علت بدعهدی کوفیان نسبت به امام حسین(علیه السلام) چه بود؟

تحلیل یک واقعه یعنی بررسی علل حادثه‌ای که در کوفه رخ داد و اینکه بخشی از مردم کوفه حالتی خاص را در قبال قیام سیدالشهدا(علیه السلام) می‌یابند، کاری زمانبر و پیچیده است، زیرا به جامعه‌شناسی دقیق از مردم کوفه از آغاز تا کنون نیاز دارد.

 

افزون بر این، مرسوم است وقتی می‌خواهیم علل واقعه‌ای را بررسی کنیم، باید گذشته جامعه و مردم آن را نیز در نظر بگیریم، بنابراین اگر حتی به گذشته‌ای نزدیک برگردیم، در می‌یابیم شهر کوفه در زمانی که حرکت امام (علیه السلام) مطرح است جمعیتی چندمذهبی و چندفرقه‌ای را تشکیل داده که از گذشته آنها حکایت دارد؛ بخشی از آنها با خلیفه دوم وارد این منطقه می‌شوند، بخشی با امیرالمؤمنین(علیه السلام) و بخشی نیز بر اساس اهداف خود به آنجا آمده‌اند که بنابر تصریحات تاریخ، ایرانی بوده‌اند، یعنی چون شرایط رفاهی و امکانات مناسبی در آن شهر فراهم بود به آنجا آمدند، یعنی این شهر یکدست و دارای سابقه‌ای کهن نیست که مردم آن به صورت همسو اهدافی خاص را تعقیب کنند، بلکه این تعدد مذاهب و فرق و ملیت‌ها، هماهنگی این شهر را از بین برده و زمینه هر اتفاقی را فراهم کرده است. 

 

  جدای از پراکندگی فِرق و ملیت‌های مختلفی که در کوفه بودند، آنها که برای سیدالشهدا(علیه السلام) نامه نوشته و ایشان را به کوفه دعوت کردند، اما بعد ایشان را تنها گذاشتند از چه گروه‌هایی بودند و چرا چنین کردند؟

 

بر اساس مستندات منابع کهن تاریخی کسانی که به امام حسین(علیه السلام) نامه نگاری کرده‌اند به چند گروه تقسیم می‌شوند؛ گروهی که اکثریت را تشکیل می‌دادند و اهدافشان سیاسی است و به تعبیر مرحوم شهیدی درد دین نداشتند و حوادث را بر مبنای تأمین اهداف خود رصد و دنبال می‌کردند.

 گروه دوم؛ سران قبایل دشمن اهل بیت(علیه السلام) تشکیل می‌دادند، همچون شبث‌ها و... بعد در قیام رودرروی امام(علیه السلام) قرار می‌گیرند. در تشریح چرایی نامه نگاری آنها به امام (علیه السلام) باید گفت آنها درپی سهم خواهی و تصرف مناصب در حکومت احتمالی امام(علیه السلام) بودند تا این حکومت را از تداوم بیندازند و این در انقلابهای مختلف تاریخ مرسوم است، یعنی مخالفانی که در گروه انقلابیون قرار می‌گیرند تا در فرصت مناسب ضربه مدنظر را بزنند.

 

گروه سوم و در اقلیت که شیعه خاص بودند و از حبیب بن مظاهر‌ها، مسلم بن عوسجه‌ها و... تشکیل می‌شدند که فارغ از اهداف سیاسی و نفوذ در حکومت، درد دین داشتند و همّ و غمشان از میان برداشتن دشمن بود.

 

بنابراین، نامه نگاران از ابتدا همه شیعیان خالص نبودند که بگوییم یکباره ورق برگشت و امام (ع) را تنها گذاشتند، از این رو بخشی کوچک و اقلیتی خاص یار و همراه واقعی امام(ع) بودند.

 

منبع برای مطالعه بیشتر:

بازتاب تفکر عثمانی در واقعه کربلا ، محمد رضا هدایت پناه.