شهر سوال ـ البته تمام این برکات و فوائد، چیزهایی است که ما با عقل ناقص خود در می یابیم. و قاعدتا بسیاری از مسائل از دیدگان عقل به دور است. به عنوان نمونه شاید بتوان از کنار هم قرار دادن حدیث و آیه زیر نکته ای در یافت:
کلام و عقاید
منظور از عالم ذر چیست؟
شهر سوال ـ نكته اي كه از آيه به دست ميآيد، نوعي تقدم اين ميثاق بر زندگي انسان مي‌باشد. از اين رو حجت باطني (عقل) و ظاهري(وحي) هر چند تقدم زماني بر انسان و اعمال ارادي او ندارد، ولي بر مكلف شدن انسان حداقل تقدم رتبي دارد؛ يعني ابتدا حجت بر عبد تمام ميشود، سپس مكلف به تكاليف الهي ميگردد. بنابراين مقصود آيه، گفت و گوي لفظي بين خدا و انسان نيست، بلكه اعطاي دو حجت محكم الهي به انسان است.
چرا خداوند ۱۲۴ هزار پیامبر برای ما فرستاد؟
شهر سوال ـ در ابتدا باید دلیل نیاز انسان به پیامبر را مورد دقت قرار دهیم. انسان برخلاف سایر موجودات، موجودی دارای اختیار و اراده است . بدین جهت همواره بر سر دو راهی حق و باطل بوده است. لذا نیاز مبرّمی به راهنما دارد تا راه و چاه را به وی نشان دهد. و از سویی نیرویی می خواهد که به جنبه حقانی انسان کمک کرده و با تذکر مدام، مانع غالب شدن خواسته های شهوانی در انسان شوند تا یکه تازی شهوات، سبب مدفون شدن عقل انسان ها نشود.
چه شرایطی بر قضاوت در قیامت حاکم است که سبب میشود هیچ ظلمی اتفاق نیافتد؟
شهر سوال ـ یَقُولُونَ یَاوَیْلَتَنَا مَالِ هَاذَا الْكِتَابِ لَا یُغَادِرُ صَغِیرَةً وَ لَا كَبِیرَةً إِلَّا أَحْصَئهَا وَ وَجَدُواْ مَا عَمِلُواْ حَاضِرًا[۳]؛ مى گویند: واى بر ما، این چه دفترى است كه هیچ گناه كوچك و بزرگى را حساب ناشده رها نكرده است. آن گاه اعمال خود را در مقابل خود بیابند
راز خلقت و هدف از آفرینش انسان چیست؟
شهر سوال ـ هر چیزی که اقتضای وجود و هستی داشته یا امکان وجود داشتن آن باشد، فیض وجود از خدا دریافت می کند. خداوند بخل در وجود و هستی دادن ندارد تا موجودی که امکان وجود آن است، وجود را دریافت نکند.
انسان ذاتا بد است یا خوب؟
شهر سوال ـ البته انسان می تواند با سوء اختیار خود، همین فطرت زیبایی طلب را منعکس کرده و آن را به بدی و خباثت ها، چنان عادت دهد که جز خباثت و بدی نخواهد. چون نظام الهی بر این بنا شده که خدای متعال هر کسی را در عمل و خواسته خودش مدد برساند.
آیا شیطان می تواند پیامبر الهی را فریب داده و وحی او را دستکاری کند؟
شهر سوال ـ اگر خدای متعال اجازه دهد که شیطان بتواند در وحی دستکاری کند، هدف خود را نقض کرده و کسی که خدای متعال را حکیم می داند، هرگز چنین احتمالی را نمی پذیرد. بنابراین روشن است که شیطان از جانب خدای متعال از دستکاری وحی منع می شود و این مطالب در قرآن نیز بیان شده است...
علت ترس از مرگ چیست؟ و راه غلبه بر این ترس چیست؟
شهر سوال ـ بسیارى از مردم مرگ را به معناى فنا و نیستى و نابودى تفسیر مىکنند. بدیهى است که انسان از فنا و نیستى وحشت دارد. اگر انسان مرگ را به این معنا تفسیر کند، حتماً از آن گریزان خواهد بود. از این رو حتى در بهترین حالات زندگى، فکر مرگ، شهد زندگى را در کام او زهر مىکند و همیشه از این نظر نگران است.
آیا اخلاق مطلق است یا نسبی؟
شهر سوال ـ موضوع حُسن اخلاقی، راستگویی به طور مطلق نیست، بلکه راست گفتن، فعل خارجی است و این فعل خارجی مستقیماً فعل اخلاقی نیست. راستگویی از آن جهت که مصداق یک عنوان انتزاعی و کلی مثلاً عدالت است، موضوع حُسن اخلاقی است. از این جهت که مصالح جامعه و انسان ها در گرو راست گفتن است، فعل اخلاقی و خوب است.
چرا خدا زمان قیامت را طولانی کرده است؟
شهر سوال ـ و اینکه قیامت پس از زندگی انسان های بسیاری فرا می رسد، به دلیل حکمت الهی در اصل خلقت است. خدای متعال انسان ها را آفریده تا به آنها مجال رشد و ترقی بدهد و آنها را در این دنیا بیازماید. و اگر بنا بود قبل از تولد انسانها و زندگی آنها قیامت فرا برسد، خلقت انسان بی معنا می شد.
مفاهيم اخلاقي نسبي هستند يا مطلق و چه استدلالي بر آن وجود دارد؟
شهر سوال ـ علاوه بر اشكالات نظري مطرح شده نسبيت در اخلاق ،در صحنه عمل نيز پي‌آمدهاي شومي را براي جامعة انساني به ارمغان مي‌آورد. «يكي از نتايج اعتقاد به نسبيت در اخلاق، پذيرفتن اصل تساهل و تسامح در عمل مي‌باشد... براساس قبول اصل تساهل مطلق، هيچكس حق مداخله در كار ديگري و ممانعت او از انجام كار دلخواهش را ندارد.
خداوند چرا انسان را آفرید؟
شهر سوال ـ هر «بود»ی، «نمود»ی دارد. نمی شود خدا فیاض باشد، اما فیضی نداشته باشد. همان گونه که نمی تواند نور باشد. اما روشنایی نداشته باشد و رحمت باشد، اما بخشش نداشته باشد. بنابراین، از همین جا می توان نتیجه گرفت که خلقت جهان و از جمله انسان، نتیجه صفات خداوند است.
