چرا شیعیان نماز ظهروعصر- مغرب وعشا را باهم میخوانند؟ آیا سیره معصومین این روش را تایید می کند؟

اصولا با هم يا جدا خواندن نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء يكي از اختلافات شكلي در نحوه انجام نماز بين شيعه و سني است كه شيعيان معمولا اين دو نماز را با هم مي خوانند و اهل سنت معمولا جداي از هم؛ يعني به طور معمول شيعيان نمازهاي پنجگانه خود را در سه نوبت مي خوانند و اهل سنت در پنج نوبت و در هر حال هر دو عمل صحيح است؛ ما نيز همانند اهل سنت معتقديم كه جدا خواندن نمازهاي فريضه در پنج نوبت عملي بهتر و مطابق سنت پيامبر و امامان است، اما نبايد از ياد برد كه اين امر به معناي ضرورت و لزوم اين عمل نيست.
به عبارت روشن تر از نظر شيعه با هم خواندن نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء امري جايز و مستحب - و نه لازم - است و منشا اصلي عملكرد فقهي شيعيان همين منابع روايي قطعي است كه براي شيعيان معتبر است و خود امامان معصوم كه پيشواي ما در انجام امور ديني هستند اين گونه نماز خواندن را تجويز نموده اند، در عين حال اگر فردي امكان و تمايل به جدا خواندن نمازها داشت. بسيار خوب است كه چنين كند همان گونه كه در برخي مساجد شيعه همين گونه عمل مي شود .
در عين حال مستندات نقلي نشان مي دهد كه جمع بين ظهر و عصر و مغرب و عشا هم در منابع شيعه و هم در روايات اهل سنت آمده است و پيامبر خود نيز در مواردي بدون هيچ ضرورتي نمازها را با هم خوانده است؛ براي نمونه به چند روايت شيعه و سني در اين باره اشاره مي‏كنيم:
روايات شيعه:
عبدالله بن سنان از حضرت امام صادق(ع) نقل كرده: پيامبر بدون اين كه عذري در كار باشد، ظهر و عصر و نيز مغرب و عشا را با يك اذان و دو اقامه خواند.(۱)
اسحاق بن عمار از امام صادق(ع) نقل مي‏كند: پيامبر بدون اين كه عذري در كار باشد، ظهر و عصر را در يك جا خواند. عمر به آن حضرت گفت: آيا در نماز حكم تازه‏اي پيدا شده؟ پيامبر گفت: نه حكم تازه‏اي در باره نماز نيامده، ولي خواستم كار را بر امت خودم راحت‌تر كنم.(۲)
عبدالملك قمي مي‏گويد: به امام صادق(ع) گفتم: مي‏توانم بين دو نماز را بدون اين كه عذري داشته باشم، جمع بكنم؟ امام در جواب فرمودند: پيامبر اين كار را انجام داد و خواست كه امت را در آسايش و راحتي قرار دهد.(۳)
روايات اهل سنت:
جابر بن زيد از ابن عباس نقل كرده كه پيامبر هفت ركعت مغرب و عشا را با هم خواند و هشت ركعت ظهر و عصر را با هم خواند و حضرت در مدينه بود.(۴)
ابن عباس مي‏گويد: پيامبر اسلام در مدينه، بين ظهر و عصر و بين مغرب و عشا را جمع مي‏كرد، بدون اين كه عذري در كار باشد.(۵)
سعيد بن جبير از ابن عباس نقل مي‏كند: رسول خدا(ص) ظهر و عصر و مغرب و عشا را با هم خواند، بدون اين كه خطر و يا سفري در كار باشد.(۶)
عكرمه از ابن عباس نقل مي‏كند كه پيامبر در مدينه، بدون اين كه مسافر باشد، مغرب و عشا و نيز ظهر و عصر را با هم خواند.(۷)
در نتيجه اكثر شيعيان از اين راه كار جائز و شرعي استفاده كرده و معمولا نمازهاي خود را جمع مي خوانند ، هرچند برخي شيعيان هم مقيدند كه نمازهاي خود را در پنج وقت و با فاصله بخوانند و حتي برخي مساجد شيعه اين گونه عمل مي كند كه براي افرادي كه امكان اين امر را دارند اين شيوه يقينا بهتر است ؛ اما اگر فردي با نخواندن نماز عصر احيانا ديگر نتواند نماز را به جماعت بخواند و يا احيانا نمازش قضا شود ، همان جمع خواندن در اول وقت براي او بهتر است .

 

پي‌نوشت‌ها:
۱. شيخ حر عاملي، وسائل‏ الشيعه،نشر آل البيت ،۱۴۰۹ق، ج ۳، ص ۱۶۰، باب ۳۲، ح۱.
۲ . همان، ص ۱۶۱، ح ۲.
۳. همان، ح۳.
۴ . صحيح بخاري، دار ابن كثير و اليمامه، دمشق و بيروت ۱۴۱۴، ج ۱، ص ۲۰۱، باب تأخيرالظهر الي العصر، ح ۵۱۸.
۵ . صحيح سنن نسائي، باب الجمع بين الصلوتين في الحضر،بي جا، بي تا، ج ۱، ص ۲۰۰، ح ۶۰۱.
۶ . صحيح مسلم، باب الجمع بين الصلوتين في­ الحضر، دار احياء التراث العربي، ۱۳۷۴ق، بيروت، ج ۱، ص ۴۸۹، ح ۴۹.
۷ . مسند احمد بن حنبل، چاپ شده در ضمن «موسوعه ­السنه» الكتب السته و شروح‏ها، بي جا، بي تا، ح ۱، ص ۲۲۱، س ۲۷.

کلمات کلیدی: 

دیدگاه‌ها

با سلام
پاسخ شما مورد تأیید است، اما جای تعجب بسیار دارد که شما چطور می توانید از فضیلت نماز اول وقت چشم پوشی کنید آنهم به بهانه ی راحتی و آسایش.
در نهج البلاغه علی (ع) زمان نمازهای یومیه به طور روشن شرح داده شده است. شما چرا از نهج البلاغه مطلب نمی گذارید؟
با کنار هم قرار دادن این پاسخ شما و پاسخ های همکارانتان در سایت های دیگر اینطور نتیجه می توان گرفت که این عمل شیعه در کشور ما که در تمام مساجد و ادارات و نمازهای جمعه نماز عصر بعد از نماز ظهر و نماز عشاء بعد از نماز مغرب انجام می شود، در واقع به نظر شخص بنده به دلیل تفاوت های شیعه و سنی است که عده ای نمی خواهند این دو مذهب به هم نزدیک شود.
درست است که طبق برخی روایات پیامبر (ص) نمازها را باهم بجا آورده اند، اما آیا این کار همیشگی و هر روز بوده؟ که در کشور ما به طور همیشگی و در همه جا تنها در سه نوبت اذان گفته می شود و نمازها نیز در واقع در سه نوبت است. یعنی یک مسلمان شیعه برای بجا آوردن پنج نوبت نماز یومیه ی خود تنها سه مرتبه به مسجد مراجعه می کند و بهانه ی شما برای این کار راحتی و آسایش است؟ پس تأکید بر اهمیت اول وقت بودن نمازها و فضیلت نماز اول وقت چه می شود؟

تصویر پاسخگوی اعتقادی

سلام
در ابتدا باید اشاره شود که در این مسله جای برای بحث عقلی نیست ؛ و شیعیان بر اساس دلایل نقلی یعنی روایات اهلبیت نماز ها را در اوقات معین خود می خوانند ، اما وسعت وقت برخی از نمازها این اختیار را به ما می دهد که برخی نمازها را در کنار هم بخوانیم ؛ بد نیست ابتدا نگاه فقهی شیعه در وقت صحیح نمازها را بشناسیم .
‌اول وقت نماز ظهر زمانی است که ظهر شرعی محقق شود . ظهر شرعى زمان مایل شدن خورشید از وسط آسمان به سوى مغرب است . برای تعیین آن می توان از شاخص استفاده کرد؛ یعنی اگر چوب یا چیزى مانند آن را، راست در زمین هموار فرو برند، صبح که خورشید بیرون مى‏آید، سایه آن به طرف مغرب مى‏افتد . هر چه آفتاب بالا مى‏آید، این‏ سایه کم مى‏شود . در شهرهاى ما در اول ظهر شرعى به آخرین درجه کمى مى‏رسد . ظهر که گذشت، سایه آن به طرف مشرق برمى‏گردد . هر چه خورشید رو به مغرب مى‏رود، سایه زیادتر مى‏شود. بنا بر این وقتى سایه به آخرین درجه کمى رسید و دو مرتبه رو به زیاد شدن گذاشت، معلوم مى‏شود ظهر شرعى شده و اول وقت نماز ظهر است. (۱)
اول وقت مشترک برای خواندن نماز عصر بعد از خواندن نماز ظهر است.
اول مغرب شرعی زمانی است که سرخی طرف مشرق - که بعد از غروب آفتاب پیدا می شود - از بین برود. (۲) اول وقت مشترک برای خواندن نماز عشا بعد از گذشتن از مغرب به اندازه یک نماز سه رکعتی است، یعنی بعد از خواندن نماز مغرب ، وقت مشترک برای خواندن نماز عشا شروع می شود. و وقت اختصاصی نماز عشا به اندازه خواندن یک نماز چهار رکعتی به نصف شب است.
اول وقت نماز صبح ، طلوع فجر صادق است، یعنی نزدیک اذان صبح از طرف مشرق سفیده ای رو به بالا حرکت می کند که آن را فجر اول گویند . موقعی که آن سفیده پهن شد، فجر دوم و اول وقت نماز صبح است. (۳)
بهتر آن است که نماز های یومیه هر کدام در اول وقت فضیلت خود خوانده شود.
وقت فضیلت نماز ظهر از اول ظهر است تا زمانی که سایه «شاخص» (یعنی چوب یا چیز دیگری که برای معیّن کردن ظهر به زمین فرو می برند) به اندازه خود شاخص به طرف مشرق برسد . وقت فضیلت عصر بعد از تمام شدن وقت فضیلت ظهر یعنی از زمانی که سایه شاخص به اندازه خودش برسد، تا زمانی که سایه شاخص به اندازه دو برابر خود شاخص برسد می باشد . و وقت اختصاصی نماز عصر هنگامی است که به اندازه چهار رکعت نماز به هنگام غروب باقی مانده باشد.
وقت فضیلت مغرب از اول مغرب است تا زمانی که سرخى طرف مغرب - که بعد از غروب کردن آفتاب در آسمان پیدا مى شود - از بین برود.
وقت فضیلت نماز عشا از زمان برطرف شدن سرخی مغرب است تا زمانی که ثلث از شب بگذرد؛ یعنی یک سوم شب برود و دو سوم آن باقی بماند.
وقت فضیلت نماز صبح از طلوع فجر صادق است تا زمانی که سرخی در طرف مشرق پیدا شود. (۴) بنا بر این شیعیان نماز هایشان را در پنج وقت می خوانند ، ولی به صورتی که بیان شد و این رویکرد نیز بر اساس آموزه ها و روایات اهلبیت است .
گفتنی است که: جمع کردن بین نمازها نزد شیعه واجب نیست، بلکه جدا خواندن و فاصله انداختن بین نمازهای واجب و خواندن آن در وقت خاص دارای فضلیت بیش تری است، اما خواندن آن ها به صورت جمع نیز جایز است و اشکالی ایجاد نمی کند،
بنا بر این جای بحث و گفتگو در این نیست که اقامه نماز در پنج وقت ( صبح ، ظهر ، هنگام عصر ، هنگام مغرب و هنگام شب ) و ادای هر نماز در وقت فضیلت ، شیوه پیامبر و پیشوایان دیگر و عموم مسلمانان صدر اسلام بوده ، آنان غالباً پنج نماز را در پنج وقت می‌خواندند.
آیا «تفریق» و فاصله افکندن میان نمازها چنان که بسیاری از فقهای اهل تسنّن قائل هستند ، واجب است ، یا این که امری است مستحبّ و بسان سایر مستحبّات که انسان در فعل و ترک آن مختار است و اجباری بر یک طرف در کار نیست ؟
دانشمندان شیعه به پیروی از احادیثی که از عمل پیامبر حکایت می‌کند و از روایاتی که از پیشوایان بزرگ اسلام رسیده است و به پیروی از ظواهر آیات قرآن، در تمام اعصار اسلام،‌ تفریق میان نمازها را مستحبّ دانسته و به مردم می‌گفتند که فاصله انداختن میان نمازها و اقامة هر نمازی در وقت فضیلت خود مستحبّ و افضل است . در عین حال می‌توان این مستحب را ترک نمود و معنی مستحب هم همین است. پی نوشت:
۱. توضیح المسائل (محشى امام الخمینی)، ج‏۱، م ۷۲۹ ،ص۴۳۲ ،نشر انتشارات اسلامی ،قم۱۳۸۴ ش .
۲. همان ،م ۷۳۵ ، ص ۴۳۲ .
۳. همان، م ۷۴۱ ، ص ۴۲۹ .
۴. سید کاظم طباطبایی العروة الوثقی ، ج ۲ ، ص ۲۴۸ ، نشر موسسه اسلامی ، قم ۱۴۲۱ .

نظرات