ها:
۱. طه (۲۰) آیه ۱۲۴.
۲. میزان الحکمه، ج ۴، ص ۴۶۰.
۳. همان.
۴. همان.
۵. همان.
۶. بحارالانوار، ج ۷۸، ص ۲۰۳.
۷. میزان الحکمه، باب ۱۸۰۹.
۸. بحارالانوار، ج ۹۳، ص ۳۱۱.
۹. مکارم الاخلاق، ص ۶۵.
۱۰.استاد مطهری، مقالات فلسفی، ج ۲، ص ۶۰.
۱۱.شمس (۹۱) آیة ۹.
۱۲.حکمت‌ها و اندرزها، ص ۴۰ـ ۴۱ با تلخیص.
۱۳.رعد(۱۳) آیه ۲۸.
۱۴. طه (۲۰) آیة ۱۲۴.
۱۵.بحارالانوار، ج ۷۴، ص ۱۸۵.
۱۶.بحارالانوار، ج ۱۰۴، ص ۹۸.
۱۷.نهج البلاغة فیض الاسلام، خطبه ۸۵
۱۸.تفسیر نمونه، ج ۹، ص ۲۵۰.

با سلام و تشکر از ارتباطتان با شهر سوال!

یک دسته از مکتبهای اخلاقی هستند که قدر جامع آنها این است که معیار ارزشهای اخلاقی را ترک تعلقات دنیوی می‌دانند. این قدر جامع بین بسیاری از مکتبهای اخلاقی شرقی و غربی وجود دارد که هر کدام از آنها دارای جهان بینی خاصی هستند و بر اساس اعتقادات خودشان این مذهب اخلاقی را توجیه می‌کنند مثلاً در شرق، مذهب «برهمائی» و «بودائی» و «جینی» که از مهم‌ترین مذاهب مشرق زمین هستند و در هندوستان و در خاور دور طرفداران زیادی دارند، از نظر اخلاقی این جهت مشترک را دارند که ملاک فضیلت اخلاقی را آزاد بودن نفس از تعلقات مادی می‌دانند. بین این مذاهب، اختلافات قابل توجهی هست (در نوع جهان بینی) ولی از نظر اخلاقی، کم و بیش در این جهت شریک هستند. همینطور در مذاهب اخلاقی غرب. در بین فلاسفه قدیم یونان گرایشهای مختلفی به این مطلب وجود داشته و در شکل نحله‌های مختلف اخلاقی ظهور پیدا کرده که از نظر شدت و حدّت با هم اختلاف دارند از جمله مکتب «کلبیون» است و «رواقیون» بین این مذاهب از نظر خوش بینی به جهان، تفاوتهائی به چشم می‌خورد بعضی‌ها معتقدند که این عالم طبیعتاً شرّ است و بخصوص زندگی اجتماعی انسان خاستگاه شرور و مفاسد است. بنابراین باید انسان از تعلقات این جهان به خصوص آنچه در جامعه پدید می‌آید احتراز کند. و سعی کند به صورت بسیار ساده زندگی کند. از روابط اجتماعیش کم کند. از تعلق به طبیعت و مظاهر آن احتراز کند و خلاصه، سعادت و رستگاری خودش را در خودش جستجو کند.
آن رشته از مکتبهای اخلاقی که مبتنی بر جهان بینی‌های به اصطلاح مذهبی خاصی است مثل همین اخلاق «هندوئی» و «بودائی» اینها مستقیماً از جهان بینی نشأت می‌گیرد و برای بررسی نظریات آنها، ضرورت دارد که به بررسی جهان بینی آنها بپردازیم. و این کاری است که ما را از بحث اخلاقی دور می‌کند. اگر بخواهیم عقائد برهمائی و بودائی و سایر نحله‌های مذهبی شرقی را بررسی کنیم. باید تاریخ ادیان را مطالعه کنیم و بعد هم به نقادی آنها به خصوصی از دیدگاه اسلام بپردازیم که ما را از هدفی که داریم دور می‌کند. این است که از این جهت صرف نظر می‌کنیم و می‌پردازیم به آنچه بیشتر جنبه فلسفی دارد، که در مکتب اخلاقی کلبیون و رواقیون جلوه کرده.
«کلبیون» که نحله‌ای از فلاسفه قدیم یونان بودند و در حدود ۳-۴ قرن قبل از میلاد در یونان زندگی می‌کردند گویا در اثر ناهنجاریهای زندگی اجتماعی و مصیبتهای زیادی که در اثر جنگهای مستمر در یونان واقع شده بود و موجب آوارگی و گرفتاری بسیاری از مردم شده بود این گرایش در آنها پیدا شد که از این زندگی نکبت بار که سراسر جنگ و خونریزی و آوارگی هست می‌بایست کنار کشید و بالاخره به این نتیجه رسیدند که مادامی که انسان تعلق به خارج از خودش دارد، هیچوقت آرامش پیدا نمی‌کند، چون جهان خارج توأم با شرور و ناراحتیهاست و بهر چیز آدم دل ببندد با تغییرش و از بین رفتنش ناراحت می‌شود و آرامش خاطرش از بین می‌رود. پس آدم باید بطور کلی از آنچه ماورای خودش هست دل بکند و تنها به درون خودش بپردازد. اراده خودش را تقویت کند که تابع هیچ عامل بیرونی نشود و در هر شرائطی بتواند آزادگی خودش را حفظ کند. از این جهت توصیه می‌کردند که انسان باید زندگی بسیار ساده‌ای داشته باشد که در بند تعلق به چیزی واقع نشود. اگر آدم به خانه، علاقمند شود وقتی خانه‌اش خراب شود ناراحت می‌شود. اگر به زن و فرزند دل ببندد با مرگ آنها - دوری آنها دچار اضطراب و ناراحتی می‌شود، اگر به دوست و همسایه دل ببندد با جدا شدن از آنها دچار اضطراب می‌شود. پس برای اینکه از هر گونه ناآرامی مصونیت پیدا کند می‌بایست قید هر چیز را بزند. و برای اینکه موفق به چنین آزادگی (به اصطلاح آنها) شود باید عملاً از دست یازیدن به امور دنیا پرهیز کند. کم غذا بخورد به قدری که زنده بماند و ارتباطش با دیگران در حدی باشد که ضرورت حیاتش بر آن متوقف است «کلبیون» کار را به جائی رسانده بودند که می‌گفتند انسان باید مثل «سگ» زندگی کند. رها باشد و به همین جهت هم به نام «کلبیون» نامیده شده‌اند، آنطور که مورخین فلسفه می‌گویند.
یکی از چهره‌های معروف این مکتب «دیوجانس (دیوگنس)» است که معاصر «اسکندر مقدونی» بوده است. نقل می‌کنند که او یک خمی درست کرده بود و در این خم زندگی می‌کرد، حتی مثلاً یک اتاقکی هم برای خودش نساخت. و قید لباس و نظافت و همه اینها را زده بود. موهایش را کوتاه نمی‌کرد. لباسی نمی‌پوشید مگر به اندازه‌ای که گرم شود و از سرما نمیرد زیبائی و زینت و حتی اصلاح سر و صورت و... را ترک کرده بود. می‌گویند یک وقت اسکندر آمد سر خم دیو جانس و گفت من می‌توانم خدمتی به شما انجام دهم. گفت بله، اسکندر خوشحال شد که این دیو جانس که به هیچ کس اظهار حاجت نمی‌کند اقلاً به او یک اظهار حاجتی کرده. گفت چه خدمتی می‌توانم برای شما انجام دهم، گفت این که شما از اینجا دور شوی تا آفتاب به خم من بخورد.
به هر حال، این یک مکتب اخلاقی بود مبتنی بر یک بدبینی نسبت به جهان و به خصوص زندگی اجتماعی انسان. اما این مکتب دارای یک تبیین فلسفی که قابل بحث باشد و اصول خاصی داشته باشد که از نظر عقلی مورد بررسی قرار گیرد، نیست و یا به دست ما نرسیده است. بنابراین اگر بخواهیم نقدی نسبت به این مکتب بکنیم باز باید برگردیم به نقد جهان بینی‌ای که پایه این مکتب بوده و موجب این بدبینی نسبت به نظام هستی و زندگی اجتماعی شده است؛ نقدی که اجمالاً می‌شود کرد این است که بر اساس جهان بینی الهی، نظام عالم، شر نیست و زندگی اجتماعی هم اینطور نیست که مطلقاً شر باشد. خدا انسانها را برای همدیگر نعمت قرار داده و می‌بایست از همدیگر استفاده کنند و اگر شروری در زندگی اجتماعی پدید آمده در اثر رفتار بد انسانهاست که می‌بایست تحت تعلیم و تربیت قرار گیرند و این شرور برطرف شود. بنابراین نه نظام این جهان نظام شر است بلکه خیرش غالب است و نه نظام اجتماعی آکنده از شرور است و هیچ شعله حقیقتی و کمالی در آن روشن نیست. نه چنین چیزی نیست. اینجور انزوا و ترک نعمتهای دنیا انسان را از کمالاتی که باید در سایه این نعمتهای انسانی حاصل شود محروم می‌کند. و ملاحظه می‌فرمائید که این انتقاد اساساً به جهان بینی آنها وارد است.
این گرایش «کلبیون» چندان رواجی پیدا نکرد، گو اینکه کم و بیش در افکار طوائف مختلف انسانها اثر گذاشت ولی عیناً به آن شکلی که سران این مکتب دعوت می‌کردند مورد پذیرش هیچ جامعه‌ای واقع نشد. و به عنوان یک مکتب اخلاقی هم دوامی نیافت.
بعد از «کلبیون» گروه دیگری که معتدل‌تر از اینها بودند، در صحنه فلسفه ظاهر شدند و مکتبی ارائه دادند که تا حدود زیادی قابل پذیرش بود و نقطه‌های مثبتی هم داشت. و آن مکتب «رواقیون» بود مؤسس این مکتب شخصی است به نام «زنون» که غیر از آن «زنون الئایی» است که پارادوکسهای او معروف است و منکر حرکت بود. این شخص دیگری است. آن زنون شاید ۲ قرن قبل از این زندگی می‌کرده است. نقل می‌کنند که محل درس این «زنون» یک ایوان سر پوشیده‌ای بود که در عربی «رواق» نامیده می‌شود. و معمولاً این فلاسفه را «رواقی» می‌گویند به خاطر همان محل درس و بحث آنها. در کتابهای فلسفی ما معمولاً رواقیون را اتباع افلاطون معرفی می‌کنند. و می‌گویند شاگردان افلاطون دو دسته شدند یک دسته تبعه ارسطو که مشائین بودند و یک دسته که مخالف ارسطو بودند و بیشتر به آراء افلاطون معتقد بودند، «رواقیون» نامیده شدند. ولی این مطلب، کاملاً با آنچه مورخین فلسفه‌ غربی نقل می‌کنند. موافق نیست. شاید رواقیون به افلاطون بیش از ارسطو گرایش داشتند ولی اینطور نبود که دربست افکارشان از افلاطون ناشی شود. منطق خاصی داشتند که از افلاطون گرفته نشده بوده. آراء خاصی داشتند که آنها هم منتهی به افلاطون نمی‌شده. در فلسفه اخلاق هم نظر خاصی دارند که عیناً نظر افلاطون نیست.
به هر حال این مکتب اخلاقی نسبتاً رواج قابل توجهی پیدا کرد و از مرزهای یونان هم فراتر رفت و در روم سابق هم نفوذ پیدا کرد و قرنها به عنوان یک مکتب اخلاقی معتبر شناخته شد و در افکار مردم آن زمان هم تأثیر بسزائی گذاشت.
خلاق رواقی هم مبتنی بر فلسفه و جهان بینی آنهاست. ولی در خصوص مسائل اخلاقی هم تبیینهائی دارند که می‌شود مورد بحث قرار داد. ولی نظریات اخلاقی آنها را جدا از مبانی فلسفی‌شان درست نمی‌شود درک و نقد کرد. لذا ناچاریم به مهم‌ترین اصول جهان بینی ایشان که در فلسفه اخلاق آنها اثر داشت اشاره‌ای کنیم و بعد حاصل نظریه آنها را در فلسفه اخلاق عرض کنیم و بعد به نقد آن بپردازیم.
اینها از یک طرف معتقد بودند به نوعی وحدت وجود. می‌گفتند کل جهان وحدتی را تشکیل می‌دهد که باطنش عقل الهی است یا خود خداست و ظاهرش عالم طبیعت است. در میان پدیده‌های این جهان انسان که اشرف از همه است ارتباط با عقل الهی دارد و یا به تعبیری جلوه‌هائی از عقل الهی در هر انسانی وجود دارد. گاهی تعبیر می‌کنند به اینکه عقل هر انسانی جزئی از عقل الهی است.
اصل دیگری که در جهان بینی دارند این است که حوادث این جهان، طبق تقدیر و قضاء حتمی الهی تحقق پیدا می‌کند. و هر پدیده‌ای در هر زمانی و هر مکانی و با هر شرائطی به صورت قطعی در قضاء الهی پیش بینی شده و به هیچ وجه قابل تغییر نیست. از این اعتقاد به این قضاء الهی نتیجه می‌گیرند که انسان به هیچ وجه قادر نیست که حوادث جهان را تغییر دهد. حوادث جهان آنچنان به نظم کشیده شده که اراده انسان در آنها هیچ تأثیری نخواهد داشت. و اینکه آدم خیال می‌کند که می‌تواند در عالم مؤثر باشد و جریانات جهان را بنفع خودش تغییر دهد. توهم جاهلانه‌ای است. تنها انسان از آن جهتی دارای عقل و اراده است که در درون خودش نسبت به خودش آزادی دارد. یعنی می‌تواند اراده خودش را تغییر دهد. می‌تواند به چیزی دل ببندد یا نبندد وگرنه واقعیات خارج هیچ تغییری نخواهد کرد. فقط یک آزادی هست و آن آزادی انسان در درون ذات خودش هست.
اصل خیر و خوبی و یا شر و بدی اخلاقی مربوط به همین اراده است و در دایره روح انسان، جا دارد. وقتی می‌گوئیم انسانی از نظر اخلاقی پسندیده است یعنی اراده خاصی دارد و انسانی از نظر اخلاقی مذموم است یعنی اراده ناپسندی دارد. ماورای اراده انسانی چیزی در حوزه اختیار قرار نمی‌گیرد تا بگوئیم خوب است یا بد است. بله، آنچه در طبیعت واقع می‌شود چون از مشیت الهی سرچشمه می‌گیرد خیر است به معنای فلسفی آن. یعنی چون خدای متعال نظام این عالم را بر اساس حکمت و مشیت خود آفریده هر چیزی در جای خودش خیر است. اما حوزه اخلاق، افعال اختیاری انسان است و فعل اختیاری انسان فقط در درون خودش هست و مربوط به اراده خودش. پس اصل دوم اعتقاد به یک قضاء تغییرناپذیر و جبری.
اصل سوم: اعتقاد به آزادی اراده در درون ذات انسان.
اصل چهارم: اعتقاد به خیر بودن نظام هستی .
عمده چیزی که رواقیون را از کلبیون جدا می‌کند در این مطلب اخیر است که کلبیون معتقد بودند نظام عالم طبیعت شر است و زندگی اجتماعی منشاء شرور و آفات است. اینها می‌گویند نظام طبیعت خیر است و اجتماع هم فی حد نفسه از آن جهتی که مخلوق خداست و حوادثش تابع قضاء حتمی الهی است خیر است. حوزه خیر و شر اخلاقی فقط در درون ذات انسان است تا آنجا که مربوط به اراده آزاد خود انسان می‌شود.
حال بر اساس این اصولی که از جهان بینی آنها نشأت می‌گیرد ببینیم ملاک خیر و شر را چه می‌دانند. اینها هم جهت مشترکی با کلبیون و گرایشهای ادیان شرقی دارند که خیر اخلاقی را در آرامش روحی جستجو می‌کنند. معتقدند که دل بستن به حوادث جهان موجب ناراحتیها و اضطراب برای انسان می‌شود نه از آن جهت که فی حد نفسه شر است و متضمن شرور است بلکه از آن جهت که وقتی انسان خودش به چیزهای خاصی دل ببندد اینها در نظام طبیعت باقی نمی‌مانند و موجب ناراحتی انسان در درون ذات خودش می‌شود. اینها هم توصیه می‌کنند که آدم به چیزی تعلق پیدا نکند و زندگیش ساده باشد اما نه مثل کلبیون که می‌گویند باید بکل از زندگی صرف نظر کرد. اینها می‌گویند آدم می‌تواند در اجتماع زندگی کند و با طبیعت هم سر و کار داشته باشد و باید هم داشته باشد فقط در جریان حوادث جهان می‌بایست بی‌طرف باشد، سختگیر نباشد. تعلق و دلبستگی نداشته باشد. کار باید کرد. اگر پول گیر آورد نعم المطلوب واگر پول بدست نیاورد هم نباید ناراحت شود. بداند که این فقر او در نظام طبیعت جزء خیرات طبیعت است. اگر مریض شد نباید ناراحت شود، اگر شکستی خورد نباید ناراحت شود. اساس، این است که انسان اضطراب و ناراحتی پیدا نکند تا آن اندازه‌ای که انسان از نعمتهای مادی استفاده می‌کند خوب است. اما به شرط اینکه دلبستگی به آنها نباشد. برای اینکه این دلبستگی حاصل نشود. انسان باید اراده‌اش را تقویت کند. فکر لذتها و شهوتها نباشد و دنبال امیال حیوانی قدم بر ندارد و سعی کند که همیشه روح خرسندی از نظام هستی را در خودش حفظ کند. این می‌شود خیر و این آدم خوبی است از نظر اخلاقی.

این گرایشها کم و بیش در همه جوامع بشر به نحوی تأثیر گذاشته و می‌شود گفت عناصری از این مکتب در ادیان آسمانی هم وجود دارد. در ادیان آسمانی بخصوص در مسیحیت و بعد در اسلام (بعد از نظر زمانی) کم و بیش دستوراتی برای ترک دنیا و ترک تعلق به حوادث این جهان وجود دارد و در فرهنگ خود ما هم نمونه‌هائی از اینها دیده می‌شود. در میان روایات، در میان آثار ادبی - هنری - اشعار که همه اینها یک مایه‌های ارزشی دارد. شعر معروف حافظ که می‌گوید:

غلام همت آنم که زیر چرخ کبود *** زهر چه رنگ تعلق پذیرد آزاد است.

انسان باید همتش آنقدر بلند باشد که تعلق به هیچ چیز پیدا نکند. اینها وجوه مشترکی است که بین این مکاتب با ادیان آسمانی و مکاتب حق اخلاقی هم وجود دارد منتهی مبادی اینها و نتیجه گیری‌های اینها با هم تفاوت دارد.
از دیدگاه اسلامی، تعلق به امور دنیا از آن جهت مذموم است و تا آنجا مذموم است که منافات با کمالات معنوی و اخروی داشته باشد. (برای عموم مردم) و برای افراد فوق العاده و برجسته و برای اولیاء خدا از آن جهت که نوعی شرک در محبت است. آدم باید فقط دل به خدا بندد. در کنار محبت خدا محبتی دیگر جا ندارد. ولی این مال کسانی است که به مرتبه عالی توحید و معرفت رسیده باشند و از این محبتی که اصالتاً مال خداست ترشحاتی به اشیاء و اشخاصی بکند که همه شعاع محبت الهی است. علامتش این است که هر کسی به خدا نزدیک‌تر باشد محبوب‌تر خواهد بود و هر چیزی که انسان را به خدا نزدیک‌تر کند بیشتر مورد علاقه واقع خواهد شد.
به هر حال چنین چیزهائی ما در اسلام داریم ولی به عنوان یک اصل مطلق که ملاک خیر اخلاقی ترک تعلق است تا انسان آزاد باشد به این صورت برای ما مطرح نیست.
همانطور که عرض کردم این مکتب رواقی قابل بحث و نقادی هست. بعضی از نقدهائی که به این مکتب وارد است مستقیماً به جهان بینی این مکتب است و بعضی از آنها مربوط به نظریه اخلاقی ایشان.
اما اصل اول (۱) که وحدت وجود باشد با آن تفسیر خاصش. از نظر اسلامی به این معنی وحدت وجود مردود است اینجور نیست که عالم به منزله یک پیکری برای خدا باشد، یك چهره‌اش عالم باشد و یک چهره‌اش خدا و یا عقول انسانها جزئی از عقل خدا باشد که مجموعش عقل خدا می‌شود. چنین تفسیری برای هستی از نظر ما مردود است. وجود خدای متعال بسیار منزه‌تر و والاتر از این است که با عالم ماده اتحاد پیدا کند یا عقل الهی در بدنهای ما حلول پیدا کند و به هر حال خدا به منزله روحی برای پیکر جهان تصور شود، آنچنان که روح ما نسبت به پیکر ماست. این تفسیر برای هستی از دیدگاه اسلامی مردود است.
اما اصل دوم که می‌گویند تمام حوادث جهان چون تابع قضا و قدر الهی است جبری است و انسان نمی‌تواند نقشی داشته باشد، اینهم مبنی بر این است که قضاء حتمی الهی را مساوی با جبری بودن بدانیم و در جای خودش توضیح داده شده که قضاء حتمی الهی به این معنی است که هر پدیده‌ای در جای خودش طبق قانون علت و معلول و باصطلاح فلسفی با وصف ضرورت بالغیر تحقق پیدا می‌کند، اما این وجوبی که همه پدیده‌های جهان متصف به آن هستند و این نظامی که کلاً از این صفت برخوردار است به هیچ وجه به این معنی نیست که اراده انسان در آنها اثر ندارد. بلکه حوادثی که به نحوی با انسان و افعال اختیاری او مربوط می‌شود وجوبش را از اراده انسان می‌گیرد. یعنی اراده انسان هم جزئی از اجزاء علت تامه آن حوادث است و در سلسله علل آن حادثه قرار می‌گیرد بنابراین تأثیری کامل در پیدایش آن حادثه خواهد داشت و در یک کلمه، «قضاء حتمی الهی با اختیار انسان منافات ندارد.»
اما اصل سوم یعنی اختیار انسان در درون ذات خودش باشد. خوب، جای شکی نیست که انسان، موجود مختار است و اراده هم به عنوان یکی از شئون نفس انسان در نفس تحقق می‌یابد. کلام در این است که آنها می‌گویند آزادی و اختیار انسان تنها و تنها در مورد خود اراده و در درون خود روح است و از آن تجاوز به خارج نمی‌کند. در اینجاست که دو سئوال پیش می‌آید. یکی اینکه آیا اراده انسان هم تابع مشیت خدا هست یا نه؟ وقتی بنا به قول شما خدا روح جهان است و همه چیز را او اراده می‌کند و مستقیماً تدبیر می‌کند و هر حادثه‌ای به نعت جبریت و قطعیت، تحقق پیدا می‌کند، چرا اراده انسان را مستثنی می‌کنید. اراده انسان هم یک پدیده‌ای است از این عالم و یکی از مخلوقات است و همان نظام قضاء حتمی بر آن هم باید حاکم باشد. شما بر اساس جهان بینی خودتان به چه دلیل اراده انسان را استثناء می‌کنید؟ می‌گویند هر پدیده‌ای جبری است چون تابع مشیت خداست، ولی اراده انسان جبری نیست. در اینجا مگر اراده انسان شریک خدا شده؟ مگر از نظام هستی که خدا آفریده خارج شده؟ شما می‌بایست بر اساس مبنای خودتان معتقد شوید که اراده انسان هم جبری است. یعنی انسان در درون خودش هم اختیاری ندارد و اگر چنین چیزی ملتزم شوید دیگر جائی برای بحث اخلاقی و خوب و بد باقی نمی‌ماند.
اشکال دیگر این است که وقتی شما می‌گوئید اراده اختیاری است آیا واقعاً ملتزمید که دائره اختیارش تنها و تنها در درون روح است و به هیچ وجه سرایت به خارج نمی‌کند؟ یا می‌گوئید بالطبع در خارج هم اثر می‌گذارد. به عبارت روشن‌تر، من وقتی می‌خواهم دستم را حرکت دهم اراده می‌کنم که دستم را حرکت دهم آیا فقط اراده تا آنجا که در درون روح من هست آزاد است و حرکت دست من جبری است و ربطی به اراده من ندارد چون از روح خارج است؟ یا حرکت دست هم اختیاری است چون اراده انسان به آن تعلق گرفته؟ اگر بگویند اراده در دائره خود روح فقط آزاد است و حتی آنجا که به بدن تعلق می‌گیرد دیگر حرکات و سکونهای بدن اختیاری نخواهد بود. می‌گوئیم این هم با توصیه‌های اخلاقی خودتان سازگار نیست چون شما می‌گوئید باید از شهوت‌رانی خودداری کرد، باید ظلم نکند. باید نسبت به دیگران مهربان باشد. خوب اگر کسی بخواهد شهوترانی نکند آیا فقط اراده داخل نفسش هست و عملاً شهوترانی در خارج واقع خواهد شد به ضرورت یا نه من وقتی اراده می‌کنم که از شهوترانی خودداری کنم در خارج هم خودداری خواهد شد؟ تأکیدات شما و دستورات شما بر این اساسی است که آدم می‌تواند کاری انجام بدهد یا ندهد. می‌تواند به خواسته‌های شهوانی پاسخ مثبت دهد و می‌تواند خودداری کند در صورتی که آن تفسیر برای آزادی اراده با این مطلب سازگار نیست و اگر بگوئید وقتی اراده آزاد است افعال انسانی تابع اراده او هم اختیاری می‌شود خوب این افعال انسان در خارج جزئی از پدیده‌های طبیعت است. و باید جبری باشد بر اساس حرفهای خودتان در حالیکه شما می‌گوئید بتبع اراده اختیاری انسان آنها هم اختیاری است. پس این تناقض دیگری است در این نظریه.
اشکال دیگری بر مکتب رواقیون کرده‌اند که اشکال اصولی نیست و آن این است که شما تمام هم خود را مصروف کرده‌اید تا اینکه انسان را طوری بار بیاورید که در مقابل حوادث جهان تسلیم و خرسند باشد. سایر شئون زندگی انسان، روابطی را که با انسانهای دیگر دارد در این کادر نمی‌گنجد و همه کس هم اینقدر نمی‌توانند نسبت به خود سختگیر باشند و نسبت به تمام حوادث جهان بی‌تفاوت باشند. هر حادثه‌ای پیش آید. پدر انسان، مادر انسان، خانواده او، اهل شهرش مورد هجوم دشمن قرار گیرند و همه نابود شوند و این برایش هیچ تفاوتی نکند. مخصوصاً با توجه به اینکه اینها می‌گویند همه افعال اخلاقی از نظر ارزشی مساوی هستند و همه شرور و ضد ارزشها هم مساوی هستند، بلکه یک مطلب بالاتری از ایشان نقل شده و آن اینکه اصلاً کسی می‌تواند خوب باشد که نسبت به همه چیز خرسند باشد. اگر نسبت به یک موردی ناخرسند شد این بکلی از ارزش اخلاقی سقوط می‌کند، حتی یک مورد. بنابراین کسی نمی‌ماند در عالم که واجد ارزش اخلاقی باشد چون هر انسان هر قدر تربیت یافته باشد گاهی ممکن است مواردی پیش آید که از حوادث جهان ناراحت شود. و به محض یک ناخرسندی (طبق آنچه از طرفداران این مکتب نقل شد.) از ارزش اخلاقی سقوط می‌کند بنابراین جز معصومینی که ما معتقدیم کسی باقی نمی‌ماند که ارزش اخلاقی داشته باشد.
این شبیه اشکالی است که به مکتب کانت هم وارد کرده بودند که این ارزش که شما می‌گوئید چند نفری ممکن است در عالم پیدا شوند که چنین ارزشی را داشته باشند.
نتیجه آنکه این مکتب رواقی هم که از مکتبهای دیگر زهدگرا معتدل‌تر است و دارای مبانی فلسفی و اخلاقی تبیین شده‌ای است به هیچ وجه قابل قبول نیست. باز هم باید تاکید کنم که اصل زهد، عدم تعلق به پدیده‌های جهان و لذتهای دنیا، چیزی است که در مکتب ما معتبر است، اما بر اساس دیگری و تازه مراتبی دارد. برای اولیای خدا مرتبه‌ای از عدم تعلق مطلوب است، برای متوسطین جور دیگری و برای افراد عادی در مرتبه نازلتری یعنی از دیدگاه اسلامی مطلق تعلق به لذتها موجب سقوط اخلاقی نمی‌شود. لذتهای حلال اشکالی ندارد، ضد ارزش نیست. برای افراد عادی همینقدر است که تعلق آنها چنین نباشد که به مرز حرام برسند. و در مرتبه بالاتر محدودیت، تا اندازه‌ای است که ضرر به لذتهای اخروی نزند و در مرتبه بالاتر و خیلی عالی که مخصوص اولیاء خداست آنجا باید مطلق تعلقات تدریجاً ترک شود تا برسد به جائی که نماند در دل جز محبت خدا و آنکه خدا آن را دوست دارد. پس نباید نتیجه گرفت که اگر گرایشهای زهدگرایانه این مکتبها مردود است پس بطور کلی زهد مذموم است و نتیجه بگیریم که باید به دنیا تعلق داشت. نه این نتیجه را نباید گرفت در اسلام تا آنجا که به رهبانیت و انزوا و ترک اجتماع و محروم شدن از مصالح و کمالاتی که در سایه اجتماع حاصل می‌شود، منجر نشود مطلوب می‌تواند باشد به خاطر اینکه دل فقط با خدا راه داشته باشد. اما اگر موجب شود که انسان وظائف اجتماعیش را ترک کند و از نعم الهی خود را محروم کند با بینش اسلامی سازگار نیست. حتی زینتها و تجملات دنیا هم می‌تواند در بینش اسلامی مطلوب باشد. قل من حرم زینة الله التی اخرج لعباده و الطیبات من الرزق (۲). حتی ممکن است ممدوح هم باشد. در راه ارزش هم بکار گرفته شود، استفاده از نعمتهای الهی برای اینکه انگیزه‌ی شکر در انسان پیدا شود (لعلکم تشکرون) ممدوح است.

پی‌نوشت‌:
۱. البته اینکه می‌گویم اصل اول و دوم و... خود آنها بدین ترتیب بیان نکرده‌اند بلکه از مجموع حرفهایشان چنین می‌شود استخراج و تنظیم کرد.
۲. اعراف/۳۲.

منبع مقاله :
مصباح، محمدتقی؛ (۱۳۹۳)، فلسفه‌ اخلاق، تهران: اطلاعات، چاپ نهم

موفق باشید.

با سلام و تشکر از ارتباط تان با شهر سوال!

بلاها و گرفتاری‌ها، شداید و مصیبت‌هایی که بر انسان وارد می شود، ریشه و عوامل گوناگونی می تواند داشته باشد. نمی‌توان آن را به یک یا چند عامل محدود نمود. به برخی از عوامل آن اشاره خواهیم کرد. اما در یک نگاه باید دانست این عالم منظم، عالم علت و معلول هاست. این نظام در هم تنیده خلقت بر این ساختار شکل گرفته که معلول ها درپی علت ها واقع شوند. نمی توان توقع داشت که انسان خواسته یا ناخواسته به علت بیماری دچار شود، ولی به بیماری که معلول آن علت بود، دچار نشود.
در نتیجه حصول بیماری ها در وجود انسان نتیجه علت های کشف شده یا نشده است. عوامل ژنتیکی، رعایت نکردن آداب زناشویی، از جانب پدر و مادر به خصوص هنگام ایجاد نطفه، رعایت نکردن آداب دوران آبستنی و. . . هزاران عامل دیگر که در دستور دینی به صورت ریز شرح داده شده اند.
البته خدا خواسته که هر چیز از مجرای خود پیدا شود. بنا ندارد آن را خارج از نظام ایجاد کند یا جلو اثر منفی عاملی را که ایجاد شده به صورت غیر طبیعی بگیرد.
اگر بچه ای سالم و زیبا و دوست داشتنی خلق شده و دیگری مریض و فلج و زشت و. . . نابرابری و ظلم است اما از جانب خدا و خواست او نمی باشد، بلکه ظلمی است از جانب پدر و مادر و محیط و اجتماع و مسئولان و. . . که وظایف خود را انجام نداده و باعث نابسامانی ها شده اند یا از علل دیگری است که در عالم طبیعت وجود دارد. خدا نه ظالم است و نه نظام استواری را که ایجاد کرده، مختل نموده و در هم می ریزد، بلکه اجازه می دهد تا علل و معلول ها کار خود را انجام دهند.
چرا خداوند بلاها و مصیبت ها را در عالم قرار داد تا انسان ها به دلایل مختلف به آن دچار شوند و حکمت بلاها و رنج ها چیست؟ چرا خدا جلو مصیبت ها را نمی گیرد؟در این باره ممکن است نکته های نهفته بسیار وجود داشته باشد، ولی نمونه هایی از اسرار مسأله که در آموزه های دینی اشاره شده، یادآوری می گردد :
حکمت اول آزمایش :
خداوند در آیات متعددی از قرآن علت وقوع برخی بلاها را آزمایش معرفی می کند: وَنَبْلُوکُم بِالشَّرِّ وَالْخَیْرِ فِتْنَةً؛(۱). . . و شما را با بدی ها و خوبی ها آزمایش می کنیم.
اما اینکه چرا خداوند آزمایش می کند، قطعاً برای فهمیدن خدا نیست، بلکه در روایات آمده به خاطر معلوم شدن برای بندگان خدا و برای فراهم آمدن زمینه «انتخاب»، «رشد» و «سقوط» بندگان است تا افراد در پس بلاها با نوع واکنش های عقیدتی و عملی که انجام می دهند، گامی به سوی سعادت یا شقاوت بردارند. چرا که آنان می توانند با صبر نمودن و اظهار رضایت به فعل خدا و حکمیانه دانستن آن، گامی به سوی حضرت حق و ایمان بیش تر به او بردارند؛
از طرفی می توانند با نارضایتی و بی صبری و اعتراض به خدا و ظالمانه و بی حکمت دانستن آن به سوی شقاوت قدم بردارند. آری گاهی خداوند بلاها را می فرستد تا اهل بلا را آزمایش کند که پس از آن طبق وظیفه شرعی یا عقلی خود عمل می کنند یا نه.
از طرفی آنان را که مبتلا نشده اند، نیز امتحان می کند که آیا به وظیفة خود عمل می کنند. در سورة ملک می فرماید: «آن کسی که مرگ و حیات را آفرید تا شما را بیازماید که کدام یک از شما بهتر عمل می کنید و او شکست ناپذیر و بخشنده است. »(۲)
رنج هایی همانند بیماری ها زمینه هایی هستند برای سعادتمند شدن انسان ها. از امام صادق(ع) در این باره حکایت شده: هر گاه خداوند برای بنده ای که گناهی انجام داده، اراده خیر کند، بعد از گناه او را به مشکل و بلایی مبتلا می کند تا یاد استغفار بیفتد. اما هر گاه خداوند برای بنده ای ارادة شر کند، وقتی گناه می کند، خداوند به او نعمتی می دهد تا استغفار را فراموش کند و به گناه خود ادامه دهد. (۳)
ترفیع درجه و اجر و ثواب
انسانی که به دنیا آمده تا درجات قرب را بپیماید و اجر و ثواب تحصیل کند و آمادة سفر آخرت شود، خداوند او را به بلا و مشکلاتی مبتلا می کند تا او صبر نماید و خداوند به او درجات و پاداش های زیاد بدهد:وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ‏ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالَّثمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ؛(۴)
قطعاً [همه‏] شما را به ترس و گرسنگی و کاهش ثروت‏ها و جان‏ها و محصولات، آزمایش می‏کنیم؛ و به شکیبایان مژده ده.
از حضرت علی(ع) نقل شده: «هر کس از شیعیان ما به بلایی مبتلا شود و صبر کند، برای او اجر هزار شهید است. »(۵)
از امام باقر(ع) حکایت شده: «اگر مؤمن می دانست که خداوند در مقابل بلاها چه اجری به او می دهد، آرزو می کرد گوشت های بدنش را قیچی می کردند تا او به اجر آن برسد. »(۶)
هر چه بلا سخت تر و تحملش مشکل تر باشد، اجر آن هم بیش تر خواهد بود. تحمل کردن مشکلات زندگی محدود دنیا و رسیدن به اجر ابدی ارزشمند است. بعضی از درجات اخروی را فقط به کسانی می دهند که بلاهای خاصی را تحمل کرده باشند. از امام صادق(ع) حکایت شده: «در بهشت درجه ای هست که فقط با صبر کردن بر مریضی های جسمی می توان به آن درجه رسید. »(۷)
ازآن جا که زندگی و سعادت حقیقی در آخرت معنا دارد و برخی از رنج ها زمینه ساز سعادت اخروی ماست، بیماری ها نعمت های خدا برای ماست. خدا از روی محبت و علاقه به بندگانش آن ها را به رنج ها مبتلا کرده تا به سعادت برسند. اگر در دنیا سلامت جسمی داشتند، معلوم نبود بتوانند با اعمال خود سعادت اخروی را به دست بیاورند.
خداوند بعضی از بندگان مومن خود را که در دنیا گناهان و خطاهایی انجام داده اند، به واسطه لطفی که به آن ها دارد، در دنیا با مبتلا شدن به مشکلات و گرفتاری ها پاک می نماید تا مرگ آن ها، آغاز راحتی آنها باشد. از امام باقر(ع) حکایت شده:
«هر گاه خدا بخواهد بنده ای را گرامی بدارد، در حالی که گناهانی دارد، او را مریض می کند تا پاک شود؛ اگر به سبب شدت گناه پاک نشد، او را حاجتمند می کند، اگر باز پاک نشد، هنگام جان دادن بر او سخت می گیرد تا پاک شود. »(۸)
خداوند زندگی دنیا را به انواع مشکلات و سختی‌ها آمیخته است تا اهل ایمان به آن راضی نشوند. همیشه خواهان حیات بی‌مشکل آخرت باشند. اگر در دنیا هیچ بلا و مشکلی نبود، کم تر کسی نسبت به زندگی آخرت میل داشت. در روایت قدسی آمده:
خداوند به دنیا خطاب می‌کند که ای دنیا! بر دوستان من با انواع مشکلات سخت‌بگیر تا ملاقات من را دوست داشته باشند، و به دشمنان من آسان بگیر تا نسبت به ملاقات من بی‌رغبت باشند!»(۹)
در بین علت های بلاها به اهداف تربیتی نیز بر می خوریم: در این راستا از حضرت علی(ع) نقل شده: «گاهی بندگانی را که صفت مهلک «کبر» و خود بزرگ بینی دارند، به بلاها و بیماری هایی مبتلا می کند تا به ضعف و ذلت خود پی ببرند و این درد مهلک از وجودشان دور شود و به دنبال آن درهای رحمت و معرفت به رویشان باز شود. »(۱۰)
بلاها به آدمی روحیه قوی و صلابت می دهد. قدرت روحی و کمالات انسان را بالا می برد؛ به خلاف انسان های بی درد که به شدت ضعیف و کم ظرفیت هستند.
نتیجه گیری:
هر بلا و مشکلی ممکن است حکمت های متعددی داشته باشد. ممکن است بلایی هم جنبه امتحان، هم عذاب یا موارد دیگر را داشته باشد. از طرفی ممکن است بلاها برای هر شخصی یا گروهی، حکمت متناسب با آن ها را داشته باشد، مثلاً برای گنهکاران عذاب یا هشدار باشد ؛ برای اهل ایمان امتحان یا ترفیع درجه یا تطهیر. پس نمی توان گفت همه زلزله زدگان فلان شهر اهل عذاب بوده اند یا همه افرادی که بیمار هستند یا دچار گرفتاری هستند، به سبب عذاب الهی است. هیچ مصیبتی (فارغ از این که علت ایجاد آن چه چیزی باشد) بی پاسخ نمی ماند و خداوند به هرجهت آن را جبران خواهد کرد.

پی نوشت ها:
۱. انبیا (۲۱) آیه ۳۵.
۲. ملک (۶۷) آیه ۲.
۳. مجلسی، بحار، دار الاحیا التراث العربی، بیروت، ۱۴۰۳ق، ج۶۷، ص ۲۲۹.
۴. بقره (۲) آیه ۱۵۵.
۵. ابن فهد حلی، التمحیص، مدرسه امام مهدی، قم، ۱۴۰۶ ق، ج ۵۹، ص ۱۲۵.
۶. بحارالانوار، ج ۶۷، ص ۲۴.
۷. همان، ص ۲۱۲.
۸. حسن دیلمی، اعلام الدین، نشر موسسه آل ا لبیت قم ۱۴۰۸ ق، ص ۴۳۳.
۹. بحارالانوار، ج ۸۱، ص ۵۲.
۱۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، دار الاحیا التراث العربی، بیروت، ۱۴۱۲ ق، ج ۱۳، ص ۱۵۶.

موفق باشید.

با سلام و تشکر از ارتباطتان با شهر سوال!

ممنون از نکاتی که برای ما و دوستان نوشتید.

نکات قابل توجه و تأملی است.

موفق باشید.

پاسخ :
با سلام و تشکر .
بدلیل فراز متعدد سوال تان به چند نکته اشاره می شود :
۱- بی تردید محبت حدا به بنده اش به مراتب از مهر مادر به فرزندش بشتراست وحتی این دو اصلا قابل مقایسه نیست . رحمت و مهربانی از صفات و کمالات وجودی است و خداوند جامع جمیع کمالات است و هیچ کمال وجودی در هستی وجود ندارد که خداوند فاقد آن باشد، به خصوص رحیمیت که جزء بارزترین کمالات وجود است.
بر اساس قاعده«بخشنده شیء، فاقد شیء نخواهد بود» به آسانی به دست می آید که خداوند مهربان است، چون جای تردید نیست که برخی از انسان ها محبت و مهر و رحمت زاید الوصف دارند. قدر یقین آن مهر و محبت مادر و پدر به فرزندان است که در آن جای تردیدی وجود ندارد.
این مهر و محبت را خداوند در وجود آنها قرار داده است، پس معلوم می شود (که عطا کننده این کمال به بندگان است) هرگز فاقدآن نیست و در حد عالی متناسب با سعادت قدسی خود این کمال والا را دارا است.
چهارم: همین که خداوند بر اساس لطف و محبت خود به ما انسان ها مثل سایر موجودات نظام هستی، وجود هزاران نعمت دیگر داده، دلیل روشن بر محبت او نسبت به ماست.
اگر ما را دوست نمی داشت و مهر و محبت به ما نداشت، این همه نعمت مادی و معنوی به ما نمی داد، و ما نمی توانستیم از نعمت بزرگ هدایت و راهنمایی به سوی کمال و با خوشبختی به فرستادن پیامبران خود برای بشر بهره مند شویم، پس عطایای او دلیل مهر و محبت اوست.
۲- نکته دیگر این که صادق (ع) می فرماید:
« اصل و اساس حُسن ظن به خدا، ریشه در «حُسن ایمان» و «سلامت دل» دارد . علامت و نشانه اش این است هر چیزی را که می بیند(و هر راحتی و گرفتاری به او می رسد) با چشم پاک، و نگاهی ارزشمند به آن نگرد.»(۱)
حُسن ظن و اعتماد به خدا کلید بسیاری از درهای قفل شده زندگی و خوشبختی‌ها است. به خداوند حُسن ظن و اعتماد داشته باشید. او نسبت به بندگانش بسیار مهربان است. خیر و سعادت را گاهی در قالب سختی‌ها و مشکلات ظاهر می‌سازد . گاهی در لباس آسایش و نعمت ها. خدا به علم نامحدود خویش می‌داند که صلاح و رستگاری چه کسی از بندگان مؤمنش در میدان مشکلات و مصایب نهفته است . کدام یک از آنان را باید در رفاه و نعمت‌ها جستجو کرد. پس باور داشته باشیم که در صورت انجام تکالیف و وظایفی که خداوند برای اهل بلا و مشکلات یا رفاه و نعمت‌ها قرار داده، هر وضعیتی برای ما پیش آید، خیر و خوشبختی ما در همان نهفته است.
۳- در باره این که خدا راباید چگونه وبا چه انگیزه عبادت نمود امام صادق (ع) سخنی بسیار زیبا و شنیدنی دارد :
فرمود « قوم عبدوا الله خوفا ، فتلک عباده العبید ، و قوم عبدوا الله طلب الثواب ، فتلک عباده الاجراء ، و قوم عبدوا الله حبا له ، فتلک عباده الاحرار و هی افضل العباده ؛ (۲) برخی مردم خدا را از روی ترس عبادت می کنند ، این عبادت بندگان است .
عده ای نیز به طمع پاداش عبادت می کنند که این عبادت مزد بگیران است.
بعضی از روی عشق و محبت نسبت به خدا عبادت می کنند. این عبادت احرار و آزاد مردان است که بهترین عبادت هاست ».
از این حدیث نورانی به دست می آید گرچه عبادت با هر یک از این انگیزه های ارزشمند و مقبول است اما در مقام مقایسه تفاوت راه از کجاست تا به کجا .عبادت خالصانه عبادتی است که نه از ترس جهنم و نه از طمع بهشت ، بلکه از روی عشق و محبت انجام شود و بهترین عبادت همین نوع عبادت است زیرا فقط خداوند مد نظر است و چیزی غیر از رضای حق و محبت و عشق او هیچ چیزی در کار نیست . (۳)
۱.مستدرک الوسایل، ج۲، ص۱۱۰.
۲- الکافی ، ج ۲ ،ص ۸۴ ؛نهج البلاغه ، حکمت ۲۳۷
۳- سیمای اهل بیت در عرفان امام خمینی (ره) ص۲۷۸ ،نشر موسسه آثار امام خمینی (ره) ۱۳۸۷ ش

پاسخ :
با سلام وتشکر .
شریعت مقدس اسلام تکلیف هر کسی را به اندازه توان علمی و قدرت عملی او تعیین کرده است. در چندین آیه بدین نکته توجه داده، از جمله فرمود:«لایکلف الله نفساً الّا وسعها، خداوند هیچ کسی را جز به انداز?ه قدر و توانایی اش تکلیف نمی کند»(۱).
در جای دیگر فرمود: «لاتکلف نفس الّا وسعها، هیچ کسی بیشتر از توان خود تکلیف نمی شود»(۲).
بنابراین هر کسی به انداز فهم خود حقایق را بفهمد و به آن عمل نماید، به تکالیف و وظایف دینی خود عمل کرده، خداوند او را پاداش می دهد و عبادت های او موجب آمرزش می گردد.
عنایت داشته باشید که عبادت خدا مثل آب روان است. همان طور که آب بدن انسان را از هر گونه چرک و ناپاکی پاک می سازد،
عبادت نیز آدمی را از همه ناپاکی های گناه پاک می سازد. البته انسان در عین حال که بر طبق آگاهی های خود عبادت می کند، باید سعی نماید که فهم و معرفت خود را نیز افزایش دهد.
پی نوشت ها:
۱- سور? بقره آیه ۲۸۶.
۲- همان، آیه ۲۳۳.

با سلام و تشکر از ارتباطتان با شهر سوال!

پرسشگر گرامی،
خدای متعال به تک تک مخلوقات خود عنایت و اشراف دارد و هیچ کس را برای خوشگذرانی و لذت دیگری نیافریده است.
در خلقت انسانها فرقي نيست، كه فرض شود يكي از بدو تولد خوش بخت است و يكي بدبخت، بلكه بدبختي و خوشبختي را انسانها با دست خودشان فراهم مي كنند و اگر غيراز اين باشد بهشت و جهنم معني ندارد و پاداش و عقابي نمي تواند باشد. لذا بايد گفت سعادت و شقاوت از امور اختياري است كه افراد، خود مقدمات را فراهم مي كنند.

چند نکته:

۱. هدف از خلقت انسان رسيدن به سعادت و كمال ابدي است كه خداوند زمينه آن را، با فرستادن انبياء الهي و بيان راه و روش درست زندگي كردن براي همه انسانها آماده كرده است.
لذا در خلقت انسانها فرقي نيست، كه فرض شود يكي از بدو تولد خوش بخت است و يكي بدبخت، بلكه بدبختي و خوشبختي را انسانها با دست خودشان فراهم مي كنند و اگر غيراز اين باشد بهشت و جهنم معني ندارد و پاداش و عقابي نمي تواند باشد.
لذا بايد گفت سعادت و شقاوت از امور اختياري است كه افراد، خود مقدمات را فراهم مي كنند اگر فرد، پي ايمان و طاعت رفت در دنيا و آخرت سعادتمند مي شود اگر چه در ظاهر زندگي فقيرانه داشته باشد چرا كه اينها عامل بدبختي انسانها نيست بلكه نعمت هاي دنيا به گونه اي است كه در پي تلاش افراد به دست مي آيد و داشتن يا نداشتن نعمت هاي دنيا را نمي توان عامل خوشبختي يا بدبختي دانست بلكه چه بسا افرادي كه در دنيا به ظاهر زندگي فقيرانه داشته اند ولي سعادتمند واقعي بوده اند
و بالعكس چه قارون ها و نمرودها بوده اند كه در عين حالي كه داراي نعمت هاي دنيايي زيادي بودند بدبخت ترين افراد بوده اند. لذا زندگي دنيا نمي تواند ملاك سعادت يا بدبختي شخص باشد.(۱)
و اگر در دنيا مي بيني افرادي مصيبتي به آنها وارد مي شود چه بسا به ظاهر براي آنها مصيبت به نظر مي آيد و ما آنها را بدبخت بدانيم در حالي كه خير و سعادت آنها در گرو همين بلاها و مصيبت ها مي باشد چنان كه خداوند فرموده: چه بسا چيزي را بد بدانيد در حالي كه براي شما خير است و چه بسا چيزي را دوست داشته باشيد در حالي كه براي شما شر و بدي همراه دارد.(۲)
از طرفي انسان بايد به چيزي كه خدا براي او مققر كرده راضي باشد چنانكه در روايتي ابن عباس از پيامبر(ص) نقل مي كند كه حضرت فرموده اند به آنچه خدا برايت مقرّر كرده راضي باش هر چند مخالف آرزوها و خواسته هايت باشد.(۳)

۲. چيزهايي كه در نظرما بدبختي و مصيبت است نسبي هستند و معمولاً نتيجه اعمال خود افراد است. به اين معني كه فردي كه داراي نعمتهايي مانند سلامتي و امنيّت و... مي باشد خود را واجد آنها مي بيند و چون به خاطر حادثه اي آن را از دست مي دهد آن حادثه و مصيبت را چيز بدي براي خودش مي داند
زيرا با آمدن آن مصيبت نعمت قبلي از او گرفته شده لذا هر حادثه اي به اختيار انسان فراهم مي شود چه عامل خوشبختي او شود چه عامل بدبختي(۴)
از محمد ابن عجلان روايت شده كه به امام صادق (ع)عرض كردم آيا خداوند امور بندگان را به خودشان واگذار كرده است فرمودند خدا گرامي تر است از اين است كه امور را به بندگان وا گذارد پرسيدم پس چه مي فرمايي آيا بندگان بر آنچه مي كنند مجبورند حضرت فرمودند :خدا عادل تر است از اينكه بنده را مجبور به كاري كند و بعد او را عذاب كند.(۵)
لذا از اين روايات فهميده مي شود كه اعمال ما به اختيار خودمان است و اگر با اعمالمان بدبخت شديم نبايد طلبكار خدا باشيم. البته اين نيز نبايد اشتباه شود كه در برابر مشكلات و مصائب دنيوي تسليم شويم و براي رفع آنها كوشش نكنيم بلكه بايد به دنبال رفع آنها باشيم
و اگر با تمام تلاش و كوششي كه انجام داديم باز هم گرفتاري ها بر ما چيره شد بدانيم كه گناهي كرده ايم كه آتش آن دامنگير ما شده است پس بايد به اعمال گذشته فكر كنيم و استغفار كنيم و به دنبال رفع مشكل باشيم.(۶)
امّا آيا اگر كسي در اين دنيا گرفتار بود آخرت هم همينطور است؟ بايد گفت روز قيامت هر كسي مرهون و در گرو اعمالي است كه انجام داده اگر در دنيا تابع دستورات خدا بوده رستگار است و اگر به اندازۀ ذرهّ اي كار و عمل شرّ انجام داده باشد نتيجه آن را مي بيند.(۷)

۳. برخي مشكلات و مصائب و بدبختي ها هم براي ترفيع مقام يا آزمايش انسان است. برخي از آنها نيز كه در اثر ندانم كاري و عدم دقّت و سهل انگاري در امور حاصل مي شود، اثر تكويني اعمال خود انسان مي باشد(۸) و گاهي اين بدبختيها باعث شكوفايي استعداد افراد مي شود
چنانكه خداوند براي افرادي مصائبي قرار داده تا به خاطر صبر در برابر آن از او پاداش بگيرند و برخي از اين بدبختي ها نتيجه اعمال دنيوي خود شخص است.و در همين دنيا گوشه اي از كيفر اعمال را به شخص مي چشانند زيرا بين اعمال انسان و نظام تكوين زندگي او ارتباط و پيوند نزديكي وجود دارد كه اگر بر اصول فطرت و قوانين آفرينش گام بردارند بركات الهي شامل آنها مي شود.(۹)
پس مي توان اين نتيجه را گرفت كه آنچه به نظر شما بدبختي است، در مواردي باعث رستگاري فرد مي شود و اين را خدا براي امتحان او قرار داده كه صبركردن و رضايت به مقدرّات الهي زندگي جاويدان آخرتي را براي خودش فراهم مي كند.
و بسياري از اين بدبختي ها به دست خود افراد ايجاد مي شود و خدا با كسي دشمني ندارد كه يكي را بدبخت خلق كند و در آخرت هم او را عذاب كند. لذا اين يك تصور نادرستي است كه ما براي خودمان درست كرده ايم.

خلاصه اینکه:
خدای تعالی بندگان را متفاوت آفریده و هر کدام از آنها را به شکلی مورد آزمایش و امتحان قرار می دهد:
در حدیثی قدسی از قول خدای تعالی آمده است: بعضى را كور و بعضى را بینا، بعضى را كوتاه قد و برخى را بلند قد، بعضى را زیبا و بعضى را زشت، بعضى را عالم و برخى را جاهل، بعضى را فقیر و بعضى را غنى كردم، بعضى را مطیع و برخى را عاصى، برخى را بیمار و عده‏اى را سالم، بعضى را زمین ‏گیر و برخى بدون عیب هستند.

پی نوشت ها:
۱. علم الهدی، سید علی، معاد و عدل ، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ص۳۴.
۲. بقره : ۲۱۶.
۳. موسوی همدانی، سید محمد باقر، ترجمه تفسیرالمیزان ، ج۲ ، ص۲۴۸، به نقل از، الدر المنثور، جلال الدين سيوطي، چاپ جامعه مدرسین.
۴. همان، ج۱، ص۱۵۹.
۵. همان، ج۱، ص۱۶۰، به نقل از توحيد صدوق، ص۳۶۰، ح۳.
۶. مکارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، دارالکتب الاسلاميه، ج۲۰، ص۴۴۷.
۷. ترجمه الميزان، ج۱، ص۲۵۶.
۸. تفسير نمونه،ناصر مكارم شيرازي، ج۲۰، ص۴۴۱.
۹. همان، ج۲۰، ص۴۴۴.

موفق باشید.

سلام
بله درست می فرمایید خداوند نعمت های بسیاری به انسان ارزانی داشته است. و هرگز نیز انسان را آزار نمی دهد.
کما اینکه بسیاری از سختی های ما، ناشی از سوء اختیار انسان های دیگر است.
اما اینکه ما در این میان امتحان می شویم، مطلب صحیحی است. و در امتحان الهی نیز فرقی بین خوشی و بدبختی نیست. بلکه انسان در شرایط مختلف، درونیات خود رو بروز می دهد.

با سلام خدمت شما برادر محترم. به شهر سوال خوش آمدید.
همانطور که شما هم اشاره کردید، شنیدن و اطلاع از مشکلات دیگران، علاوه بر ایجاد رنج خاطر برایمان، ما را نسبت به داشته هایمان و نعمتهایی که گاهی در اطرافمان هست و گاهی غرق در آن هستیم بیشتر متوجه می سازد. البته این بدان معنا نیست که ما مشکلی نداریم. بلکه بایستی شکر نعمتهای داشته را بجا آوریم و قدر آن ها را بدانیم و در کنار آن برای پیشرفت خودو رفع مشکلات تلاش کنیم.
متن شما موضوعات کوچک و بزرگ زیادی را در بر داشت که پرداختن به همه آنها در مجال یک پرسش و پاسخ اینگونه، نمی گنجد. بنابراین تنها به این نکته اشاره می کنیم که صحبت با یک مشاور یا مراجعه به یک روانشناس، یا کسی که در مقام مشاوره بتواند کمک کند، برای شما بسیار مفید خواهد بود. دراین خصوص، مخالفت خانواده تان قابل درک نیست. این که چرا مخالفت میکنند یک طرف، و این که چگونه مانع شما می شوند هم یک سوی بحث است. گاهی از جملات شما چنین برداشت می شود که شما در یک اتاق زندانی هستید و حق هیچ کاری ندارید که البته بعید به نظر می رسد. به هر حال شما میتوانید هنگامی که بیرون از منزل هستید به سراغ یک روانشناس یا مشاور بروید یا حتی از معلمان و اساتیدی که بتوانند چنین کمکهایی به شما بکنند در محیط آموزشی بهره ببرید. لزومی ندارد حتما این مسئله را به والدین خود بگویید که با مخالفت آنان روبروشوید.
ضمنا شماره سراسری ۰۹۶۴۰۰ آماده پاسخگویی مشکلات مشاوره ای شما هست.
موفق باشید.

سلام
ما هیچ کدام از سه حالت نکوهش، جبهه یا تحسین را پیدا نکردیم. بلکه صرفا متعجب شدیم. چرا که اول و وسط و آخر مطلب شما با هم سازگار نیست.
ابتدا تاثیر هر چیزی جز قدرت خدا را نفی کردید. بعد در اواسط خدا را هیچ کاره دانستید و امور را صرفا تصادف خواندید و در نهایت این دو را کنار هم قرار دادید.
بالاخره نظر شما کدام است؟ عوامل مادی و معنوی را هم زمان درک کرده اید یا اینکه فقط یکی از آنها را دیده اید؟

پاسخ :
نگفته اید چه سختی ؟ برای چه ؟ چه بوده ؟
اما در عین حال باید اشاره شود :
شک و تردیدی که اکنون با آن مواجه شده است ؛ در واقع این اتفاق یک شروع خوب است برای بازبینی مجدد نسبت به همه اعتقادات و باور های دینی خود لکن متکی بر عقلانیت و منطق و تفکر و مطالعه خود که، ان شاء الله پس از طی این مرحله ثمرات آن را خواهد دید. فقط نباید در این تردید توقف نماید و به تلاش و تحقیق و مطالعه خودتان ادامه دهید .
این کلام را بپذیرید که مشکلات با تمامی انواعش همیشه در زندگی بشری وجود داشته و خواهد داشت اما مهم رسیدن به یک جهان بینی و بینش و اعتقاد محکم است که هدایتگر و دستگیر ما در این لحظات سخت باشد
نماز اگر همراه با شرایط کمالش به جا آورده شود ، روح اخلاص و خداباوری را در انسان افزایش می‏دهد که نتیجه احساس آثار آن در زندگی است؛ در این صورت است که انسان خدا را در همه حال حاضر و ناظر می‏ بیند. فضائل اخلاقی در او رشد پیدا می کند؛
این به این معنا است که طبیعت نماز از آن جا که انسان را به یاد خدا (نیرومندترین عامل بازدارنده ) یعنی اعتقاد به مبدأ و معاد می‏اندازد، دارای اثر بازدارندگی از فحشا و منکر است. انسان که به نماز می‏ایستد و تکبیر می‏گوید، خدا را از همه چیز بالاتر می‏شمرد. در قلب و روح چنین انسانی، جنبشی به سوی حق و حرکت به سوی پاکی و جهشی به سوی تقوا پیدا می‏شود. (۱)
۱. تفسير نمونه ، ‏مكارم شيرازى ناصر، دار الكتب الإسلامية، تهران، ‏۱۳۷۴ ش ، ج ۱۶، ص ۲۸۴ .

پاسخ :
جهانى که ما در آن زندگى مى‏کنیم، جهان ماده است، یعنى هر چیزى در شرایط خاص و با علل و اسباب خاص خود به وجود مى‏آید و تدریجاً کامل مى‏گردد. اگر شرایط و حدود آن مراعات نشود، موجودى ناقص و بى فایده و گاه زیانبار به دست مى‏آید.
میوه درخت در موقعى به صورت کامل به دست مى‏آید که باغبان آن را به موقع آب و کود دهد و به کلیه اصول رشد توجه داشته باشد و آن‏ها را فراهم آورد. در غیر این صورت میوه درخت به صورت کامل به دست نمى‏آید، زیرا جهان مادى و طبیعى این طور نیست که در هر شرایطى موجودات سالم و کامل تحویل دهد.
پس براى به دست آمدن میوه سالم و کامل، باغبان باید آن چه را در پرورش و تکامل آن لازم است، مراعات کند.
همچنین براى نوزاد سالم ضرورت دارد پدر و مادر، آن چه را در پرورش و تکامل او لازم و مفید است، بدانند و آن‏ها را همیشه مراعات کنند.
ما هستیم که در بسیارى از موارد در اثر مراعات نکردن شرایط بهداشتی، کودکان ناسالم به وجود مى‏آوریم.
پس در این گونه موارد نباید آن را تقصیر دستگاه آفرینش بگذاریم، زیرا خداوند براى تکامل هر موجودى شرایط خاصى قرار داده است که اگر آن‏ها مراعات شود، هر چیزى نیکو و مفید به وجود خواهد آمد.
به عبارت دیگر: سالم و ناقص به دنیا آمدن، علل و اسباب مادى خاص خود را دارد. هر معلول و پدیده‏اى از علت خاص خود صادر مى‏شود.
بنابر این هر نوع نقصی که در موجودات جهان وجود دارد از ناحیه موجودات است نه خداوند و به تعبیر دیگر فیض از طرف خداوند تمام است و نقص از طرف دریافت کننده فیض است.
هنگامی که علت و اسباب و شرایط به وجود آمدن نوزادی ناقص باشد، یا از نظر ژنتیکی( که بسیاری از جهات آن هنوز شناخته نشده) ، نوزاد ناقص به دنیا می‏آید.
جهان آفرینش شرایطى دارد که اگر کسى آن‏ها را مراعات نکند، در نتیجه نواقصی به بار آید، تقصیر از خود او است و ربطى به عالم آفرینش ندارد.(۱)
بوعلى سینا مى گوید: خدا زردآلو را زردآلو نکرده بلکه زردآلو را ایجاد کرده است.
زردآلو از باب مثال است، منظور همه موجودات است، خدا اشیا را آفریده و آن‏ها ذاتاً اختلاف دارند. قرآن مجید این مطلب را با یک تمثیل بیان کرده و فرموده است:
«خدا از آسمان آبى فرود آورد و هر رودخانه‏اى به قدر ظرفیت خودش سیلان یافت».(۲) یعنى رحمت فیض پروردگار هیچ موجود مستعدى را محروم نمى‏سازد و براى همه یکسان است، ولى استعداد و ظرفیت موجودات یکسان نیست. استعدادها مختلف است. هر ظرفى به قدرى که گنجایش دارد، از رحمت خدا لبریز مى‏گردد. پس هر موجودى، حق خود را که امکان داشته دریافت دارد، دریافت کرده است».(۳)
بنابراین نباید تصور کرد که خداوند یکى را که ممکن بود زیبا باشد، زشت قرار داد و دیگرى را که ممکن بود زشت باشد، زیبا قرار داد و با قید قرعه و یا یک اراده تبعیض‏آمیز هر یک از آن‏ها را انتخاب کرد، بلکه هر جزء از اجزاى جهان تنها به همین جور که هست، امکان وجود داشته و خدا همان آفرینش را به آن داده است. اگر بخواهیم از دیدگاه علمى سخن گوییم، این گونه مى‏توان گفت که هر ماده با توجه به ویژگى و شرایط خود از وجود و کمالات وجود برخوردار مى‏شود. تفاوت­هایى که در جهان مادى و طبیعى وجود دارد، براساس تفاوت در عناصر مادى است، مثلاً کسى که از نظر زیبایى یا زشتى، شکل و وضعى خاص دارد، بر اثر تفاوت ژنتیکى و عوامل محیطى و مادى وراثت و... است که هزاران مورد شناخته شده و یا ناشناخته در طبیعت در آن‏ها دخالت دارد و یا حتى امور غیر مادى مانند نحوه آمیزش یا مواد و غذاهایى که پدر و مادر قبل از آمیزش، یا مادر بعد از آن در دوران جنینى تغذیه مى‏کنند یا مانند تأثیر الکل و مواد اعتیادزا در شکل و حالت و وضع و سلامت و بهره هوشى و استعداد کودک که امروزه بدون تردید شناخته شده است.
طبق این سخن فیض الهى از ناحیه خدا تمام است و او در حق هیچ موجودى تبعیض روا نمى‏دارد، بلکه موجودات هستند که به فراخور شأن و جایگاه و مرتبه خود و عوامل دیگر قبول فیض مى‏کنند و به اندازه استحقاق، در مرتبه‏اى از عالم هستى جا مى‏دارند. در جهان خلقت آنچه که وجود دارد تبعیض نیست، بلکه تفاوت است، همان طور که ظرف یک لیترى نسبت به ظرف پنج لیترى مقدار کمترى آب در خود جاى مى‏دهد. آرى هر موجودى در نظام هستى به میزان ظرفیت خود دریافت فیض مى‏کند.
درست است نوزاد ناقص الخلقه به خاطر پدر و مادر یا محیط و... چنین به دنیا آمده، اما از طرفى خداوند نسبت به معلولان ملاحظاتى نموده که لطف بزرگى است، از جمله این که تکالیف شرعى آنان را آسان گرفته و پاداش عبادت آنان را بزرگ­تر قرار داده و اداره زندگى آنان را(در صورتى که قادر به اداره آن نباشند) بر عهده حکومت اسلامى گذاشته است. در نهایت آن چه را ملاک برترى است، در اختیار همه قرار داده است که همه افراد بشر(حتى معلولان و ناقص‏ها) مى‏توانند داشته باشند و آن عبارت است از تقوا و پرهیزکارى.
قرآن فرمود: «گرامى‏ترین شما پیش خدا با تقواترین شما است». چه بسا در جهان دیگر، بسیارى از ضعف هایى که ناخواسته بر نوزاد و فرزند تحمیل شده است، جبران شود. در نتیجه: آنچه در جهان هستى و آفرینش وجود دارد، تفاوت‏ها است، نه تبعیض‏ها. تفاوت‏ها نیز معلول اعمال و اسباب است و خداوند به هر موجودى به اندازه‏اى که قابلیت و استعداد دارد و شرایط و اسباب آن اقتضا مى‏کند، وجود و هستى مى‏بخشد.

پی‌نوشت‌ها:
۱. مؤسسه در راه حق، بیست پاسخ، ص ۲۸.
۲. رعد(۱۳) آیه ۱۷.
۳. استاد مطهرى، مجموعه آثار، ج ۱، ص ۱۷۲ - ۱۷۱، با تلخیص.

پاسخ :
آنچه از طرف خداوند است همه خیر ونیکی وخوبی است وآنچه از رنج وزحمت است علل وعوامل غیر الهی دارد .
نکته مهم در سرتاسر این موضوع آن است که نگاه خود را به زندگی در این جهان نباید محدود کنیم. این بخش از زندگی را باید در پیوست با بخش عظیم‏تر از زندگی و حیات جاودانه و عالم برتر و حقیقی‏تر نگاه کنیم. اگر نگاه ما به زندگی محدود به دنیا بود، اشکال از تفاوت‏ها در این دنیا به جا بود، در حالی که هر چیزی در دنیا، آزمایشی برای انسان است که در عالم دیگر نتیجه آن را خواهیم دید و همان گونه که خداوند فرموده است: «خداوند زندگی و مرگ را آفرید تا شما را بیازماید که کدامین بهترین در عمل خواهید بود».( ملک (۶۷) آیه ۲.) و نعمت و تنگدستی هر دو آزمایش الهی است که آزمون نعمت بسیار سخت­تر است و محاسبه آن مشکل­تر و جهان ابدی قیامت و لذت‌ها و نعمت‌ها و حتی عذاب‌های آن را با جهان محدود دنیا نمی­توان مقایسه کرد.

پاسخ :
با سلام وتشکر .
توجه داشته باشید که در روايتي از وجود نازنين حضرت رسول اكرم(ص) آمده است: «انما الدنيا سجن المومن و جنه الكافر؛ دنيا زندان مومن و بهشت كافر است».(۱)
۱- عاملي، شيخ حر، وسایل الشیعه، موسسه آل البيت، قم،۱۴۰۹ه.ق، ج۱۶، ص۱۷.

سلام
بدبختی ها به گردن آن دنیا انداخته نشده، بلکه زاویه نگاهی بیان شده که با توجه به آن معنای خوشبختی و بدبختی واقعی روشن شود.
شما هم اگر فکر می کنید که می توانید زمام امور این دنیا را به دست بگیرید و هر نوع مریضی، مرگ عزیزان، بلایا و حوادث طبیعی و ... را از خود دور کنید، ما شما را از این کار نهی نکرده و نمی کنیم.
اما توصیه می کنیم با خودتان لج نکنید. و درست تر ببینید تا فلاکت و بدبختی بسیاری از خلاف کاران را ببینید. و درک کنید خلاف ، خوشبختی مادی نمی آورد.

سلام
بیایید کمی از نقش احساسی دیدن کم کنیم!
خب خوشبختی را همان طور که شما تلقی می کنید، ببینیم! و دستی به تعریف آن نزنیم.
حالا چه کسی قرار است جلوی آن سرباز دشمن را بگیرد؟
یا به خدا اعتقاد دارید یا اعتقاد ندارید.
اگر اعتقاد ندارید که هیچ! باید بسوزید و بسوزید. نه در این دنیا راه حلی دارید و نه دنیای دیگری قائلید که بگویید در آن جا جبران می شود.
اما اگر اعتقاد دارید، همان خدا می گوید قیامتی در کار است! و در آنجا ظالم را به سزای عملش می رساند و برای مظلوم جبران می کند.
و اینکه چرا خدا معجزه نکرده و جلوی آن سرباز را نگرفته، برای اینکه معجزات خدا صرفا در جهت روشن کردن حق و باطل است. نه آن که معجزه خدا، سدی در مقابل اختیار انسان ها باشد و هر کس خواست چپ نگاه کند، خدا محکم به پس گردنش بزند و نقش زمینش کند. و همه مثل موجودی در زنجیر، سلب اختیار شوند.
ضمنا این افق نگاه و دیدن قیامت، چیزی نیست که لحظه مرگ کسی بتوان به او تفهیم کرد. شخص باید به عمق این نوع نگاه رسیده باشد و زندگی خود را با آن سامان داده باشد. و آنان که این گونه بودند، در مقابل بزرگترین مصائب عالم، خود را نباختند و ندایشان رضایت به رضای الهی بود.

اولا هر زمان به دستورات دینی خود درست عمل کردیم، ادعا کنیم شیعه هستیم. نمی توانیم هر امر خلاف دین را انجام دهیم. بعد بگوییم چرا زندگی شیعه این طور شده است. روابط دختر و پسر در ایران بر طبق مکتب شیعه است؟ توقعات در ازدواج طبق زندگی اهل بیت علیهم السلام است؟ یا رفتار زن و شوهر؟ یا سن ازدواج یا ... کدام گناه را ترک کرده ایم، که بعد مدعی شویم ژاپنی ها گناهکارند و ما شیعه!!!

ثانیا شما آرزوی ژاپن و چین را دارید؟ ژاپنی که رتبه اول خودکشی در جهان را دارد و چین که بسیاری از مردمش تنها به اندازه ای که نمیرند، کسب می کنند. بله چین و ژاپن نکات مثبتی هم دارند. اما نکات مثبت آنها گناه نیست. بلکه اینجاست که ژاپنی کالای ژاپنی می خرد. نه آنکه به مارک های خارجی افتخار کند. و ...

به هر حال هر چیزی علتی دارد. اگر کسی می خواهد مشکلاتش را حل کند اول باید علت درست را بفهمد. صرف اینکه فقط بخواهیم طلب کار شویم و دلایل بی ربط برای مشکلاتمان بگوییم، دردی درمان نمی شود.

سلام
بنده شرایط شما را نمی دانم . طبیعتا اگر برای خودتان کسب و کاری ممکن است باید به آن بپردازید و اگر راهی ندارید، می توانید از کمک های دیگران استفاده کنید.

سلام
کسی که امتحان بودن را قبول کند، این سوال را مطرح نمی کند.
نمی توان به معلم اعتراض کرد که چرا از من فلان سوال را کردی!
البته خدای متعال حکمت هایی دارد. و حال بنده اش را مراعات می کند. اگر کسی در فلان شرایط بهتر می تواند ایمان را حفظ کند، به او کمک کرده و او را در همان شرایط قرار می دهد.

سلام
کافر به معنای غیر مسلمان است و اسم که متناسب با حقیقت باشد، هیچ اشکالی ندارد و درباره بهشت و جهنم، نیز ممکن است خدا برخی از کفار که لجاجت با حق نداشتند را ببخشد.
۱.بنابراین مسلمانان این لقب را مطابق حکم خدا می دهند.
۲. خدای متعال به همه لوازم کشف حقیقت را داده است و مزد نیز بر اساس زحمت است. نه کسی که در محیط اسلامی به دنیا آمده و هیچ چیزی از اسلام جز یک نام ندارد، مستحق بهشت است. نه کافری که تا هر جا حق را یافته بدان پایبند بوده، جهنمی دیده می شود.
۳. دین خدا یکی بیش نیست و حلال و حرام نیز طبق واقعیت های مصالح است. اینکه بشر دین هایی را تحریف کرده، جرم خودش است و ربطی به خدا ندارد.
۴. خدا فقط حق را معیار قرار می دهد.
۵. ملاک حقیقت است نه دلخواه های ما

اولا هیچ کس در دنیا بدون سختی نیست.
ثانیا کسی نگفته به دست خودمان برای خود مصیبت درست کنیم.
ثالثا بدبخت بودن مزیت نیست. صبر کردن در سختی ها ارزش است.
رابعا اگر کسی واقعا معنای آخرت را بفهمد، در مقابل سختی ها معترض نمی شود بلکه از فرصت این امتحان استفاده می کند.

البته در دنیا عواملی وجود دارد که سبب عافیت نیک در همین دنیا می شود. مثل احسان به والدین ، صدقه و ...

سلام آقا محسن
شما اول باید ثابت کنی که این اعمال نیک (کم یا زیادش فرقی نمیکنه) صحیح بوده و نزد خدا قبول هم شده، بعد بیای بذاری برا معامله.
حالا بگذریم از اینکه اگر کسی واقعا کار نیکی را برای خدا انجام داده باشه نه خلق خدا، مطمئنا حاضر نیست با هیچ قیمتی معامله کنه.

با سلام .
اگر در بهشت برزخی باشد جای خستگی نیست
اگر در جهنم برزخی است باید هم خسته شود

قصد جسارت ندارم اما با این دیدگاه نباید به حال حیوانات حسادت کرد؟ از همان اول که به دنیا می آیند مراقب شان هستند تا آسیب نبینند. بعد هم همیشه به مقدار زیاد برایشان غذا مهیا می کنند و جای خواب و امنیت شان را تامین می کنند تا زودتر پروار شوند و سرشان را ببرند!!
طبیعتا تا قبل مرحله کشتن خیلی به حیوان می رسند و شما نیز فقط تا قبل مرحله مرگ را دیده اید!
بله این هایی که شما شمردید همه خوب هستند اما حد و اندازه انسان بسیار بزرگ تر از این هاست.

سلام.
ما معتقدیم که خداوند روزی رسان است اما مشکل اصلی در گرسنگی بسیاری از انسان ها به کوتاهی و قصور خداوند در مقام رازقیت بر نمی گردد ، بلکه به ظلم و تجاوز و استثمار برخی ظالمان در طول تاریخ نسبت به دیگر انسان ها بر می گردد که منابع رشد و تکامل اجتماعی و اقتصادی را از ملت های ضعیف گرفته ، مانع رسیدن آن ها به حقوق اولیه انسانی خود نظیر بهره مندی عادلانه از منابع طبیعی و رسیدن به نعمات خداوندی شدند .
همان طور که ممکن است ظالمی حق حیات و زندگی را که خداوند به همه انسان ها ارزانی داشته ، از آن ها بگیرد ، ممکن است فرد یا ملت ظالمی حق بهره مندی از نعمات اولیه دنیایی مانند غذای سالم و مفید و کافی را از فرد یا ملتی به زور بستاند. این امر بر اساس قوانین اصلی عالم مانند اختیار انسان ها و اصل علت و معلول رخ می دهد که تبعات گوناگون دنیایی و آخرتی و محاسبه و جزای عادلانه خداوند را در پی خواهد داشت .
اختلاف مردم از نظر نعمت‏های ظاهری، از جمله بهره مندی از غذای سالم و کافی جهات مختلفی دارد:
۱- بعضی از تفاوت‏ها معلول ستم و تجاوز افراد نسبت به حقوق دیگران است.
این تفاوت‏ها ظالمانه و غیر منطقی است . با از بین رفتن نظام طبقاتی و گسترش عدالت اجتماعی از میان خواهد رفت. هیچ گاه اسلام و قرآن این گونه تفاوت‏ها را تأیید نکرده است، زیرا بر اساس استعمار و استثمار صورت گرفته ، آن‏ها را نمی‏توان به حساب دستگاه آفرینش گذارد. حتی خداوند از آن‏ها نهی نموده ، برای تأمین برابری و حقوق انسان‏ها و توزیع عادلانه ثروت‏ها، احکام و قوانین بسیاری را تشریع نموده است که متأسفانه بسیاری از انسان‏ها از این تکالیف غفلت می‏کنند.
هم چنین نباید از نظام ناعادلانه اقتصادی و موارد دیگری که مربوط به بشر می‌شود، غافل بود و آن‌ها را به حساب خداوند گذاشت. این گونه اختلافات ربطی به عدالت خداوند و رزاق بودن او ندارد.
۲- تفاوت بهره­مندی انسان‌ها در برخی موارد دیگر معلول کار و تلاش انسان‌ها است . قانون خلقت بر آن نهاده شده که هر کسی به اندازه سعی و تلاش خود بهره مند شود. کسی که به تنبلی خو کرده باشد، به دنبال کسب روزی حلال بر نیاید ، نمی­تواند مانند دیگران از نعمت­های دنیوی بر خوردار شود . کسی که کار و تلاش بیش تر می­کند ، بهره بیش تری نصیب او خواهد بود.
البته اختلافات ابعاد دیگری نیز دارد که به همین موارد بسنده می کنیم ، چون مشکل اکثر گرسنگان امروز در جهان در همین دو مورد خلاصه می شود ؛ اگر با دقت و تامل به وضع اکثر گرسنگان جهان نگاه کنیم ، در می یابیم که اغلب این افراد در سال هایی نه چندان دور گرفتار ظلم ها و تعدی های ریشه ای و استعمارهای بنیادین بوده اند که از اساس ملت آن ها را دچار فقر و نداری کرده ، ریشه رشد و ترقی و امکان به دست آوردن حداقل ها را از زندگی آن ها برداشته است .
رزاق بودن خداوند حقیقتی است که باید آن را در طول سنت های جاری الهی و رابطه علت و معلولی در عالم دید . بنا نیست که خداوند بی دلیل و به هر طریق حتی با اعمال نفوذ و زورگویی افراد ظالم و استثمار منابع ملت ها توسط ظالمان روزی ملت ها را به آن ها برساند ؛ هر چند عنایات خاص خداوند در این میان به حال بندگان بسیار است اما در هر حال در مواردی هم به واسطه ظلم و جور برخی ظالمان ،روزی مقدر و طبیعی افرادی از آن ها دریغ می شود و در مسیر نادرست خود مصرف می گردد .
مثلا در داستان کربلا و فاجعه سال ۶۱ هجری چند روز آب که کم ترین حق انسانی از روزی آسمانی است، از بهترین و پاک ترین انسان های عالم دریغ شد ، حقی که خداوند برای هر موجودی مقدر کرده بود اما به واسطه ظلم و جور برخی ظالمان ، این حق از برترین مخلوقات خداوند دریغ شد . خداوند هم هیچ گاه بر این امر راضی نبوده ،سهم این بندگان خود را از آب مقدر و فراهم نموده بود ، اما مانعی چون ظلم و تعدی برخی ظالمان این حق را از این بزرگواران سلب نمود . خداوند هم بر اساس سنت های جاری عالم و حق اختیار انسان ها مانع از آن نشد .
با بسط عدالت جهانی و باز پس گرفتن حق مظلومان از ظالمان ، انحراف و تعدی را به مسیر اصلاح و مطابق با روال طبیعی باید برگرداند.
در عین حال گرسنگی بسیاری از انسان ها معلول کم کاری و سستی های آن ها است . مسلما خداوند روزی هر فرد را در هر وضع ضمانت ننموده است ؛ امیر المومنین در جمله ای بلند به این حقیقت اشاره نموده : « در طلب روزی باشید ، زیرا روزی برای جوینده اش ضمانت شده است ».(۱)

پی نوشت :
۱. بحار الانوار،ج ۷۷،ص ۴۰.

سلام .
بدبختی انسان از هنگامی شروع می‌شود که از طاعت خدا خارج می‌گردد و در ولایت شیطان و زیر چتر هوای نفس قرار می‌گیرد.(۱)
از نگاه دیگر می توان گفت که ریشه و اساس بدبختی انسان در دو چیز است:
۱ـ جهل و نادانی؛
۲ـ عمل نکردن به علم.
حضرت علی(ع) می‌فرماید: «اشقى الناس الجاهل؛(۲) افراد جاهل بدبخت‌ترین مردم هستند».
بدبخت‌تر از نادان، دانایی است که به دانایی و دانش خویش عمل نکند(۳) و چراغ علم در درونش روشنایی و نور نیافریند. تا زمانی که ریشة این دو عنصر پلید در درون انسان است، آدمی بدبخت است.
بقیة عوامل بدبختی انسان (که در ذیل به برخی از آنها اشاره می‌شود) معلول آن دو می‌باشند. زیرا اگر انسان از نفسانیت و انسانیت خویش آگاهی داشته باشد و جایگاه خود را در عالم هستی بشناسد، هم‌چنین دنیای که در آن زندگی می‌کند، و خداوندی که او و جهان را آفریده شناخته باشد و از حساب‌رسی دقیق عملکردها و بهشت و جهنم معرفت لازم را کسب کند، هرگز به سوی تبهکاری، بدبختی و سیه‌روزی نمی‌آورد.
سایر عوامل بدبختی و شقاوت انسان عبارتند از:
۳ـ در حدیث آمده است که یکی از بدبخت‌ترین گروه‌ها، کسانی هستند که در دنیا با فقر و تنگدستی زندگی می‌کنند و از آن رنج می‌برند و با گناه و معصیت، آخرت خود را نیز سیاه و خود را اهل دوزخ قرار می‌دهند.(۴)
از امیر المؤمنین(ع) سؤال شد بدبختی و شقاوت چه کسی بزرگ است (از همه بدبخت‌تر چه کسی است؟) فرمود: «کسی که دنیا را به خاطر دنیا (نه خدا) ترک گوید».
در نتیجه دنیا و لذت‌های حلال و مشروع آن از دستش برود. او (به خاطر عصیان و نافرمانی خدا) در آخرت نیز در زمرة زیان‌کاران باشد. هم چنین کسی که عبادت کند، و تلاش و کوشش زیادی نماید، اهل روزه باشد اما همه اینها ریا کارانه باشد و در بندگی خدا اخلاص نداشته باشد. چنین کسی از یک سو از لذت‌های مشروع دنیا محروم است و از دیگر سو آن چه به او می‌رسد بی‌فایده است(۵) چه آن که سرانجام به کیفر الاهی گرفتار می‌گردد.
۴ـ امیر المؤمنین فرمود: «بدبخت‌ترین افراد کسانی هستند که دین خویش را به خاطر دنیای دیگران به خطر می‌اندازند».(۶)
۵ـ آن حضرت فرمود: ««بدبختی آن است که کسی بخواهد از (دین) استفاده ابزاری کند و آن را وسیله‌ای برای حفظ و نگهداری دنیای خود قرار دهد».(۷)
۶ـ پیامبر اکرم(ص) فرمود: بدبخت آن کس است که فرمان خدا را اطاعت نکند و برای خدا، گناه و معصیت را ترک ننماید».
۷ـ حضرت علی(ع) فرمود: «بدبخت کسی است که به مال و دارایی خود بنازد و به خاطر آروزهای خویش به فریب در افتد».(۸)
۸ـ «بدبخت و تبهکار کسی است که بهشت جاویدان خود را به یکی از معصیت‌های دنیا بفروشد».(۹)
۹ـ علی(ع) می‌فرماید:‌« بدبخت کسی است که از عقل و اندیشه، و از تجربه‌ها بهره نبرد».(۱۰)
۱۰ـ قرآن کریم می‌فرماید: «بدبخت‌ترین مردم کسی است که به آتش جهنم افتد».(۱۱)
پی‌نوشت‌ها:
۱. غرر الحکم، ج ۱، ص ۱۵۴.
۲. همان، ج ۲، ص ۳۷۹.
۳. بحار الانوار، ج ۲، ص ۵۲.
۴. همان، ج ۱۰۰، ص ۷۰ و مدینه البلاغه، ص ۴۵۶.
۵. مجموع ورام، ج ۲، ص ۹۲.
۶. همان، ص ۳۷۴ و بحار ج ۷۲، ص ۲۷۰.
۷. غرر الحکم، ج ۶، ص ۲۷.
۸. همان، ج ۱، ص ۷۳.
۹. همان، ص ۱۵۴.
۱۰. شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج ۱۸، ص ۷۴.
۱۱. اعلى (۸۷) آیه ۱۲.

با سلام و احترام
احساسي که اکنون شما در خود داريد «نااميدي» است شايد گاهي با کمي ناراحتي و عصبانيت نيز همراه باشد. نااميدي يکي از عذاب آورترين احساساتي است که انسان مي تواند تجربه کند، احساسي که مي تواند با نشانه هاي ديگر همراه باشد و تبديل به اختلال افسردگي شود. سؤال‌تان بسيار کلي است و براي ارزيابي کامل بايستي حتما به صورت حضوري به مشاو و روانشناس مراجعه نموده و مسائل مختلف را آنجا بررسي نماييد و يا لااقل تلفني (از طريق تماس با ۰۹۶۴۰۰)
در ادامه لازم است به نکات زير توجه فرماييد:
- هرگز خود را سرزنش نکنيد. به تحقير شخصيت خود و کم شمردن کارهاي خويش نپردازيد.
- رخدادها و واقعيت‌هاي زندگي را پذيرا باشيد؛ هر چيزي که برايتان اتفاق مي‌افتد را بپذيريد، ‌بسياري از افراد مي‌خواهند از زير بار احساسات غم‌انگيز شانه خالي کنند چرا که براي آنها دردناک است اما تنها پذيرفتن واقعيت است که آنها را آرام خواهد کرد.
- سعي کنيد افکار منفي را از خود دور کنيد و آنها را با افکار صحيح جايگزين کنيد؛ بجاي اينکه فکر کنيد فردي ناتوان يا بد شانس هستيد به اين فکر کنيد که کساني هستند که شرايطشان از شما بدتر است. کساني که از سرپناه محرومند. کساني که با خانواده معتاد درگيرند و يا درگير مشکلات مالي هستند. از همين رو بايد افکار تحقير کننده را از خود دور کنيد.
- تلقين مثبت را فراموش نکنيد. به خود تلقين کنيد که من از بقيه چيزي کم ندارم. خيلي نقاط مثبت دارم که خيلي از افراد ندارند.
- فهرستى از ده لغت يا عبارت (که بيانگر ويژگى‏هاى مثبت شخصيت شما است) تهيه کنيد و روزى چند بار آنها را در قالب جمله کاملى بخوانيد ؛ مثلاً بگوييد: «من باهوش هستم» و... .
- برنامه ريزي منظم براي زندگي؛ براي زندگي خود برنامه ريزي جامعي داشته باشيد، که در برگيرنده ساعاتي براي تحصيل يا اشتغال، کارهاي شخصي، تفريحات سالم، عبادت، استراحت و غيره باشد. برنامه تان را بر روي برگه نوشته و آن را به دقت مورد اجرا قرار دهيد و به هر گونه پيشرفت و موفقيت خود پاداش دهيد.
پاداش شما مي تواند تحسين خود، رفتن به گردش، خوردن غذاي مورد علاقه يا پرداختن به هر کار مورد علاقه اي باشد.
- انجام دادن ورزش؛ بصورت مرتب روزانه نيم ساعت ورزش کنيد.
- داشتن سرگرمي؛ سرگرمي هاي علمي و هنري داشته باشيد و ساعاتي از روز را به کارهاي مورد علاقه خود سپري کنيد.
- محل زندگي‌تان را به محل شادي تبديل کنيد؛ بدون شک، احساس نااميدي از شکست‌هاي مکرر و شادي‌هاي اندکي که مردم به دنبالشان هستند بوجود مي‌آيند.
- داشتن تفريحات سالم در زندگي؛ بصورت هفتگي يک وعده غذايي را در دامان طبيعت بخوريد.
- تقويت روابط صميمي و سازنده با ديگران؛ همه ما انسان ها نياز به محبت و پذيرش داريم و اين محبت و پذيرش بيشتر از ناحيه دوستان ارضا مي گردد. پس سعي کنيد اولا دوستان خوبي انتخاب کنيد؛ دوستاني که شما را به ياد خدا بيندازند و در شرايط سختي شما را رها نسازند و هميشه يار و ياور و غمخوار شما باشند، و ثانيا روابط خود را با آنها بيشتر کنيد.
- شرکت در جمع و مباحث جمعي؛ سعي کنيد بيشتر در جمع باشيد. البته جمعي که شما را تاييد کند نه اينکه طرد يا تحقير کند.
- تقويت ايمان: عامل زيربنايي احساس و رفتار انسان ايمان به خداست. با ايمان به خداست که مي توان سخت ترين کارها را انجام داد و از آن لذت برد. بنابراين راهکار لذت بردن از زندگي تقويت ايمان است.
- انجام دادن عبادت؛ نماز اول وقت اهميت ويژه اي بدهيد. و سعي کنيد هر روز مقدار معيني قرآن بخوانيد و در معناي آن تدبّر نماييد.
- در کارهاي اجتماعي شرکت کنيد؛ تلاش کنيد که در کارهاى اجتماعى در محيط خانه، مدرسه و دانشگاه مانند اردو و بازى‏ هاى دسته جمعى شرکت کنيد و نقش فعالى را بپذيريد.
- سعي کنيد دوستاني خوب و مومن براي خود انتخاب کنيد و ارتباطتان را با اين دوستان بيشتر کنيد.
موفق باشيد.

با سلام.
در خصوص مرگ كودكان نوزاد بايد گفت: اولا حكمت هاي گوناگوني بر اين عمر كوتاه مترتب است كه بسياري از آن بر ما پوشيده است. اما آزمون والدين چنين كودكاني و تاثيري كه چنين حادثه اي بر جامعه گذاشته، عكس العملي كه ممكن است در پي داشته باشد، همه مي تواند از حكمت هاي الهي در اين تقدير خاص باشد؛ پس اصل اين خلقت غير حكيمانه نيست.
ثانيا ساختار عالم بر اساس سنت هاي خاصي تنظيم شده كه رابطه علّي و معلولي يكي از آن هاست و معنا ندارد كه زمينه معلوليت ذهني يك كودك از قبل فراهم شود و علت تامه آن محقق گردد و معلول برخلاف آن حاصل گردد، يا علل مردن يك نوزاد يا كودك نوجوان حاصل شود. اما خداوند مانع تحقق و تاثيرگذاري اين علت گردد، همانند آن كه فردي ظالم بخواهد كودكي را به قتل برساند. اما خداوند مانع اين كار شود تا اين كودك امكان تكامل را بيابد.
ثالثا بر اساس پاره اي از روايات زمينه كسب كمال براي اين افراد بعد از مرگ فراهم مي گردد؛ يعني به دليل انكه اين افراد به نوعي مستثنا از ضابطه عادي هدف و غايت حيات بشري به حساب مي آيند و در عين حال بر اسا س ضابطه و ساختار عالم چاره اي جز خلقت و مرگ آن ها نبود، اين امر در سراي ديگر به گونه اي جبران مي شود.

سلام .
این مسله چه ربطی به بحث اختیار دارد ؟
در این باره باید توجه نمایید : این که از یک طرف مسئله تقدیر الهی مطرح است و از طرف دیگر اختیار انسان، به این معنا است که خداوند مقرّر کرده است که انسان با اختیار و ارادة خود، یکی از راه‌ها را انتخاب کند و آن راهی که انسان با ارادة خود انتخاب کرده، همان است که مقدّر است. به عبارت دیگر:‌خداوند به قضا و قدر مقرّر کرده که انسان با اختیار خود، آن راهی که خداوند از ازل می‌داند، انتخاب کند.
پس تقدیر خداوندی این است که بشر افعال خود را از روی اختیار انجام دهد، نه این که تقدیر او را به انجام یک طرف مجبور سازد. انسان به هر سو که رو آورد، همان قضا و قدر او است که با دست خود آن را انتخاب می‌کند.
انسان فقط یک نوع سرنوشت ندارد، بلکه سرنوشت‌های گوناگونی در پیش دارد که ممکن است هر کدام از آن‌ها جانشین دیگری گردد، مثلاً اگر کسی بیمار شود و معالجه کند و نجات پیدا کند، به موجب سرنوشت و قضا و قدر است. نیز اگر معالجه نکند و رنجور بماند و یا بمیرد، آن نیز به موجب سرنوشت و قضا و قدر است.
امیرالمؤمنین(ع) از کنار دیوار شکسته و کجی برخاست. پرسیدند: از قضای الهی فرار می‌کنی؟ فرمود: از قضای الهی به قدر او پناه می‌برم.(۱) «یعنی درست است که تا قانون علیت که منتهی به فرمان خداست، نباشد، دیوار شکسته سقوط نخواهد کرد، اما همان خداوند به من عقلی داده که آن خود یک حلقه از سلسله قانون علیت است و یک عامل بازدارنده در برابر این گونه حوادث. البته دیوار عقل و شعور ندارد و بدون اعلام قبلی سقوط می‌کند. اما من می‌توانم به قدر الهی پناه ببرم؛ یعنی با عقل خود چنان محل نشستن را اندازه گیری کنم که اگر دیوار سقوط کند روی من نیفتد».(۲)
در قرآن آیات زیادی وجود دارد که به صراحت اختیار انسان و نقش اراده او را بیان داشته است؛ مانند آیه: «لیس للانسان الا ما سعی؛ برای انسان چیزی جز حاصل سعی او نیست».(۳)
و مانند آیه: «ان الله لا یغیر ما بقوم حتی یغیروا ما بانفسهم؛ خداوند سرنوشت هیچ قومی را تغییر نمی‌دهد مگر خودشان آن را تغییر دهند».(۴)
با یک مثال معنای قضا و قدر الهی روشن می‌شود: «اگر کسی بالای بام ایوانی خود را روی زمین بیفکند و بگوید: اگر مقدر است بمیرم می‌میرم و اگر مقدر است بمانم می‌مانم.این گفته درست نیست، زیرا قضا و قدر الهی این است که بشر دارای اختیار و اراده باشد و بتواند خود را از بام پرت کند و بمیرد و یا آن که از راه بام، پله پله به زیر آید و بماند. و هر کدام را که انتخاب نماید، همان قضا و قدر و سرنوشت او است.
پی‌نوشت‌ها :
۱. توحید صدوق (چاپ تهران) ص ۳۳۷.
۲. ناصر مکارم شیرازی، پیدایش مذاهب، ص ۲۹.
۳. نجم (۵۳) آیة ۳۹.
۴. رعد (۱۳) آیة ۱۱.

سلام
فقر و گرفتار های زندگی برای هر کسی ممکن رخ دهد و علت آن تنها امتحان فرد نیست بلکه ممکن است علل و عوامل گوناگون در آن نقش داشته باشد . برخی از علت ها ممکن است خود انسان باشد برخی عوامل شرایط اجتماعی ومانند آن باشد ودر مجموع باید گفت : چه بسا کسانى که دوست دارند از نظر زندگى در رفاه باشند، ولى پروردگار صلاح آنان را در این امر نمى‏بیند، همان طورى که قرآن مجید مى‏فرماید: "چه بسا شما را چیزى خوش نیاید، در حالى که خیرتان در آن است و یا چیزى را دوست داشته باشید، در حالى که شرّتان در آن است و خدا مى‏داند و شما نمى‏دانید".(۱)
پس اگر انسان نهایت تلاش خود را به کار گرفت، اما درها را به روى خود بسته دید باید بداند در این امر مصلحتى بوده است. چه بسا کسانى هنگامى که ثروتمند شدند، خدا را فراموش کردند. از این رو قرآن کریم مى‏فرماید: "اگر خداوند روزى را براى تمام بندگانش گسترش دهد، در زمین طغیان و ستم مى‏کنند".(۲)
گاهى ثروت بى حساب و رفاه، یک مجازات الهى است که شخص با غرق شدن در نعمت‌ها از یاد خدا غافل شده و خود را از ایمان و اعمال صالح محروم می‌کند و بر گناهان خود می‌افزاید. چنین شخصی مجازات خود را در جهان آخرت خواهد دید. چنین چیزی همان است که در سنت امهال و استندراج بیان می‌شود.
پس نه نعمت ظاهرى نشانه محبت الهى است و نه نقمت و بلا نشانه بى­اعتنایى خدا به بنده است : « فَأَمَّا الْإِنسَانُ إِذَا مَا ابْتَلَاهُ رَبُّهُ فَأَکْرَمَهُ وَنَعَّمَهُ فَیَقُولُ رَبِّی أَکْرَمَنِ وَأَمَّا إِذَا مَا ابْتَلَاهُ فَقَدَرَ عَلَیْهِ رِزْقَهُ فَیَقُولُ رَبِّی أَهَانَنِ ، کَلَّا ... اما انسان هنگامی که پروردگارش او را برای آزمایش، اکرام کند و نعمت دهد می گوید: پروردگارم مرا گرامی داشته است. اما هنگامی که برای امتحان روزیش را بر او تنگ می­گیرد می گوید: پروردگارم مرا خوار کرده است؛ هرگز ...».(۳) خداوند پس از بیان این فکر، آن را مردود اعلام می­کند.
نکته مهم در سرتاسر این موضوع آن است که نگاه خود را به زندگى در این جهان نباید محدود کنیم. این بخش از زندگى را باید در پیوست با بخش عظیم‏تر از زندگى و حیات جاودانه و عالم برتر و حقیقى‏تر نگاه کنیم. اگر نگاه ما به زندگى محدود به دنیا بود، اشکال از تفاوت‏ها در این دنیا به جا بود، در حالى که هر چیزى در دنیا، آزمایشى براى انسان است که در عالم دیگر نتیجه آن را خواهیم دید و همان گونه که خداوند فرموده است: "خداوند زندگى و مرگ را آفرید تا شما را بیازماید که کدامین بهترین در عمل خواهید بود".(۴) و نعمت و تنگدستی هر دو آزمایش الهی است که آزمون نعمت بسیار سخت­تر است و محاسبه آن مشکل­تر و جهان ابدی قیامت و لذت‌ها و نعمت‌ها و حتی عذاب‌های آن را با جهان محدود دنیا نمی­توان مقایسه کرد.
پى‌نوشت‏ها:
۱. بقره (۲) آیه ۲۱۶.
۲. شورى (۴۲) آیه ۲۷.
۳.فجر (۸۹) آیه ۱۵-۱۷
۴. ملک (۶۷) آیه ۲.

با سلام خدمت شما
بسياري از مشکلات هيچ ارتباطي به خداوند ندارد به اين معنا که اينگونه نيست صرفا خداوند از باب امتحان آن بلاها را بر انسان وارد کند بلکه ممکن است نتيجه اشتباهات خود ما باشد گراني و تورم و مشکلات اقتصادي ناشي از عملکرد اشتباه ما يا دولتمردان ماست به همين جهت نوع انتخاب ما در انتخاب دلتمردان در تعيين سرنوشت ما بسيار موثر است اگر چه تحريم ها نيز در آن بي تاثير نمي باشد خداوند در قرآن کريم مي فرمايد: وَمَا أَصَابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ وَيَعْفُو عَنْ كَثِيرٍ؛ و آنچه از رنج و مصائب به شما مي‌رسد همه از دست (اعمال زشت) خود شماست در صورتي که خدا بسياري از اعمال بد را عفو مي‌کند.(شوري: ۳۰) اين آيه شريفه به اين معناست که مشکلاتي که بر شما وارد مي شود بالاخره پاي يک انساني در ميان است يا شما يا ديگران. اگر از ناحيه شما باشد بايد تلاش کنيد علت و ريشه مشکلات را بيابيد تا از وقوع آنها در آينده پيشگيري کنيد اگر از ناحيه ديگران باشد خداوند در قيامت آنها را مجازات مي کند و به شما پاداش خواهد داد (با پاداش دادن، آن سختي ها را جبران خواهد کرد به نحوي که خود شما به آن راضي خواهيد شد). بهتر است به جاي بي تابي کردن و نا اميد شدن، از فرصت هايي که براي شما پيش مي آيد به نحو احسن استفاده کنيد چرا که ممکن است هدر دادن برخي فرصتها حسرت دايمي را براي شما به دنبال داشته باشد در حاليکه هيچ ارتباطي نيز به خداوند ندارد. برخي گناهان مي تواند در زندگي انسان گره ايجاد کند برخي دعاها، اذکار و نمازهاي مخصوص مي تواند از مشکلات انسان گره گشايي کند. براي اطلاع از آنها مي توانيد با بخش تلفني مرکز ملي پاسخگويي به سوالات ديني (بخش قرآن و حديث) تماس بگيريد ما هم دعا مي کنيم انشاءالله مشکلات شما زودتر برطرف شود.

با سلام خدمت شما دوست گرامي
هر انساني که به دنيا مي آيد وجودي کشيده شده تا آخرت دارد و قطع او از عالم آخرت معنايي نخواهد داشت.
آمدن ما به اين دنيا اختياري نيست و اتفاقا تنها جايي که ما محبور هستيم همين است که ما مجبور شده ايم که در اين دنيا بياييم و اجبارا مختارانه بايد زندگي کنيم .
و هر انساني که زندگي دنيايي را شروع مي کند روحي دارد که اين روح بنا بر اعمالي که در اين دنيا انجام مي دهد آخرت خود را مي سازد و بايد در آخرت طبق اين دست ساخته هاي خود عمل نمايد.
آيه اي در قرآن هست که مي فرمايد که هر کس دنيا را بخواهد و براي آن تلاش کند بي اجر نمي ماند و در اين دنيا به نتيجه تلاش خود مي رسد اما کسي که براي آخرت تلاش مي کند خدا هم دنيا و هم آخرت را به او عنايت مي فرمايد:
مَّن كَانَ يُرِيدُ الْعَاجِلَةَ عَجَّلْنَا لَهُ فِيهَا مَا نَشَاء لِمَن نُّرِيدُ ثُمَّ جَعَلْنَا لَهُ جَهَنَّمَ يَصْلاهَا مَذْمُومًا مَّدْحُورًا

آن كس كه (تنها زندگي زودگذر (دنياي مادي) را مي‏طلبد آن مقدار از آن را كه بخواهيم و به هر كس اراده كنيم مي‏دهيم، سپس ‍ دوزخ را براي او قرار خواهيم داد كه در آتش سوزانش مي‏سوزد در حالي كه مذموم و رانده (درگاه خدا) است. سوره مبارکه اسراء/ آيه??

مَن كَانَ يُرِيدُ حَرْثَ الْآخِرَةِ نَزِدْ لَهُ فِي حَرْثِهِ وَمَن كَانَ يُرِيدُ حَرْثَ الدُّنْيَا نُؤتِهِ مِنْهَا وَمَا لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِن نَّصِيبٍ ???? سوره شوري

فولادوند: كسى كه كشت آخرت بخواهد براى وى در كشته ‏اش مى ‏افزاييم و كسى كه كشت اين دنيا را بخواهد به او از آن مى ‏دهيم و[لى] در آخرت او را نصيبى نيست

وَمَن يُرِدْ ثَوَابَ الدُّنْيَا نُؤْتِهِ مِنْهَا وَمَن يُرِدْ ثَوَابَ الآخِرَةِ نُؤْتِهِ مِنْهَا وَسَنَجْزِي الشَّاكِرِينَ ?????سوره آل عمران

و هر كه پاداش اين دنيا را بخواهد به او از آن مى‏ دهيم و هر كه پاداش آن سراى را بخواهد از آن به او مى‏ دهيم و به زودى سپاسگزاران را پاداش خواهيم داد

با سلام خدمت شما دوست گرامي

تناسخ بنابر ادله عقلي و نقلي محال است و اين که روح انسان از جسمي به جسم حيواني منتقل شود و يا از حيوان به جسم انساني وارد شود افسانه هاي بي معنا است.
چرا که نفس وقتي در يک بدني مدتي مانده و تکامل يرسد محال است که به بدني برود که از لحاظ کمالي از او پايين تر است.

اما درباره اين تفاوت هايي که در ظاهر و زندگي افراد وجود داردبايد بدانيد:

۱. خداوند، عالم هستي را بر اساس نظام علت و معلول (اسباب و مسببات) استوار كرده است. هيچ پديده ‏اي بدون علت به وجود نمي‏آيد، هر آنچه در عالم هستي محقق مي‏شود، ناشي از علت و سبب خاصي است. آتش علت سوزاندن است، پيدايش درخت ميوه معلول قرار گرفتن نهال درون خاك با شرايط و كيفيت خاص و آب و هواي مناسب است. پيدايش انسان سالم و زيبا نيز معلول اموري است، همچون شرايط خاص هنگام انعقاد نطفه، كيفيت تغذيه مادر در هنگام بارداري، نوع مواد و غذاها و داروهاي مصرفي هنگام بارداري، حركات فيزيكي مادر در هنگام بارداري و...
هر يك از امور فوق در پيدايش نوزاد سالم و زيبا مؤثر است. بينا و نابينا تولد يافتن يك فرد لازمه حتمي مجموعة عواملي است كه در به وجود آمدن وي مؤثر بوده ‏اند.

۲. اراده‏ حكيمانه‏ ي خداوند كه تحقق هر پديده‏ اي را معلول علت خاصي قرار داده، موجب قوام زندگي موجودات و از جمله انسان است. اگر اصل علّيت بر جهان هستي حكمفرما نبود، هيچ كاري نمي‏توانستيم انجام دهيم و هيچ تصميمي براي انجام كاري نمي‏توانستيم بگيريم. در آن صورت، پديد آمدن هر چيزي از هر امر نامربوطي ممكن و محتمل بود. به تعبير معروف، اگر قانون عليت نبود، سنگ روي سنگ نمي ‏ايستاد.

۳. لازمه‏ نظام علت و معلولي حاكم بر جهان هستي، تحقق پديده‏ ها به دنبال علت آن هاست. يعني همان گونه كه بر اساس نظام علت و معلولي، استفاده‏ بيمار عفوني از آنتي‏بيوتيك موجب سلامت يافتن و بهبود بيمار است، استفاده از اين دارو در هنگام بارداري روي جنين اثر مي‏گذارد و موجب اخلال در آن و ناقص‏ الخلقه شدن نوزاد خواهد شد. همان گونه كه قانون جاذبه زمين موجب آسايش انسان ها و ساختن بناهاي بلند و زندگي و حركت روي كره زمين است، قانون جاذبه باعث مي‏شود كه اگر كسي از ارتفاع بپرد، با زمين برخورد كند و بميرد. همان طور كه آتش علت سوزاندن است و براي انسان منافعي مانند روشن كردن كوره ‏هاي ذوب آهن و يا پختن غذا دارد، اگر آتش به خانه يا بدن انسان برسد علت و سبب سوزاندن و از بين رفتن آن ها مي‏شود و...

۴. اينكه همه‏ آنچه را در جهان هستي رخ مي‏دهد، به خداوند استناد مي‏دهيم، از جمله تولد نوزاد را بدين جهت است كه خداوند جهان را بر اساس نظام علت و معلول و اسباب و مسببات استوار كرده، به علّت، وجود و قدرت تأثيرگذاري داده است . هر آن و هر لحظه وجودِ علت و قدرت تأثيرگذاري آن، از خداوند و وابسته و قائم به اوست. بنابراين پيدايش افراد ناقص الخلقه مستند به علل و اسباب خاص آن است . کاملاً همخوان با حکمت الهي است زيرا اگر قرار باشد همه رفتارها واعمال ما به نتايج خوب ومطلوب ختم شوند، ساختار عالم به هم مي خورد . ارزش نيکي وخير از بدي و اشتباه شناخته نمي شود ؛يا بايد بپذيريم قوانين منظم و معيني در عالم وجود داشته باشد و معلول ها نتيجه علت هاي شان باشند و يا همه چيز در عالم متغير و بدون پيش بيني خواهد بود.

در نتيجه انتظار اينکه خداوند نتيجه علت هايي را که به تولد يک نوزاد معلول منجر مي شود،به تولد نوزادي سالم دگرگون کرده يا اساسا موجب مرگ آن کودک گردد، نامعقول است، زيرا هم با اصل عليت منافات دارد و هم با حکمت هاي الهي، چون اين کار، مانع شدن از امکان رشد و بالندگي و رسيدن به کمال ممکن،در يک انسان است.
بنابراين روشن شد که وجود چنين ساختار علّي و معلولي ضروري اين عالم بوده ، در نتيچه چنين تفاوت و تبعيض شديدي در داشته ها و ساختار وجودي افراد وجود خواهد داشت.

و اگر گفته شود: دنيا محلي براي آزمودن انسان ها و تجلي كمالات دروني آن ها و رسيدن آن ها به كمالي است كه امكان رسيدن به آن را داشتند تا در آخرت نتيجه اين تلاش ها و تكامل به افراد داده شود و آن ها زندگي واقعي و حقيقي خود را در آن جهان داشته باشند. اما تفاوت هاي موجود بين افراد يقينا نتايج مختلفي را رقم خواهد زد . يك فرد ناقص امكان رسيدن به درجاتي از كمال و رشد كه براي يك فرد كاملا سالم فراهم است ندارد.
بايد بگوييم که: به هيچ وجه اين گونه نيست. تفاوت ها به شكلي كاملا دقيق و حساب شده مورد محاسبه قرار مي گيرد. انسان ها از اين جهت وضعيتي كاملا مساوي را پيش رو دارند. به اين شكل كه ميزان توانايي هاي ذاتي و روحي و جسمي و تفاوت هاي محيطي و زماني و مكاني افراد و همه عواملي كه ممكن است به شكلي در سعادت و رشد فرد موثر باشد، به شكلي دقيق حساب شده و بر اساس ميزان فرصت افراد براي رسيدن به موفقيت براي آنان مسئوليت و تكليف در نظر گرفته مي شود.

در نتيجه فردي كامل براي رسيدن به كمال و سعادتي كه از او انتظار مي رود، به مراتب تلاشي بيش تر نسبت به فردي كه داراي نقص و ناتواني هاي گوناگون و يا مشكلات محيطي و فرهنگي و تربيتي و... است، بايد به خرج دهد تا در نتيجه با هم برابر باشند. در نهايت همه اين تفاوت ها در نحوه چيدمان مسئوليت ها و تكاليف و ميزان تاثيرگذاري اعمال آن ها در تحقق كمال انساني شان و در نحوه محاسبه اعمال و پاداش دهي در قيامت به شكلي رقم مي خورد كه عدالتي بي بديل حاصل مي شود.

در عين حال فردي كه دردنيا دچار مصدوميت و معلوليت هايي هم بود، از اجر و پاداش عظيم تحمل اين درد و رنج نيز بهره مند خواهد بود، تا جايي كه افراد ديگر به حال او غبطه خواهند خورد؛ پس يک فرد معلول هم مي تواند به اندازه توان خود به وظايف و مسئوليت هاي انساني خويش پرداخته، كمال انساني خود را به دست آورده، آخرت آبادي را براي خود فراهم آورد. به علاوه که مي تواند در سايه تلاش و کوشش هايش، دنياي زيبايي را نيز براي خود به وجود آورد، چنان که بسياري از معلولان چنين کرده اند.
البته همه آنچه گفته شد، در خصوص افراد ناقص الخلقه جسمي و داراي توانايي عقلي قابل قبول است. اگر فردي از توانايي عقلي مناسبي برخوردار نبود، تكليفي نداشته ،و سعادت او با برخي آزمون ها در برزخ يا قيامت برايش رقم مي خورد.

/۳۸۰۲۲۲/

با سلام خدمت شما
اينگونه نيست که انسان بدبخت، هم در اين دنيا بدبخت باشد هم در آن دنيا يا اينکه انسان فقير، لزوما آدم بدبختي باشد بلکه ممکن است انساني در اين دنيا فقير و نيازمند باشد اما در آخرت، درجات بالايي در بهشت داشته باشد علاوه بر اينکه در همين دنيا نيز احساس خوشي و آرامش کند.
ذکر چند نکته لازم است:
۱- لزوما اينگونه نيست که پارچه ها اگر خورده اي فروحته شود دروغ بيشتري گفته شود و اگر يک جا فروخته شود دروغ کمتري گفته شود اگر هم اينگونه باشد يک دروغ توپ پارچه فروختن ممکن است از ده دروغ خورده فروختن سنگين تر باشد. معاملات بزرگتر گاهي گناهان بزرگتري را به همراه دارد دروغ بزرگتر مي گويد تا سود بيشتري نصيب او شود. در موارد زيادي کساني که پولدار تر هستند حرص و طمعشان براي درآمد و سود، بيشتر است و همين ممکن است موجب هلاکت آنها شود چنانکه در روايت مي فرمايد دو چيز موجب هلاکت مي شود حرص و آرزوهاي بلند. دنيا مانند آب درياست که هر چه بيشتر از آن نوشيده شود انسان تشنه تر مي شود شما فکر نکنيد که لزوما کساني که پولدارتر هستند مومن ترند بلکه ممکن است همين پولدار بودن، سبب غفلت و سرگرمي آنها شده بيشتر به دنيا روي بياورند و آخرت را فراموش کنند. چه بسيار افرادي که فقط به خاطر پولدار بودن به هلاکت افتادند و عاقبت بخير نشدند خداوند در قرآن کريم قارون رامثال مي زند کسي که فقط حمل کليد گنجهاي او را چند مرد تنومند را نيز خسته مي کرد عاقبت همين ثروت زياد باعث غرور و مخالفت او با حضرت موسي شد به خدا ايمان نياورد و به امر خدا زمين او را در خود فرو برد جالب است که در قران مي فرمايد همانهايي که تا ديروز حصرت قارون رامي خوردند پس از هلاکت او گفتند خوب شد که ما جاي او نيستيم!!
۲- ملاک براي خداوند "کميت" نيست بلکه "کيفيت" است ممکن است يک نفر به دليل فقر، هرگز به حج نرود يا موفق به نماز اول وقت نشود اما ميزان اخلاص و بندگي او بسيار بالاتر از فرد تاجر و پولدار باشد و در نتيجه درجات او در بهشت بالاتر از او باشد بدون اينکه نذري داده باشد يا يک بار حج انجام داده باشد حتي يک ريال هم انفاق کرده باشد پول خوشبختي نمي آورد هرگز خداوند متعال صرفا پول و ثروت را عامل درجات بهشت قرار نداده است بلکه آنچه نزد خداي متعال ملاک است ميزان انقياد و بندگي و تعبد انسان است و درجات انسان را در بهشت مشخص مي کند بله بدون ترديد ثروت و دارايي در خوشبختي و رفاه اين دنيا تاثير دارد در اين شکي وجود ندارد همين امر موجب امتحان انسانها مي شود آيا پولدار حق فقرا را مي دهد و آيا فقير بر ناداري خود (فقر غير اختياري) خود صبر مي کند يا خير؟ اما نبايد فکر کنيم اگر کسي فقير شد دنيا به آخر رسيده و هيچ جائي براي او در دنيا وجود ندارد ميزان نزد خداوند حالت اطاعت و بندگي است در روايت است اگر کسي دوست داشته باشد انفاق کند اما پولي نداشته باشد اگر خداوند بداند اين شخص از روي صداقت چنين ارزويي دارد ثواب آن عمل را به او مي دهد حتي اگر هيچگاه پولي به دست نياورد و انفاق نکرده باشد
۳- مسئوليت انسان پولدار بيشتر از انسان فقير است محاسبه ي او در قيامت سنگين تر است مانند کشتي در گمرک؛ امام صادق (ع) مي فرمايد: انسانها در آخرت مانند کشتي در گمرک هستند هر چه بار کشتي سنگينتر باشد معطلي او بيشتر و حساب و کتاب او سخت تر و سنگين تر است و هر چه بار کشتي سبک تر باشد معطلي او کمتر است به همين جهت در روايت است مومن فقير چهل سال زودتر از پولدار به بهشت مي رود در روايت ديگر است آخرين پيامبري که وارد بهشت مي شود حضرت سليمان است چرا که به او ملک و سلطنت ويزه اي داده شد که به هيچ پيامبري داده نشد. خداوند به هر کسي هر چه قدر داده باشد به همان مقدار او را بازخواست مي کند.
۴-خداوند از فقير در قيامت دلجوئي مي کند فقير ۴۰ سال زودتر از پولدار وارد بهشت مي شود در قيامت به او خطاب مي شود به خدا قسم قصد من خار کردن تو نبود، امروز هر سختي که به تو رسيد را جبران مي کنم . در روايت است اگر فقيري بر ميوه اي عبور کند و دلش بخواهد اما پولي نداشته باشد که آن را تهيه کند پاداش ويژه اي به او داده مي شود.
۵- البته فقر غير اختياري منظور است نه فقري که خود انسان مقصر باشد و کوتاهي کرده باشد دراين صورت او خود مقصر است. فقير بايد براي کسب روزي حلال تلاش کند اين کار او عبادت است روايت مي فرمايد: کسي که براي کسب روزي خانواده تلاش کند مانند کسي است که در راه خدا جهاد کند در روايت ديگر، عبادت ۱۰ جزء دارد ۹ جزء آن کسب روزي حلال است. به همين جهت نيازي نيست فقير دروغ بگويد دروغ گفتن او هيج وجهي و توجيهي ندارد او بايد روزي را از خدا بخواهد و وظيفه خود را که تلاش براي کسب روزي است انجام دهد بقيه را به خدا بسپارد و به او خوش گمان باشد
۶- چرا فکر مي کنيد نفس کشيدن شما هم گناه شده؟ مگر راه ديگري وجود ندارد؟ مطمئنا اين راه و اين سختي ها براي شما امتحان بزرگي است بايد سعي کنيد از اين امتحان، سربلند بيرون بيائيد اگر چه مشکل است.
۷-امکان ندارد کسي از در خانه خدا دست خالي برگردد پاسخ خداوند به بنده اش يکي از اين سه چيز است: يا مي فرمايد چشم يا مي فرمايد کمي صبر کن يا مي فرمايد من پيشنهاد بهتري دارم. امام سجاد (ع) فرمود: گاه بنده اي دعا مي کند اما به مصلحت او نيست و مستجاب نمي شود در اينصورت خداوند آن را ذخيره قيامت او قرار مي دهد.
۸- گاهي برخي گناهان ما مانع استجابت دعا مي شود باعث مي شود صداي ما به خدا نرسد فرشتگان صداي ما را نشنوند بايد از آن گناهان توبه کرد در اين حالت بهترين ذکر، استغفار است. گاهي اشتباهات و کوتاهي هاي خودمان را به گردن خدا مي اندازيم اما فرصتهايي که خدا در مسير ما قرار داد و ما خودمان آنها را خراب کرديم را نمي پذيريم. خداوند چيزي را از انسان نمي گيرد اين ما هستيم که با تغيير رفتار خود ممکن است صلاحيت آن نعمت را از دست بدهيم: إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى? يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ؛ خدا حال هيچ قومي را دگرگون نخواهد کرد تا زماني که خود آن قوم حالشان را تغيير دهند (و از نيکي به بدي شتابند) (رعد: ۱۱)
۹- بهتر است براي بهتر شدن اوضاع مالي خود با چند نفر مشورت کنيد به توانايي هاي خدادادي خود باور داشته باشيد به خدا توکل کنيد خدا با هيچ کسي پدر کشتگي ندارد شما با ديگران نزد خدا فرقي نداريد سنتهاي الهي را بشناسيد ترک گناه، استغفار و تلاش صحيح را سرلوحه ي خودقرار دهيد مطمئن باشيد نتيجه خواهيد گرفت.

/۴۰۰۲۲۵/

با سلام.
ضمن تشکر از ارتباط شما با اين سامانه، پيام شما در بردارنده چند پرسش متفاوت است که عبارتند از:
۱. انسان قبل از خقلقت هيچ بوده است، اينکه گفته مي شود خداي متعال به انسان لطف کرده است که او را خلق نموده است، يعني چه؟
۲. فلسفه خلقت انسان چيست؟
۳. اينکه گفته مي شود؛ انسان در اين دنيا به تکامل مي رسد، يعني چه؟
۴. عدالت خداي متعال يعني چه؟
۵. يک کودک آفريقايي که در گرسنگي رنج مي برد، يا يک معلول ذهني که توان تحليل ندارد، چگونه در اين دنيا به تکامل مي رسد؟
۶. عدالت خداي متعال درباره معلوليت يک نفر يا فقر نفر ديگر و همچنين تيزهوشي يک نفر و ثروت فرد ديگر دي چيست؟
۷. آيا تيزهوشان به اين نوع از سخنان گوش نمي دهند؟
از آنجايي که در يک پيام کوتاه مخصوص شبکه هاي اجتماعي نمي توان به همه پرسش ها پاسخ داد، در اين پيام به صورت بسيار خلاصه و در حد يک خط به پيام اول پرداخته مي شود. لطفا هر يک از پرسش ها را در يک پيام مستقل ارسال نموده تا بتوان با دقت بيشتر پاسخ داد.
درباره پرسش اول بايد عرض کرد، خداي متعال فياض است و ويژگي فياض اين است که هر چيزي که امکان وجود دارد، به او وجود مي بخشد. انسان قبل از خلقت وجود نداشت. اما امکان وجود داشت. لذا خداي متعال که فياض است، به او وجود بخشيد تا از نعمت وجود بهره مند شود. پس به او لطف کرده که از کتم عدم و نيستي به جهاني وجود و هستي وارد ساخته است.

/۴۲۱۶۳۳/

با سلام از اينکه توانسته ايد از موضوعاتي که شما آن را گناه مي دانيد فاصله بگيريد بسيار خوشحاليم. ما اطلاعي از گناهي که شما انجام مي داده ايد نداريم اما به طور کلي خود گناه آسيب هايي به روح و جسم شما مي زده است که با ترک آن گناه اين آسيب ها به شما نخواهد رسيد. اما شما هم مانند همه افراد عادي بايد براي حل مسايل مالي تلاش و کوشش خودتان را افزايش بدهيد و منتظر معجزه نباشيد و از طرفي براي خودتان از جانب خدا فکر هايي مانند اينکه خدا مي خواهد امتحان کند يا اينکه هنوز مرا نبخشيده است و... نداشته باشيد زيرا ما افراد متقي و پرهيزکار داريم که با درايت و هوشمندي و کار و تلاش در حل رفع و رجوع مشکلات شديد مالي خودشان هستند و اميدوارانه و با توکل اما با کار و تلاش در حال امرار معاش هستند پس به جاي اينکه منتظر معجزه باشيد و يا مشکلات مالي تان را تفسير و تعبير شخصي کنيد با توکل به خدا با مشورت با افرادي که در زمينه کاريابي تخصص دارند مشکل ماليتان را حل و فصل کنيد موفق باشيد.

/۴۴۲۱۵۲/

سلام دوست گرامی و تشکر از ارتباطتان با این مرکز

با عرض معذرت، متاسفانه امکان پاسخگویی از این سامانه دیگر مقدور نیست.

برای ارسال پرسش و دریافت پاسخ، از راه های ارتباطی ذیل استفاده بفرمایید. دوستان کارشناس در این بخش ها خدمت شما هستند:

۱) نسخه جدید "اپلیکیشن پاسخگو"

این برنامه را می توانید از این لینک دریافت کنید:
https://cafebazaar.ir/app/ir.pasokhgoo.app

۲) اگر امکان نصب و استفاده از برنامه فوق را ندارید، می توانید با مراجعه به این آدرس اینترنتی و ثبت مشخصات، پرسش خود را از طریق وبسایت مطرح نمایید:
https://user.pasokhgoo.ir

سلام دوست گرامی و تشکر از ارتباطتان با این مرکز

با عرض معذرت، متاسفانه امکان پاسخگویی از این سامانه دیگر مقدور نیست.

برای ارسال پرسش و دریافت پاسخ، از راه های ارتباطی ذیل استفاده بفرمایید. دوستان کارشناس در این بخش ها خدمت شما هستند:

۱) نسخه جدید "اپلیکیشن پاسخگو"

این برنامه را می توانید از این لینک دریافت کنید:
https://cafebazaar.ir/app/ir.pasokhgoo.app

۲) اگر امکان نصب و استفاده از برنامه فوق را ندارید، می توانید با مراجعه به این آدرس اینترنتی و ثبت مشخصات، پرسش خود را از طریق وبسایت مطرح نمایید:
https://user.pasokhgoo.ir

سلام دوست گرامی و تشکر از ارتباطتان با این مرکز

با عرض معذرت، متاسفانه امکان پاسخگویی از این سامانه دیگر مقدور نیست.

برای ارسال پرسش و دریافت پاسخ، از راه های ارتباطی ذیل استفاده بفرمایید. دوستان کارشناس در این بخش ها خدمت شما هستند:

۱) نسخه جدید "اپلیکیشن پاسخگو"

این برنامه را می توانید از این لینک دریافت کنید:
https://cafebazaar.ir/app/ir.pasokhgoo.app

۲) اگر امکان نصب و استفاده از برنامه فوق را ندارید، می توانید با مراجعه به این آدرس اینترنتی و ثبت مشخصات، پرسش خود را از طریق وبسایت مطرح نمایید:
https://user.pasokhgoo.ir

سلام و تشکر از ارتباطتان با این مرکز

با عرض معذرت، متاسفانه امکان پاسخگویی از این سامانه دیگر مقدور نیست.

برای ارسال پرسش و دریافت پاسخ، از راه های ارتباطی ذیل استفاده بفرمایید. دوستان کارشناس در این بخش ها خدمت شما هستند:

۱) نسخه جدید "اپلیکیشن پاسخگو"

این برنامه را می توانید از این لینک دریافت کنید:
https://cafebazaar.ir/app/ir.pasokhgoo.app

۲) اگر امکان نصب و استفاده از برنامه فوق را ندارید، می توانید با مراجعه به این آدرس اینترنتی و ثبت مشخصات، پرسش خود را از طریق وبسایت مطرح نمایید:
https://user.pasokhgoo.ir

سلام و تشکر از ارتباطتان با این مرکز

با عرض معذرت، متاسفانه امکان پاسخگویی از این سامانه دیگر مقدور نیست.

برای ارسال پرسش و دریافت پاسخ، از راه های ارتباطی ذیل استفاده بفرمایید. دوستان کارشناس در این بخش ها خدمت شما هستند:

۱) نسخه جدید "اپلیکیشن پاسخگو"

این برنامه را می توانید از این لینک دریافت کنید:
https://cafebazaar.ir/app/ir.pasokhgoo.app

۲) اگر امکان نصب و استفاده از برنامه فوق را ندارید، می توانید با مراجعه به این آدرس اینترنتی و ثبت مشخصات، پرسش خود را از طریق وبسایت مطرح نمایید:
http://my.pasokhgoo.ir