شیطان چگونه علیرغم رانده شده بودن، وارد بهشت شد و آدم را فریب داد؟

مطابق آیات قرآن حضرت آدم و حوا (علیهما السلام) بعد از خلقت در جنّت ساکن شدند:
«وَ قُلْنا یا آدَمُ اسْكُنْ أَنْتَ وَ زَوْجُكَ الْجَنَّةَ وَ كُلا مِنْها رَغَداً حَیْثُ شِئْتُما؛[بقره/۳۸] و گفتیم: اى آدم، تو و همسرت در این باغ ساكن شوید و از (میوه و نعمت‏هاى) آن به فراوانى از هر جاى آن كه خواهید بخورید.»

و نکته ای که باید به آن توجه کرد، معنای جنّت است: « جنّت از ریشه جَنَّ به معنای پوشیدن و مستور كردن است. على هذا بقلب جنان گویند كه در میان بدن پوشیده است، به سپر مجنّ و مجنّة گویند كه صاحب سپر را میپوشاند، بباغ و مزرعه و چمن جنّت و جنّات گویند كه روى زمین را میپوشانند بچّه را از آن جنین گویند كه شكم مادر او را پوشانده است و مجنون كسى است كه عقلش پوشانده شده باشد جنّ در عرف قرآن موجودى است با شعور و اراده كه باقتضاى طبیعتش از حواسّ بشر پوشیده شده است.[۱]

بنابراین از لغت جنّت تنها می توانیم دریابیم که آن دو در باغی پوشیده ساکن شده بودند. و بنا بر دلایلی این باغ از باغ های بهشت آخرتی نبوده است. چون ۱- کسی که در آن بهشت ساکن می شود، هرگز از آن بیرون نمی شود. ۲- آن بهشت در مقابل اعمال انسان و مزد است و برای کسی که هیچ عملی انجام نداده نیست. ۳- در آن بهشت ممنوعیت وجود ندارد و انسان را از نعمت های دم دستش منع نمی کنند، در حالی که آدم و حوا منع شده بودند. ۴- در آن بهشت تکلیف وجود ندارد و ...
بنابراین قطعا شیطان وارد بهشت آخرتی نشده است تا ورود او به آن بهشت که نشانه رضایت خدای متعال است، با رانده شدن شیطان منافاتی داشته باشد.

اما جزئیات اینکه باغ آدم و حوا کجا بوده و شیطان چگونه وارد آن شده است، مساله ای است که آن را به طور کامل نمی دانیم بلکه از روایات تنها بعضی از ابعاد آن مشخص شده است:

« مراد به اینكه گفتیم از بهشت‏هاى دنیا بوده، این است كه از بهشت‏هاى برزخى بوده، كه در مقابل بهشت خلد است و در بعضى از قسمتهاى این روایات اشاره باین معنا هست، ... علاوه بر اینكه عده ‏اى از روایات از اهل بیت ع دلالت دارد بر اینكه بهشت آدم در آسمان بوده، و او با همسرش از آسمان نازل شدند»[۲]

« اینكه ابلیس چه جور خود را بادم و همسرش رسانید؟ و براى اینكار از چه وسیله‏اى‏استفاده كرد؟ در روایات صحیح و معتبر، چیزى در آن باره نیامده. ولى در بعضى اخبار آمده: كه مار و طاووس دو تا از یاوران ابلیسند، چون ابلیس را در اغواء آدم و همسرش كمك كردند، و چون این روایات معتبر نبودند، از ذكر آنها صرفنظر كردیم، و خیال مى‏كنم از روایات جعلى باشد.»[۳]

«بهشت آدم كدام بهشت بود؟ در پاسخ این پرسش باید به این نكته توجه داشت كه گرچه بعضى آن را بهشت موعود نیكان و پاكان مى‏دانند، ولى ظاهر این است كه آن بهشت نبود. بلكه یكى از باغهاى پر نعمت و روح‏افزاى یكى از مناطق سر سبز زمین بوده است. زیرا اولا بهشت موعود قیامت، نعمت جاودانى است كه در آیات بسیارى از قرآن به این جاودانگى بودنش اشاره شده، و بیرون رفتن از آن ممكن نیست و ثانیا ابلیس آلوده و بى‏ایمان را در آن بهشت راهى نخواهد بود، نه وسوسه‏هاى شیطانى است و نه نافرمانى خدا.[۴]

[۱]. ر. ک  قاموس قرآن، ج‏۲، ص: ۶۱.
[۲]. ترجمه المیزان، ج‏۱، ص: ۲۱۲.
[۳]. ترجمه المیزان، ج‏۱، ص: ۲۱۳.
[۴]. تفسیر نمونه، ج‏۱، ص: ۱۸۷.

نظرات